Deel 1. Basisbeginselen
Hoofstuk 1: Begrip en kenmerken van de
belasting
1 Het begrip ‘belasting’
Geen wettelijke definitie van ‘belastingen’.
Juridische omschrijving = De belasting is een bijdrage die volgens bepaalde
rechtsregels door de overheid wordt opgelegd met het oog op het verzamelen
van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het algemeen
belang en voor zover die bijdrage bij wet of decreet als belasting wordt erkend.
2 Kenmerken van een belasting
2.1 Het financieel doel
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van de overheidsuitgaven.
Nadruk op de algemene draagwijdte van belastingen.
Belastingen worden geheven een aangewend ter financiering van diensten van
openbaar nut.
Er bestaat tegenover een belasting geen rechtstreekse en individuele
tegenprestatie.
Als een heffing bestemd is om een door de overheid verstrekte dienst
rechtstreeks te laten vergoeden door degene die de dienst heeft genoten, is er
geen sprake van een belasting maar wel een retributie.
2.2 Het dwingend karakter
Belastingen worden eenzijdig door een overheid opgelegd.
Niet-naleving belastingplichtige kan gesanctioneerd worden.
2 soorten sancties:
- Administratieve sancties
- Strafrechtelijke sancties
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens fiscale sancties als strafsanctie
gekwalificeerd.
2 strafrechtelijke sancties voor 1 misdrijf in strijd met het principe ‘non bis
in idem’ inbreuk op de fiscale wetgeving voortaan uitsluitend ofwel via de
administratieve weg ofwel via de strafrechtelijke weg vervolgd.
2.3 Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn
Om van een belasting te kunnen spreken, moet aan beide bovenstaande kenmerken
worden voldaan.
Ontvangsten van de overheid die niet voldoen aan de beide kenmerken, zijn bijgevolg
geen belastingen.
De inkomsten die de overheid haalt uit de vervreemding, de verpachting of
concessie van openbare domeingoederen – bv. inkomgelden van musea.
Inkomsten uit het verstrekken van diensten aan burgers in sectoren waarin de
overheid in concurrentie treedt met de privésector – bv. financiële sector.
Pagina 1 van 128
,2.4 Retributie versus bijzondere vormen van belastingen
Retributies zijn geen belastingen.
Definitie retributie = Retributie is een vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over een juridisch of feitelijk
monopolie.
De rechtstreekse tegenprestatie van de openbare instelling en het daaraan
verbonden persoonlijk voordeel van de gebruiker zijn substantiële kenmerken van
de retributie.
Havenrechten voor het gebruik van havenfaciliteiten.
Tolgelden voor het gebruik van bruggen, tunnels en autowegen.
Het onderscheid tussen een retributie en een belasting is niet altijd eenvoudig te
bepalen.
De heffing van een bijzondere gemeentetaks voor het ophalen van vuilnis ten
laste van de uitbaters van kampeerterreinen wegens hun grotere aanvoer van
vuilvracht.
Bestempeld als een belasting en niet als retributie omdat de
kampeeruitbater niet kan ontlopen aan de betaling van deze heffing.
De reden van de gemeentetaks is niet het effectief verhoogde gebruik van de
huisvuilophaaldiensten, maar een vermoeden dat deze diensten bij
kampeeruitbatingen verhoogd worden gebruikt.
Verhaalbelasting of repartitiebelasting beoogt de overheid de gebruiker te
treffen.
De grondslag van een verhaalbelasting is dat bepaalde uitgaven die door de
belastingheffende overheid in het algemeen belang worden verricht en
bijgevolg aan allen ten goede kunnen inkomen, niettemin op een benaderende
wijze van bepaalde personen worden teruggevorderd op grond van het
onweerlegbaar vermoeden dat ze er het meeste voordeel uit halen.
Het voordeel wordt als het ware gedwongen genoten het is mogelijk dat men
moet betalen hoewel met niet gebruikt.
Zo kan een particulier zich bijvoorbeeld niet onttrekken aan de
verhaalbelasting voor rioleringswerken door zijn woning niet aan te sluiten op
de riolering en door een afzonderlijke sterfput te gebruiken.
Urbanisatiebelasting: belasting die bijvoorbeeld voor wegverhardingen, het
aanleggen van fiets- en/of voetpaden en rioleringswerken wordt opgelegd aan
alle inwoners van een bepaald gebied.
Urbanisatiebelasting wordt forfaitair aangerekend en is niet gebonden aan de
uitvoering van bepaalde werken op een bepaalde plaats en bepaald tijdstip.
Pagina 2 van 128
,2.5 De parafiscale bijdragen
Parafiscale bijdragen de opbrengst ervan komt niet in de
rijksmiddelenbegroting terecht.
