ONDERZOEKSMETHODOL
OGIE
KU Leuven
PROF DEWITTE
,Inhoud
Deel 1..................................................................................................................... 2
Wat levert wetenschappelijk onderzoek op.........................................................2
Pragmatische invalshoek.................................................................................. 2
Wetenschapsfilosofische invalshoek................................................................3
Drie niveaus van onderzoek................................................................................ 5
Kenmerken van wetenschappelijk onderzoek......................................................6
Deel 2..................................................................................................................... 8
Van probleem naar probleemstelling...................................................................9
Classificatie van het onderzoeksproces.............................................................10
Literatuuronderzoek.......................................................................................... 12
Bepalen van de theorie en de hypothesen........................................................15
Ethische bekommernissen................................................................................. 18
Deel 3................................................................................................................... 20
Situering van onderzoeksmethoden...............................................................20
Methoden van verzamelen............................................................................. 22
Observatie................................................................................................... 22
Bevraging.................................................................................................... 23
Manipulatie................................................................................................. 25
Gecombineerde methoden............................................................................. 27
Kwalitatief onderzoek.................................................................................. 27
Secundaire data.......................................................................................... 30
De econometrische methode......................................................................32
Wegwijs bij de selectie van de methode........................................................34
,Deel 1
Wat levert wetenschappelijk onderzoek op
Pragmatische invalshoek
In de pragmatische invalshoek wordt de nuttige toepassing van
wetenschappelijk onderzoek in de praktijk centraal gesteld. De focus ligt
niet enkel op het produceren van kennis omwille van de kennis zelf, maar vooral
op het maatschappelijke en economische nut dat hieruit voortvloeit.
Onderzoek moet dus bij voorkeur oplossingen bieden voor reële problemen of
bijdragen aan effectievere besluitvorming.
1. Kennis als grondstof voor innovatie en economische groei
Wetenschappelijk onderzoek wordt voorgesteld als een motor voor innovatie.
Door nieuwe inzichten te verkrijgen kunnen bedrijven producten of processen
verbeteren. Denk aan:
technologische ontwikkelingen (zoals artificiële intelligentie),
verbeterde bedrijfsstrategieën,
of nieuwe vormen van dienstverlening.
Er is een direct verband tussen het niveau van wetenschappelijk onderzoek en
het concurrentievermogen van een land of sector.
2. Evidence-based beleid en besluitvorming
Onderzoek ondersteunt ook beleidsmakers. Door beleid te baseren op feiten
en data, kunnen:
overheden betere beslissingen nemen,
maatschappelijke problemen effectiever aangepakt worden (zoals
klimaatverandering, gezondheidszorg, of armoedebestrijding).
Zonder wetenschappelijk gefundeerde gegevens riskeren beleidsmakers te
vertrouwen op buikgevoel of ideologie in plaats van op realiteit.
3. Verantwoording en controle
Wetenschappelijk onderzoek draagt bij tot transparantie en accountability.
Bijvoorbeeld:
Door de prestaties van bedrijven, instellingen of overheden te meten en te
analyseren, kunnen ze zich verantwoorden aan stakeholders (bv. burgers,
aandeelhouders).
Onafhankelijk onderzoek fungeert als controlemechanisme op macht of
beleid.
4. Efficiëntie en effectiviteit
, In organisaties kan onderzoek helpen om processen te optimaliseren.
Bijvoorbeeld:
In de gezondheidszorg kan men nagaan welke behandelingen het meest
kosteneffectief zijn.
In bedrijven kan men via data-analyse operationele efficiëntie verhogen.
Wetenschappelijk onderzoek leidt dus niet alleen tot 'kennis', maar ook tot
slimmere inzet van middelen.
5. Kritische reflectie en bijsturing
Ten slotte benadrukt de pragmatische invalshoek dat onderzoek helpt om
bestaande praktijken te bevragen en bij te sturen. Het is een instrument
van maatschappelijke vooruitgang:
Het stimuleert kritisch denken,
Draagt bij tot maatschappelijke dialoog,
En helpt mythes of foutieve aannames te ontkrachten.
Kernpunten
Wetenschappelijk onderzoek is essentieel voor innovatie, beleid, en
verantwoording.
Het leidt tot een efficiëntere en effectievere samenleving.
De pragmatische invalshoek onderstreept dat onderzoek maatschappelijk
relevant moet zijn.
Wetenschapsfilosofische invalshoek
In deze invalshoek staat niet het praktische nut, maar de aard van wetenschap
en wetenschappelijke kennis zelf centraal. Er wordt ingegaan op de vraag:
Wat maakt kennis wetenschappelijk? Deze benadering stelt dat wetenschap niet
zomaar "een manier van weten" is, maar een specifieke methodologische en
filosofische praktijk, met bepaalde kenmerken en beperkingen.
1. Wetenschap als rationeel en systematisch
Wetenschap wordt gekenmerkt door een rationele aanpak:
Conclusies worden niet zomaar aangenomen, maar afgeleid via logische
redenering en empirische observatie.
Er is sprake van systematische data-verzameling en analyse: men
stelt hypotheses op, test ze via observatie of experiment, en trekt op basis
daarvan conclusies.
De nadruk ligt hier op controleerbaarheid, herhaalbaarheid en
transparantie van kennis.
