Politicologie : Algemene inleiding
Politicologie : Algemene inleiding........................................................................................1
Hoofdstuk 1 : Politiek en politieke wetenschap.................................................................. 7
1.1 Politiek................................................................................................................... 7
1.2 Variaties in politiek.................................................................................................7
Politiek en territorium (soort).................................................................................. 8
De verschuivende culturele grenzen van de politiek (reikwijdte)............................8
De vormen en structuren van de politiek (inhoud)..................................................9
1.3 Politieke wetenschap.............................................................................................9
1.4 De instrumenten van de politieke wetenschap.................................................... 11
Concepten............................................................................................................ 11
Gender............................................................................................................ 11
Modellen............................................................................................................... 11
Theorieën............................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2 : Staat en macht........................................................................................... 13
2.1 Wat is macht?......................................................................................................13
Bindende regels..............................................................................................13
Burgerlijke ongehoorzaamheid....................................................................... 13
Max Weber : verschil macht en gezag............................................................13
2.2 Hoe macht meten?.............................................................................................. 14
Zichtbare macht....................................................................................................14
Onzichtbare macht............................................................................................... 15
Diffuse macht........................................................................................................15
Circulaire macht....................................................................................................16
Machtsstrijd.......................................................................................................... 16
Amartye Sen................................................................................................... 16
2.3 De macht van de staat........................................................................................ 16
Proces van staatsvorming.................................................................................... 17
Monopolie op legitiem geweld.............................................................................. 17
2.4 De grondwet........................................................................................................ 18
De grondwet......................................................................................................... 18
Socio-economische rechten................................................................................. 18
Magna Carta.........................................................................................................18
Centraliteit van de staat........................................................................................19
2.5 De legitimiteit van de staat.................................................................................. 19
Plato (5e - 4e eeuw v.C.)...................................................................................... 19
Aristoteles (4e eeuw v.C.).....................................................................................20
Augustinus van Hippo (4e - 5e eeuw).................................................................. 21
2.6 De staat als contract............................................................................................21
Contractdenken.................................................................................................... 21
, De 3 grote contractdenkers.................................................................................. 21
Thomas Hobbes (16e - 17e eeuw)................................................................. 21
John Locke (17e eeuw).................................................................................. 22
Jean-Jacques Rousseau (18e eeuw)............................................................. 22
Hoofdstuk 3 : Breuklijnen en ideologieën......................................................................... 23
3.1 Tegenstellingen en breuklijnen............................................................................ 23
Soorten breuklijnen...............................................................................................23
Lipset en Rokkan (1967)...................................................................................... 24
Breuklijnen ontstaan door staatsvormingsproces........................................... 24
Breuklijnen ontstaan door de industriële revolutie..........................................25
3.2 Nieuwe breuklijnen.............................................................................................. 25
Ronald Inglehart : ‘de stille revolutie’....................................................................26
Piero Ignazi : ‘de stille tegen-revolutie’................................................................. 26
Hanspeter Kriesie................................................................................................. 27
3.3 Ideologieën..........................................................................................................27
Antoine Destutt de Tracy................................................................................ 27
Karl Marx en Friedrich Engels........................................................................ 27
1. Het liberalisme..................................................................................................27
John Locke (17e eeuw).................................................................................. 28
John Rawls..................................................................................................... 28
Martha Nussbaum : capability benadering..................................................... 28
Economisch liberalisme.................................................................................. 28
Neoliberalisme................................................................................................ 29
2. Het conservatisme............................................................................................29
Karl R. Popper en Micheal Oakeshott............................................................ 30
3. Het socialisme.................................................................................................. 30
Realisatie socialistische staat......................................................................... 30
Hedendaags socialisme................................................................................. 30
4. Christendemocratie.......................................................................................... 31
Ontwikkeling................................................................................................... 31
Hedendaagse christendemocratie.................................................................. 31
5. Nationalisme.....................................................................................................32
6. Facisme............................................................................................................ 32
7. Feminisme........................................................................................................ 33
Liberaal feminisme......................................................................................... 33
Radicaal feminisme........................................................................................ 33
8. Multiculturalisme...............................................................................................34
Socio-culturele erkenning............................................................................... 34
Dekolonisering................................................................................................ 35
9. Ecologisme..................................................................................................... 35
Antropocentrisch ecologisme......................................................................... 35
Ecocentrisch ecologisme................................................................................ 35
10. Extreemrechts populisme............................................................................ 35
Hoofdstuk 4 : Democratie en politieke vertegenwoordiging............................................. 36
, 4.1 Wat is het begrip ‘democratie’............................................................................. 36
Christiano en Bajaj............................................................................................... 36
3 minimumvoorwaarden voor democratische staten............................................ 37
Illiberale democratie (hybride regime)............................................................ 37
Autoritarisme.................................................................................................. 37
Het meten van democratie................................................................................... 37
Freedom House Index.................................................................................... 37
4.2 Argumenten voor en tegen democratie............................................................... 38
Argumenten voor democratie............................................................................... 38
Argumenten tegen democratie............................................................................. 38
4.3 Directe en vertegenwoordigende democratie......................................................39
Directe democratie............................................................................................... 39
Vertegenwoordigende democratie........................................................................39
Wat is vertegenwoordiging?................................................................................. 39
Soorten vertegenwoordiging...........................................................................40
Vertegenwoordiging als afspiegeling.............................................................. 41
Descriptieve en substantiële vertegenwoordiging.......................................... 41
Hoofdstuk 5 : Politieke partijen en sociale bewegingen................................................... 41
5.1 Deelname aan de politiek....................................................................................41
Wat is participatie?............................................................................................... 41
Soorten actiemiddelen.................................................................................... 42
Patronen in politieke participatie...........................................................................42
Ongelijke participatie...................................................................................... 42
Dalende participatie........................................................................................ 43
5.2 Sociale bewegingen en pressiegroepen............................................................. 43
Sociale bewegingen....................................................................................... 43
Pressiegroepen.............................................................................................. 43
Recente ontwikkelingen..................................................................................44
Democratische gevolgen van participatie....................................................... 44
5.3 Politieke cultuur................................................................................................... 45
The Civic Culture.................................................................................................. 45
Sociaal kapitaal en participatie............................................................................. 46
Sociaal kapitaal.............................................................................................. 46
Kritieken op de onderzoekstraditie rond politieke cultuur..................................... 47
Hoofdstuk 6 : Politieke partijen en partijsystemen............................................................47
6.1 Politieke partijen in de hoofdrol........................................................................... 47
Functies van partijen............................................................................................ 47
6.2 Historische typologieën....................................................................................... 48
Historische evolutie van politieke partijen.............................................................48
Kaderpartij...................................................................................................... 48
Massapartij..................................................................................................... 49
Volkspartij....................................................................................................... 49
Moderne kaderpartij / kartelpartij.................................................................... 50
6.3 Andere classificaties............................................................................................51
, Classificatie op basis van organisatie...................................................................51
New-politics-partijen....................................................................................... 51
Classificatie op basis van ideologie......................................................................51
Partijfamilies................................................................................................... 51
Classificatie op basis van strategie...................................................................... 52
Office-seeking partij........................................................................................ 52
Policy-seeking partij........................................................................................52
Vote-seeking partij.......................................................................................... 52
Extra : antisysteempartijen............................................................................. 52
6.4 Partijsystemen..................................................................................................... 53
Tellen van aantal partijen......................................................................................53
Soorten partijsystemen op basis van aantal partijen - Duverger.......................... 53
Eenpartijsystemen.......................................................................................... 53
Tweepartijensysteem...................................................................................... 53
Meerpartijensysteem...................................................................................... 54
Voor- en nadelen van partijsystemen............................................................. 54
Electorale volatiliteit..............................................................................................54
Hoofdstuk 7 : Kiessystemen en stemgedrag....................................................................55
7.1 Het belang van verkiezingen............................................................................... 55
Functies van verkiezingen.............................................................................. 55
7.2 Stemrecht en opkomst(plicht)..............................................................................55
Historische ontwikkeling....................................................................................... 55
Opkomstplicht.......................................................................................................55
7.3 Verkiezingstechnieken.........................................................................................56
Meerderheidssystemen met relatieve meerderheid............................................. 57
Uninominaal : fist past the post...................................................................... 57
Plurinominaal : winner takes all...................................................................... 57
Meerderheidssysteem met absolute meerderheid............................................... 58
Absolute meerderheid in 2 ronden................................................................. 58
Proportionele kiessystemen................................................................................. 58
1) Quotum.......................................................................................................58
2) Delerreeks.................................................................................................. 58
Kiesdrempel..........................................................................................................59
7.4 Welke kandidaten zijn gekozen?......................................................................... 59
Proportionele systemen........................................................................................59
Gesloten lijst................................................................................................... 59
Open lijst.........................................................................................................59
Gemengd systeem......................................................................................... 59
7.5 Gevolgen van kiessystemen............................................................................... 59
Gevolgen voor het partijsysteem.......................................................................... 59
Gevolgen voor de regering................................................................................... 60
Vrouwelijke verkozenen........................................................................................60
Conclusie..............................................................................................................60
7.6 Stemgedrag......................................................................................................... 60
Politicologie : Algemene inleiding........................................................................................1
Hoofdstuk 1 : Politiek en politieke wetenschap.................................................................. 7
1.1 Politiek................................................................................................................... 7
1.2 Variaties in politiek.................................................................................................7
Politiek en territorium (soort).................................................................................. 8
De verschuivende culturele grenzen van de politiek (reikwijdte)............................8
De vormen en structuren van de politiek (inhoud)..................................................9
1.3 Politieke wetenschap.............................................................................................9
1.4 De instrumenten van de politieke wetenschap.................................................... 11
Concepten............................................................................................................ 11
Gender............................................................................................................ 11
Modellen............................................................................................................... 11
Theorieën............................................................................................................. 12
Hoofdstuk 2 : Staat en macht........................................................................................... 13
2.1 Wat is macht?......................................................................................................13
Bindende regels..............................................................................................13
Burgerlijke ongehoorzaamheid....................................................................... 13
Max Weber : verschil macht en gezag............................................................13
2.2 Hoe macht meten?.............................................................................................. 14
Zichtbare macht....................................................................................................14
Onzichtbare macht............................................................................................... 15
Diffuse macht........................................................................................................15
Circulaire macht....................................................................................................16
Machtsstrijd.......................................................................................................... 16
Amartye Sen................................................................................................... 16
2.3 De macht van de staat........................................................................................ 16
Proces van staatsvorming.................................................................................... 17
Monopolie op legitiem geweld.............................................................................. 17
2.4 De grondwet........................................................................................................ 18
De grondwet......................................................................................................... 18
Socio-economische rechten................................................................................. 18
Magna Carta.........................................................................................................18
Centraliteit van de staat........................................................................................19
2.5 De legitimiteit van de staat.................................................................................. 19
Plato (5e - 4e eeuw v.C.)...................................................................................... 19
Aristoteles (4e eeuw v.C.).....................................................................................20
Augustinus van Hippo (4e - 5e eeuw).................................................................. 21
2.6 De staat als contract............................................................................................21
Contractdenken.................................................................................................... 21
, De 3 grote contractdenkers.................................................................................. 21
Thomas Hobbes (16e - 17e eeuw)................................................................. 21
John Locke (17e eeuw).................................................................................. 22
Jean-Jacques Rousseau (18e eeuw)............................................................. 22
Hoofdstuk 3 : Breuklijnen en ideologieën......................................................................... 23
3.1 Tegenstellingen en breuklijnen............................................................................ 23
Soorten breuklijnen...............................................................................................23
Lipset en Rokkan (1967)...................................................................................... 24
Breuklijnen ontstaan door staatsvormingsproces........................................... 24
Breuklijnen ontstaan door de industriële revolutie..........................................25
3.2 Nieuwe breuklijnen.............................................................................................. 25
Ronald Inglehart : ‘de stille revolutie’....................................................................26
Piero Ignazi : ‘de stille tegen-revolutie’................................................................. 26
Hanspeter Kriesie................................................................................................. 27
3.3 Ideologieën..........................................................................................................27
Antoine Destutt de Tracy................................................................................ 27
Karl Marx en Friedrich Engels........................................................................ 27
1. Het liberalisme..................................................................................................27
John Locke (17e eeuw).................................................................................. 28
John Rawls..................................................................................................... 28
Martha Nussbaum : capability benadering..................................................... 28
Economisch liberalisme.................................................................................. 28
Neoliberalisme................................................................................................ 29
2. Het conservatisme............................................................................................29
Karl R. Popper en Micheal Oakeshott............................................................ 30
3. Het socialisme.................................................................................................. 30
Realisatie socialistische staat......................................................................... 30
Hedendaags socialisme................................................................................. 30
4. Christendemocratie.......................................................................................... 31
Ontwikkeling................................................................................................... 31
Hedendaagse christendemocratie.................................................................. 31
5. Nationalisme.....................................................................................................32
6. Facisme............................................................................................................ 32
7. Feminisme........................................................................................................ 33
Liberaal feminisme......................................................................................... 33
Radicaal feminisme........................................................................................ 33
8. Multiculturalisme...............................................................................................34
Socio-culturele erkenning............................................................................... 34
Dekolonisering................................................................................................ 35
9. Ecologisme..................................................................................................... 35
Antropocentrisch ecologisme......................................................................... 35
Ecocentrisch ecologisme................................................................................ 35
10. Extreemrechts populisme............................................................................ 35
Hoofdstuk 4 : Democratie en politieke vertegenwoordiging............................................. 36
, 4.1 Wat is het begrip ‘democratie’............................................................................. 36
Christiano en Bajaj............................................................................................... 36
3 minimumvoorwaarden voor democratische staten............................................ 37
Illiberale democratie (hybride regime)............................................................ 37
Autoritarisme.................................................................................................. 37
Het meten van democratie................................................................................... 37
Freedom House Index.................................................................................... 37
4.2 Argumenten voor en tegen democratie............................................................... 38
Argumenten voor democratie............................................................................... 38
Argumenten tegen democratie............................................................................. 38
4.3 Directe en vertegenwoordigende democratie......................................................39
Directe democratie............................................................................................... 39
Vertegenwoordigende democratie........................................................................39
Wat is vertegenwoordiging?................................................................................. 39
Soorten vertegenwoordiging...........................................................................40
Vertegenwoordiging als afspiegeling.............................................................. 41
Descriptieve en substantiële vertegenwoordiging.......................................... 41
Hoofdstuk 5 : Politieke partijen en sociale bewegingen................................................... 41
5.1 Deelname aan de politiek....................................................................................41
Wat is participatie?............................................................................................... 41
Soorten actiemiddelen.................................................................................... 42
Patronen in politieke participatie...........................................................................42
Ongelijke participatie...................................................................................... 42
Dalende participatie........................................................................................ 43
5.2 Sociale bewegingen en pressiegroepen............................................................. 43
Sociale bewegingen....................................................................................... 43
Pressiegroepen.............................................................................................. 43
Recente ontwikkelingen..................................................................................44
Democratische gevolgen van participatie....................................................... 44
5.3 Politieke cultuur................................................................................................... 45
The Civic Culture.................................................................................................. 45
Sociaal kapitaal en participatie............................................................................. 46
Sociaal kapitaal.............................................................................................. 46
Kritieken op de onderzoekstraditie rond politieke cultuur..................................... 47
Hoofdstuk 6 : Politieke partijen en partijsystemen............................................................47
6.1 Politieke partijen in de hoofdrol........................................................................... 47
Functies van partijen............................................................................................ 47
6.2 Historische typologieën....................................................................................... 48
Historische evolutie van politieke partijen.............................................................48
Kaderpartij...................................................................................................... 48
Massapartij..................................................................................................... 49
Volkspartij....................................................................................................... 49
Moderne kaderpartij / kartelpartij.................................................................... 50
6.3 Andere classificaties............................................................................................51
, Classificatie op basis van organisatie...................................................................51
New-politics-partijen....................................................................................... 51
Classificatie op basis van ideologie......................................................................51
Partijfamilies................................................................................................... 51
Classificatie op basis van strategie...................................................................... 52
Office-seeking partij........................................................................................ 52
Policy-seeking partij........................................................................................52
Vote-seeking partij.......................................................................................... 52
Extra : antisysteempartijen............................................................................. 52
6.4 Partijsystemen..................................................................................................... 53
Tellen van aantal partijen......................................................................................53
Soorten partijsystemen op basis van aantal partijen - Duverger.......................... 53
Eenpartijsystemen.......................................................................................... 53
Tweepartijensysteem...................................................................................... 53
Meerpartijensysteem...................................................................................... 54
Voor- en nadelen van partijsystemen............................................................. 54
Electorale volatiliteit..............................................................................................54
Hoofdstuk 7 : Kiessystemen en stemgedrag....................................................................55
7.1 Het belang van verkiezingen............................................................................... 55
Functies van verkiezingen.............................................................................. 55
7.2 Stemrecht en opkomst(plicht)..............................................................................55
Historische ontwikkeling....................................................................................... 55
Opkomstplicht.......................................................................................................55
7.3 Verkiezingstechnieken.........................................................................................56
Meerderheidssystemen met relatieve meerderheid............................................. 57
Uninominaal : fist past the post...................................................................... 57
Plurinominaal : winner takes all...................................................................... 57
Meerderheidssysteem met absolute meerderheid............................................... 58
Absolute meerderheid in 2 ronden................................................................. 58
Proportionele kiessystemen................................................................................. 58
1) Quotum.......................................................................................................58
2) Delerreeks.................................................................................................. 58
Kiesdrempel..........................................................................................................59
7.4 Welke kandidaten zijn gekozen?......................................................................... 59
Proportionele systemen........................................................................................59
Gesloten lijst................................................................................................... 59
Open lijst.........................................................................................................59
Gemengd systeem......................................................................................... 59
7.5 Gevolgen van kiessystemen............................................................................... 59
Gevolgen voor het partijsysteem.......................................................................... 59
Gevolgen voor de regering................................................................................... 60
Vrouwelijke verkozenen........................................................................................60
Conclusie..............................................................................................................60
7.6 Stemgedrag......................................................................................................... 60