Sociale bijdragen worden rechtstreeks ondergebracht bij de Rijksdienst voor
Sociale Zekerheid (RSZ), die een van de staat onderscheiden
rechtspersoonlijkheid heeft.
Bestemmingscriterium onderscheid met belastingen.
We merken op dat in België hoe langer hoe meer naar alternatieve
financieringsvormen wordt gezocht om de sociale zekerheid veilig te stellen.
Om uit te maken of een bepaalde heffing een belasting dan wel een
socialezekerheidsbijdrage vormt, volstaat het volgens het Grondwettelijk Hof niet
meer om te kijken of er al dan niet een verband bestaat tussen de individuele
bijdrageplichtige en de rechten die hij met die bijdrage voor zichzelf opbouwt.
Voortaan moet een ruimer criterium worden gehanteerd collectieve
benadering de heffing vertoont een relevant verband tussen de
bijdrageplichtigen en het collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale
bescherming mede door de bijdrage wordt gefinancierd.
Hoofdstuk 2: De situering van het belastingrecht
Het belastingrecht houdt zich niet bezig met de opportuniteit van een belasting,
maar krijgt wel een belangrijke taak toebedeeld van zodra de noodzakelijke
politieke beslissingen genomen zijn.
Het belastingrecht zal bepalen wie of wat aan de belasting wordt onderworpen,
welk het toepasselijk tarief is,…
Belastingrecht = rechtswetenschap.
Al de wetenschappen die zich met de studie van belastingen bezighouden =
belastingwetenschappen.
Aanleiding geven tot het formuleren van objectieven voor een fiscale
overheidspolitiek.
Hoofdstuk 3: Noodzakelijk karakter van
belastingen in een moderne samenleving
Belastingen kunnen worden beschouwd als de prijs die wij betalen voor onze
grondwettelijke rechten en vrijheden, meer bepaald voor het recht op privé-
eigendom en vrijheid van ondernemen.
Systeem van belastingheffing is onvermijdelijk om de overheid haar specifieke
overheidstaak te laten vervullen.
In laden met een centraal geleide economie zijn de productiemiddelen in handen
van de overheid.
Pagina 3 van 128
, Hoofdstuk 4: De functies van de belasting
1 De financiële functie
De financiële functie is ongetwijfeld de hoofdfunctie van belastingen.
Met het toenemend aantal taken dat de overheid in een moderne maatschappij
op zich neemt, stijgt ook haar behoefte aan financiële middelen.
De belastingen maken ongeveer 94% uit van de overheidsinkomsten.
Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit geldelijke bijdragen van de bevolking
inkomstenbron van de overheid.
Elk jaar worden de te verwachten belastingopbrengsten geraamd in de jaarlijkse
begroting.
Opdat het zijn functie van belangrijkste en telkens terugkerende bron van
inkomsten voor de overheid behoorlijk zou kunnen vervullen, moet het
belastingstelsel voldoen aan een aantal normen van financiële techniek.
2 De economische functie
Het kan moeilijk worden ontkend dat de belastingheffing een sterke invloed heeft op
onze economie.
De economische functie van de belasting:
- Invloed van de belasting op de prijsvorming = belastingen hebben een
kostprijsverhogend karakter hoe meer belastingen, hoe duurder dit product
voor de consument wordt
- Invloed van de belasting op het spaarwezen personen worden door de
toekenning van belastingvrijstelling en -verminderingen ertoe aangezet
stortingen te doen aan pensioenkassen en levensverzekeringsmaatschappijen
- Invloed van de belasting op de consumptie = algemene verhoging van de
belasting doet de koopkracht van de belastingplichtige dalen
Verminderde consumptie tot gevolg (hoge verbruiksbelasting = verbruik van
goederen verminderen)
- Invloed van de belasting op de investeringen = zeer hoge belasting geeft
aanleiding tot kapitaal- en ondernemingsvlucht
Zetel van onderneming vestigen of overbrengen naar landen met een gunstig
belastingklimaat tegen gaan maatregelen genomen om investeringen
langs fiscale weg aan te moedigen
- Invloed van de belasting op de tewerkstelling = ondernemingen kunnen in
functie van de personeelsaangroei een deel van hun winst vrijstellen
3 De sociale functie
Belastingen zijn voor de overheid een middel om haar sociale politiek te
verwezenlijken.
Fiscaal draagvermogen is niet evenredig met het bezit of inkomen.
Om in de behoefte van de overheid te voorzien, kan proportioneel meer worden
afgenomen naarmate men een hoger inkomen of vermogen heeft.
Rechtvaardigt de sociale aanpassing van de belasting in onze fiscale
wetgeving.
De progressiviteit in de tarieven van de personenbelasting, de erfbelasting en
schenkbelasting op schenkingen van onroerende goederen en samenhangend
hiermee, het belastingvrije minimum.