2. Onderscheid tussen wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke
kennis
In deze dia’s wordt het falsificatieprincipe van Karl Popper besproken:
OGIE
KU Leuven
PROF DEWITTE
,Inhoud
Deel 1..................................................................................................................... 2
Wat levert wetenschappelijk onderzoek op.........................................................2
Pragmatische invalshoek.................................................................................. 2
Wetenschapsfilosofische invalshoek................................................................3
Drie niveaus van onderzoek................................................................................ 5
Kenmerken van wetenschappelijk onderzoek......................................................6
Deel 2..................................................................................................................... 8
Van probleem naar probleemstelling...................................................................9
Classificatie van het onderzoeksproces.............................................................10
Literatuuronderzoek.......................................................................................... 12
Bepalen van de theorie en de hypothesen........................................................15
Ethische bekommernissen................................................................................. 18
Deel 3................................................................................................................... 20
Situering van onderzoeksmethoden...............................................................20
Methoden van verzamelen............................................................................. 22
Observatie................................................................................................... 22
Bevraging.................................................................................................... 23
Manipulatie................................................................................................. 25
Gecombineerde methoden............................................................................. 27
Kwalitatief onderzoek.................................................................................. 27
Secundaire data.......................................................................................... 30
De econometrische methode......................................................................32
Wegwijs bij de selectie van de methode........................................................34
,Deel 1
Wat levert wetenschappelijk onderzoek op
Pragmatische invalshoek
In de pragmatische invalshoek wordt de nuttige toepassing van
wetenschappelijk onderzoek in de praktijk centraal gesteld. De focus ligt
niet enkel op het produceren van kennis omwille van de kennis zelf, maar vooral
op het maatschappelijke en economische nut dat hieruit voortvloeit.
Onderzoek moet dus bij voorkeur oplossingen bieden voor reële problemen of
bijdragen aan effectievere besluitvorming.
1. Kennis als grondstof voor innovatie en economische groei
Wetenschappelijk onderzoek wordt voorgesteld als een motor voor innovatie.
Door nieuwe inzichten te verkrijgen kunnen bedrijven producten of processen
verbeteren. Denk aan:
technologische ontwikkelingen (zoals artificiële intelligentie),
verbeterde bedrijfsstrategieën,
of nieuwe vormen van dienstverlening.
Er is een direct verband tussen het niveau van wetenschappelijk onderzoek en
het concurrentievermogen van een land of sector.
2. Evidence-based beleid en besluitvorming
Onderzoek ondersteunt ook beleidsmakers. Door beleid te baseren op feiten
en data, kunnen:
overheden betere beslissingen nemen,
maatschappelijke problemen effectiever aangepakt worden (zoals
klimaatverandering, gezondheidszorg, of armoedebestrijding).
Zonder wetenschappelijk gefundeerde gegevens riskeren beleidsmakers te
vertrouwen op buikgevoel of ideologie in plaats van op realiteit.
3. Verantwoording en controle
Wetenschappelijk onderzoek draagt bij tot transparantie en accountability.
Bijvoorbeeld:
Door de prestaties van bedrijven, instellingen of overheden te meten en te
analyseren, kunnen ze zich verantwoorden aan stakeholders (bv. burgers,
aandeelhouders).
Onafhankelijk onderzoek fungeert als controlemechanisme op macht of
beleid.
4. Efficiëntie en effectiviteit
, In organisaties kan onderzoek helpen om processen te optimaliseren.
Bijvoorbeeld:
In de gezondheidszorg kan men nagaan welke behandelingen het meest
kosteneffectief zijn.
In bedrijven kan men via data-analyse operationele efficiëntie verhogen.
Wetenschappelijk onderzoek leidt dus niet alleen tot 'kennis', maar ook tot
slimmere inzet van middelen.
5. Kritische reflectie en bijsturing
Ten slotte benadrukt de pragmatische invalshoek dat onderzoek helpt om
bestaande praktijken te bevragen en bij te sturen. Het is een instrument
van maatschappelijke vooruitgang:
Het stimuleert kritisch denken,
Draagt bij tot maatschappelijke dialoog,
En helpt mythes of foutieve aannames te ontkrachten.
Kernpunten
Wetenschappelijk onderzoek is essentieel voor innovatie, beleid, en
verantwoording.
Het leidt tot een efficiëntere en effectievere samenleving.
De pragmatische invalshoek onderstreept dat onderzoek maatschappelijk
relevant moet zijn.
Wetenschapsfilosofische invalshoek
In deze invalshoek staat niet het praktische nut, maar de aard van wetenschap
en wetenschappelijke kennis zelf centraal. Er wordt ingegaan op de vraag:
Wat maakt kennis wetenschappelijk? Deze benadering stelt dat wetenschap niet
zomaar "een manier van weten" is, maar een specifieke methodologische en
filosofische praktijk, met bepaalde kenmerken en beperkingen.
1. Wetenschap als rationeel en systematisch
Wetenschap wordt gekenmerkt door een rationele aanpak:
Conclusies worden niet zomaar aangenomen, maar afgeleid via logische
redenering en empirische observatie.
Er is sprake van systematische data-verzameling en analyse: men
stelt hypotheses op, test ze via observatie of experiment, en trekt op basis
daarvan conclusies.
De nadruk ligt hier op controleerbaarheid, herhaalbaarheid en
transparantie van kennis.
2. Onderscheid tussen wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke
kennis
In deze dia’s wordt het falsificatieprincipe van Karl Popper besproken:
