G E D RAG STH E RAPI E
Introductie gedragstherapie
Historisch perspectief
1st Wave CBT
o Watson deed afstand van introspectie en het onbewust
o Gedrag als centraal aangrijpingspunt binnen therapie
o Wijzigen emotionele responsen door exposure en systematische desensitizatie
o Wijzigen gedrag door operante procedures (bekrachtiging / bestraffing)
2nd Wave CBT
o Ellis / Beck > inclusie ‘internal experiences: thoughts, feelings, wishes, daydreams
and attitudes’ → De manier waarop we denken gaat ons gedrag beïnvloeden
o cognitieve therapie focust zich op automatische gedachten, gevolgtrekkingen en
assumpties
o Integratie cognitieve therapie en gedragstherapie want een combinatie van
gedachten uit te dagen & exposure werkt eigenlijk nog beter dan cognitieve
therapie of exposure alleen.
3rd Wave CBT (= radicale attitude verandering)
o Omgaan met gedachten / gevoelens ipv wijzigen van → Mensen leren aanvaarden
dat het niet goed gaat
o Segal, Williams, Teasdale, Kabat-Zinn: mindfulness en mindfullness-
based cognitive therapy
o Hayes: Acceptance & commitment therapy
4th Wave CBT
o Focus op verstoorde cogntieve (informatieverwerkings-) processen
o Training van aandacht / interpretatie / geheugen aavullend op standaard
CBT
o Processen op zich proberen trainen (Bv. op voorhand al scannen of er spinnen zijn
= angst verhoogd)
1
,Wat is gedragstherapie?
Het betreft een proces waarbij de psycholoog samen met de cliënt actief en
op transparante wijze therapeutische technieken en methoden toepast om de
zich aandienende klachten duurzaam en relevant te reduceren.
De geselecteerde therapeutische technieken en methoden dienen daarbij
empirische ondersteuning te genieten, waarbij deze gestoeld zijn in de
wetenschap van de (klinische) psychologie en effectief zijn gebleken.
(Korrelboom & Ten Broeke, 2014)
Transparant= duidelijk maken aan de cliënt wat wij denken over de klachten, … . Cliënt
weet op elke moment waar we bezig zijn
Veranderingsgericht= we willen effecten op lange termijn verkrijgen
Nood aan handvaten
Gedragstherapie: het leertheoretisch kader
Basisaxioma: Alle gedrag is aangeleerd
Alle complexe gedragsproblemen zijn ergens aangeleerd, bv. studiemethode (trial en
error). Maar ook bijvoorbeeld sociaal gedrag, naar collega gaan en notities nemen tijdens
een vergadering. Al dit soort gedrag is aangeleerd.
Wanneer een kind de mama ziet schrikken van een spin, gaat het kind plots ook angstig
zijn voor spinnen, dit gedrag noemt men ‘Moddeling’.
Alle gedrag is aangeleerd
Dit is niet het geval. Het gaat over de interpretatie die mensen aan de situatie geven. Bv.
als je denkt dat er een inbreker is, ga je fight of freeze, maar als je denkt dat het je huisdier
is, dan ga je verder slapen.
2
,Zinvolle reactie op betekenisvolle situatie, casusvoorbeeld:
Jonge moeder met dwangklachten, niemand mag aan de baby komen, alles moet tot in de
puntjes proper zijn. Maar de mevrouw is ervoor ook reeds zwanger geweest en moeder is
kindje toen op 36 weken zwangerschap verloren. Arts had toen de vraag gesteld waarom
mevrouw niet vroeger naar het ziekenhuis is gekomen, want het kindje was al 2 dagen
eerder niet meer in leven.
Gedrag, hoe bizar ook, vaak is het zinvol voor onze cliënten.
Kenmerken van de gedragstherapie
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt voor behandeling
2) Gedragstherapeuten zijn directief (e.g. aanpak houdt in dat aanwijzingen en adviezen
(expliciet) aan de cliënt worden gegeven.) Advies= sturend en adviserend
3) Gedragstherapie is doorgaans kortdurend (e.g. 1-16 sessies)
4) Interventies zijn evidence-based: nauwe samenhang met empirisch onderzoek
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt
Klachten komen voort uit problematisch gedragspatronen (bv. Vermijding, of tekort aan
gedrag bv. Sociaal gedrag). Dit omvat ook gedachten en gevoelens.