Pagina 4 van 128
Hoofstuk 1: Begrip en kenmerken van de
belasting
1 Het begrip ‘belasting’
Geen wettelijke definitie van ‘belastingen’.
Juridische omschrijving = De belasting is een bijdrage die volgens bepaalde
rechtsregels door de overheid wordt opgelegd met het oog op het verzamelen
van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het algemeen
belang en voor zover die bijdrage bij wet of decreet als belasting wordt erkend.
2 Kenmerken van een belasting
2.1 Het financieel doel
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van de overheidsuitgaven.
Nadruk op de algemene draagwijdte van belastingen.
Belastingen worden geheven een aangewend ter financiering van diensten van
openbaar nut.
Er bestaat tegenover een belasting geen rechtstreekse en individuele
tegenprestatie.
Als een heffing bestemd is om een door de overheid verstrekte dienst
rechtstreeks te laten vergoeden door degene die de dienst heeft genoten, is er
geen sprake van een belasting maar wel een retributie.
2.2 Het dwingend karakter
Belastingen worden eenzijdig door een overheid opgelegd.
Niet-naleving belastingplichtige kan gesanctioneerd worden.
2 soorten sancties:
- Administratieve sancties
- Strafrechtelijke sancties
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens fiscale sancties als strafsanctie
gekwalificeerd.
2 strafrechtelijke sancties voor 1 misdrijf in strijd met het principe ‘non bis
in idem’ inbreuk op de fiscale wetgeving voortaan uitsluitend ofwel via de
administratieve weg ofwel via de strafrechtelijke weg vervolgd.
2.3 Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn
Om van een belasting te kunnen spreken, moet aan beide bovenstaande kenmerken
worden voldaan.
Ontvangsten van de overheid die niet voldoen aan de beide kenmerken, zijn bijgevolg
geen belastingen.
De inkomsten die de overheid haalt uit de vervreemding, de verpachting of
concessie van openbare domeingoederen – bv. inkomgelden van musea.
Inkomsten uit het verstrekken van diensten aan burgers in sectoren waarin de
overheid in concurrentie treedt met de privésector – bv. financiële sector.
Pagina 1 van 128
,2.4 Retributie versus bijzondere vormen van belastingen
Retributies zijn geen belastingen.
Definitie retributie = Retributie is een vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over een juridisch of feitelijk
monopolie.
De rechtstreekse tegenprestatie van de openbare instelling en het daaraan
verbonden persoonlijk voordeel van de gebruiker zijn substantiële kenmerken van
de retributie.
Havenrechten voor het gebruik van havenfaciliteiten.
Tolgelden voor het gebruik van bruggen, tunnels en autowegen.
Het onderscheid tussen een retributie en een belasting is niet altijd eenvoudig te
bepalen.
De heffing van een bijzondere gemeentetaks voor het ophalen van vuilnis ten
laste van de uitbaters van kampeerterreinen wegens hun grotere aanvoer van
vuilvracht.
Bestempeld als een belasting en niet als retributie omdat de
kampeeruitbater niet kan ontlopen aan de betaling van deze heffing.
De reden van de gemeentetaks is niet het effectief verhoogde gebruik van de
huisvuilophaaldiensten, maar een vermoeden dat deze diensten bij
kampeeruitbatingen verhoogd worden gebruikt.
Verhaalbelasting of repartitiebelasting beoogt de overheid de gebruiker te
treffen.
De grondslag van een verhaalbelasting is dat bepaalde uitgaven die door de
belastingheffende overheid in het algemeen belang worden verricht en
bijgevolg aan allen ten goede kunnen inkomen, niettemin op een benaderende
wijze van bepaalde personen worden teruggevorderd op grond van het
onweerlegbaar vermoeden dat ze er het meeste voordeel uit halen.
Het voordeel wordt als het ware gedwongen genoten het is mogelijk dat men
moet betalen hoewel met niet gebruikt.
Zo kan een particulier zich bijvoorbeeld niet onttrekken aan de
verhaalbelasting voor rioleringswerken door zijn woning niet aan te sluiten op
de riolering en door een afzonderlijke sterfput te gebruiken.
Urbanisatiebelasting: belasting die bijvoorbeeld voor wegverhardingen, het
aanleggen van fiets- en/of voetpaden en rioleringswerken wordt opgelegd aan
alle inwoners van een bepaald gebied.
Urbanisatiebelasting wordt forfaitair aangerekend en is niet gebonden aan de
uitvoering van bepaalde werken op een bepaalde plaats en bepaald tijdstip.
Pagina 2 van 128
,2.5 De parafiscale bijdragen
Parafiscale bijdragen de opbrengst ervan komt niet in de
rijksmiddelenbegroting terecht.
Sociale bijdragen worden rechtstreeks ondergebracht bij de Rijksdienst voor
Sociale Zekerheid (RSZ), die een van de staat onderscheiden
rechtspersoonlijkheid heeft.