Gezien het belang van betekenis van gedrag: cognitieve gedragstherapie:
aangrijpingspunten op niveau UCS/UCR
→ GEDRAGSTHERAPIE = COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE
Experiëntiële luik: Invloed van ACT, mindfulness & DGT:
→ Verandering van attitude t.a.v. gedachten gevoelens en gedrag
→ Focus op gevoel en ervaring ipv van louter (observeerbaar) gedrag
→ EXPERIËNTIËLE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE
2) Gedragstherapeuten zijn directief
Didactisch aspect: Modelleren gewenst gedrag of aanleren nieuwe vaardigheden
3
, 3) Kortdurende behandeltrajecten
Veel CBT protocollen 1 – 20 sessies, maar lengte van therapie hangt af van de complexiteit
van de problemen.
4) Gebaseerd op de leertheorie en wetenschap
Gedragstherapie is toegepaste leerpsychologie
→ Klassieke conditionering (Pavlov)
→ Operante conditionering (Skinnerbox)
→ Toepassing van experimenteel geverifieerde leerprincipes
Sterke verankering in de wetenschap
→ Psychologie als wetenschap
→ Dus behandelingen ook op effectiviteit onderzoeken
Als een behandeling niet werkt, dan hebben we bij het formuleren van de klacht iets over
het hoofd gezien.
Toepassing van de experimentele methode, dit is een fase in de wetenschap waar je
wetmatigheden opspoort. Hierbij gaan we opzoek naar functionele relaties en gaan we
opzoek naar samenhang.
De behandeling van één patiënt is een n=1 onderzoek, dit zijn zorgvuldig uitgevoerde
studies met één deelnemer. Per deelnemer gaan we: observeren, interveniëren en meten.
Denk hierbij aan het belang van de empirische cyclus.
Scientist practioner
We staan in de praktijk als klinisch psycholoog, maar eigenlijk zijn we ook wetenschappers.
Empirische verankering: scientist practitioner
o Verankering in experimenteel onderzoek: experimentele psychopathologie
o Verankering in leerpsychologie
o Evidence-based denken
o Gestructureerd / doelgericht werken
4
Introductie gedragstherapie
Historisch perspectief
1st Wave CBT
o Watson deed afstand van introspectie en het onbewust
o Gedrag als centraal aangrijpingspunt binnen therapie
o Wijzigen emotionele responsen door exposure en systematische desensitizatie
o Wijzigen gedrag door operante procedures (bekrachtiging / bestraffing)
2nd Wave CBT
o Ellis / Beck > inclusie ‘internal experiences: thoughts, feelings, wishes, daydreams
and attitudes’ → De manier waarop we denken gaat ons gedrag beïnvloeden
o cognitieve therapie focust zich op automatische gedachten, gevolgtrekkingen en
assumpties
o Integratie cognitieve therapie en gedragstherapie want een combinatie van
gedachten uit te dagen & exposure werkt eigenlijk nog beter dan cognitieve
therapie of exposure alleen.
3rd Wave CBT (= radicale attitude verandering)
o Omgaan met gedachten / gevoelens ipv wijzigen van → Mensen leren aanvaarden
dat het niet goed gaat
o Segal, Williams, Teasdale, Kabat-Zinn: mindfulness en mindfullness-
based cognitive therapy
o Hayes: Acceptance & commitment therapy
4th Wave CBT
o Focus op verstoorde cogntieve (informatieverwerkings-) processen
o Training van aandacht / interpretatie / geheugen aavullend op standaard
CBT
o Processen op zich proberen trainen (Bv. op voorhand al scannen of er spinnen zijn
= angst verhoogd)
1
,Wat is gedragstherapie?
Het betreft een proces waarbij de psycholoog samen met de cliënt actief en
op transparante wijze therapeutische technieken en methoden toepast om de
zich aandienende klachten duurzaam en relevant te reduceren.
De geselecteerde therapeutische technieken en methoden dienen daarbij
empirische ondersteuning te genieten, waarbij deze gestoeld zijn in de
wetenschap van de (klinische) psychologie en effectief zijn gebleken.