Bestemmingscriterium onderscheid met belastingen.
We merken op dat in België hoe langer hoe meer naar alternatieve
financieringsvormen wordt gezocht om de sociale zekerheid veilig te stellen.
Om uit te maken of een bepaalde heffing een belasting dan wel een
socialezekerheidsbijdrage vormt, volstaat het volgens het Grondwettelijk Hof niet
meer om te kijken of er al dan niet een verband bestaat tussen de individuele
bijdrageplichtige en de rechten die hij met die bijdrage voor zichzelf opbouwt.
Voortaan moet een ruimer criterium worden gehanteerd collectieve
benadering de heffing vertoont een relevant verband tussen de
bijdrageplichtigen en het collectief der sociaal verzekerden van wie de sociale
bescherming mede door de bijdrage wordt gefinancierd.
Hoofdstuk 2: De situering van het belastingrecht
Het belastingrecht houdt zich niet bezig met de opportuniteit van een belasting,
maar krijgt wel een belangrijke taak toebedeeld van zodra de noodzakelijke
politieke beslissingen genomen zijn.
Het belastingrecht zal bepalen wie of wat aan de belasting wordt onderworpen,
welk het toepasselijk tarief is,…
Belastingrecht = rechtswetenschap.
Al de wetenschappen die zich met de studie van belastingen bezighouden =
belastingwetenschappen.
Aanleiding geven tot het formuleren van objectieven voor een fiscale
overheidspolitiek.
Hoofdstuk 3: Noodzakelijk karakter van
belastingen in een moderne samenleving
Belastingen kunnen worden beschouwd als de prijs die wij betalen voor onze
grondwettelijke rechten en vrijheden, meer bepaald voor het recht op privé-
eigendom en vrijheid van ondernemen.
Systeem van belastingheffing is onvermijdelijk om de overheid haar specifieke
overheidstaak te laten vervullen.
In laden met een centraal geleide economie zijn de productiemiddelen in handen
van de overheid.
Pagina 3 van 128
, Hoofdstuk 4: De functies van de belasting
1 De financiële functie
De financiële functie is ongetwijfeld de hoofdfunctie van belastingen.
Met het toenemend aantal taken dat de overheid in een moderne maatschappij
op zich neemt, stijgt ook haar behoefte aan financiële middelen.
De belastingen maken ongeveer 94% uit van de overheidsinkomsten.
Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit geldelijke bijdragen van de bevolking
inkomstenbron van de overheid.
Elk jaar worden de te verwachten belastingopbrengsten geraamd in de jaarlijkse
begroting.
Opdat het zijn functie van belangrijkste en telkens terugkerende bron van
inkomsten voor de overheid behoorlijk zou kunnen vervullen, moet het
belastingstelsel voldoen aan een aantal normen van financiële techniek.
2 De economische functie
Het kan moeilijk worden ontkend dat de belastingheffing een sterke invloed heeft op
onze economie.
De economische functie van de belasting:
- Invloed van de belasting op de prijsvorming = belastingen hebben een
kostprijsverhogend karakter hoe meer belastingen, hoe duurder dit product
voor de consument wordt
- Invloed van de belasting op het spaarwezen personen worden door de
toekenning van belastingvrijstelling en -verminderingen ertoe aangezet
stortingen te doen aan pensioenkassen en levensverzekeringsmaatschappijen
- Invloed van de belasting op de consumptie = algemene verhoging van de
belasting doet de koopkracht van de belastingplichtige dalen
Verminderde consumptie tot gevolg (hoge verbruiksbelasting = verbruik van
goederen verminderen)
- Invloed van de belasting op de investeringen = zeer hoge belasting geeft
aanleiding tot kapitaal- en ondernemingsvlucht
Zetel van onderneming vestigen of overbrengen naar landen met een gunstig
belastingklimaat tegen gaan maatregelen genomen om investeringen
langs fiscale weg aan te moedigen
- Invloed van de belasting op de tewerkstelling = ondernemingen kunnen in
functie van de personeelsaangroei een deel van hun winst vrijstellen
3 De sociale functie
Belastingen zijn voor de overheid een middel om haar sociale politiek te
verwezenlijken.
Fiscaal draagvermogen is niet evenredig met het bezit of inkomen.
Om in de behoefte van de overheid te voorzien, kan proportioneel meer worden
afgenomen naarmate men een hoger inkomen of vermogen heeft.
Rechtvaardigt de sociale aanpassing van de belasting in onze fiscale
wetgeving.
De progressiviteit in de tarieven van de personenbelasting, de erfbelasting en
schenkbelasting op schenkingen van onroerende goederen en samenhangend
hiermee, het belastingvrije minimum.
Pagina 4 van 128