(Korrelboom & Ten Broeke, 2014)
Transparant= duidelijk maken aan de cliënt wat wij denken over de klachten, … . Cliënt
weet op elke moment waar we bezig zijn
Veranderingsgericht= we willen effecten op lange termijn verkrijgen
Nood aan handvaten
Gedragstherapie: het leertheoretisch kader
Basisaxioma: Alle gedrag is aangeleerd
Alle complexe gedragsproblemen zijn ergens aangeleerd, bv. studiemethode (trial en
error). Maar ook bijvoorbeeld sociaal gedrag, naar collega gaan en notities nemen tijdens
een vergadering. Al dit soort gedrag is aangeleerd.
Wanneer een kind de mama ziet schrikken van een spin, gaat het kind plots ook angstig
zijn voor spinnen, dit gedrag noemt men ‘Moddeling’.
Alle gedrag is aangeleerd
Dit is niet het geval. Het gaat over de interpretatie die mensen aan de situatie geven. Bv.
als je denkt dat er een inbreker is, ga je fight of freeze, maar als je denkt dat het je huisdier
is, dan ga je verder slapen.
2
,Zinvolle reactie op betekenisvolle situatie, casusvoorbeeld:
Jonge moeder met dwangklachten, niemand mag aan de baby komen, alles moet tot in de
puntjes proper zijn. Maar de mevrouw is ervoor ook reeds zwanger geweest en moeder is
kindje toen op 36 weken zwangerschap verloren. Arts had toen de vraag gesteld waarom
mevrouw niet vroeger naar het ziekenhuis is gekomen, want het kindje was al 2 dagen
eerder niet meer in leven.
Gedrag, hoe bizar ook, vaak is het zinvol voor onze cliënten.
Kenmerken van de gedragstherapie
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt voor behandeling
2) Gedragstherapeuten zijn directief (e.g. aanpak houdt in dat aanwijzingen en adviezen
(expliciet) aan de cliënt worden gegeven.) Advies= sturend en adviserend
3) Gedragstherapie is doorgaans kortdurend (e.g. 1-16 sessies)
4) Interventies zijn evidence-based: nauwe samenhang met empirisch onderzoek
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt
Klachten komen voort uit problematisch gedragspatronen (bv. Vermijding, of tekort aan
gedrag bv. Sociaal gedrag). Dit omvat ook gedachten en gevoelens.
Gezien het belang van betekenis van gedrag: cognitieve gedragstherapie:
aangrijpingspunten op niveau UCS/UCR
→ GEDRAGSTHERAPIE = COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE
Experiëntiële luik: Invloed van ACT, mindfulness & DGT:
→ Verandering van attitude t.a.v. gedachten gevoelens en gedrag
→ Focus op gevoel en ervaring ipv van louter (observeerbaar) gedrag
→ EXPERIËNTIËLE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE
2) Gedragstherapeuten zijn directief
Didactisch aspect: Modelleren gewenst gedrag of aanleren nieuwe vaardigheden
3
, 3) Kortdurende behandeltrajecten
Veel CBT protocollen 1 – 20 sessies, maar lengte van therapie hangt af van de complexiteit
van de problemen.
4) Gebaseerd op de leertheorie en wetenschap
Gedragstherapie is toegepaste leerpsychologie
→ Klassieke conditionering (Pavlov)
→ Operante conditionering (Skinnerbox)
→ Toepassing van experimenteel geverifieerde leerprincipes
Sterke verankering in de wetenschap
→ Psychologie als wetenschap
→ Dus behandelingen ook op effectiviteit onderzoeken
Als een behandeling niet werkt, dan hebben we bij het formuleren van de klacht iets over
het hoofd gezien.
Toepassing van de experimentele methode, dit is een fase in de wetenschap waar je
wetmatigheden opspoort. Hierbij gaan we opzoek naar functionele relaties en gaan we
opzoek naar samenhang.
De behandeling van één patiënt is een n=1 onderzoek, dit zijn zorgvuldig uitgevoerde
studies met één deelnemer. Per deelnemer gaan we: observeren, interveniëren en meten.
Denk hierbij aan het belang van de empirische cyclus.
Scientist practioner
We staan in de praktijk als klinisch psycholoog, maar eigenlijk zijn we ook wetenschappers.
Empirische verankering: scientist practitioner
o Verankering in experimenteel onderzoek: experimentele psychopathologie
o Verankering in leerpsychologie
o Evidence-based denken
o Gestructureerd / doelgericht werken
4
