Samenvatting Klinische Psychiatrie
Gegarandeerde lesopnames (eventueel van het jaar ervoor). Leermateriaal: slides (boek niet
nodig/enkel aanbevolen). Examen: waarschijnlijk derde week januari op donderdag -> 16
januari! Schriftelijk examen met open vragen (3 à 4 tal) -> DIGITAAL! Er worden vrij veel
kennisvragen gesteld, maar ook wel wat inzichtelijke/toepassingsvragen.
In deze cursus bespreken we de meest voorkomende/prevalente
aandoeningen/ziektebeelden, maar er bestaan er zeker nog!
1.Inleiding: de DSM 5
= een classificatiesysteem waarop we ons baseren om klinisch psychiatrische
aandoeningen/ziektebeelden te gaan beschrijven.
De DSM (= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) vormt een statistische
weergave van psychische functies die bij elkaar horen onder het kopje
syndromen/psychiatrische entiteiten. De verschillende syndromen die besproken worden in
deze cursus (bv. schizofrenie, depressie,..) zijn gerankt volgens een classificatiesysteem.
Het belangrijkste classificatiesysteem in West-Europa (en zeker in de VS) is die DSM. DSM-
5 is de vijfde editie van de DSM sinds de tweede WO.
1.1. Psychopathologie/Psychiatrische stoornis: Wat is een definitie van een psychiatrisch
ziektebeeld?
De psychiatrie omvat het begrip de ‘psychopathologie’. Dit is de ‘wetenschap of studie van
het geestelijk of psychisch lijden’. Dit begrip kan je herleiden tot een aantal
‘basisbegrippen’: ‘psyché’ (psychisch functioneren), ‘pathos’ (Grieks voor
last/lijdensdruk!! Dit is een essentiële!) en logie (= Griek voor ‘leer’).
Psychopathologie gaat m.a.w. over ‘de last of lijdensdruk (the burden) van de
patiënt of de omgeving.’ LET OP: De pathos is een essentiele vereiste om te
kunnen spreken van een psychiatrische conditie.
Er zijn 2 benaderingen om de psychiatrie te bestuderen:
- syndroombenadering: dit is de benadering hoe we het in de colleges gaan doen. We
gaan m.a.w. een ziektebeeld beschrijven (Wat zijn de klinische criteria? Wat zijn de
verklaringsmodellen? Wat is een behandeling van de aandoening?). Syndroombenadering
omvat dus de psychologie van het pathologische (gegroepeerde entiteiten): het is een
samenhangend geheel van klachten en symptomen. Een syndroom is bv. schizofrenie,
unipolaire stemmingsstoornis (depressie),… Concentratiemoeilijkheden, slaapproblemen,
negatieve cognities/gedachten, eetproblemen zijn klachten/symptomen (vormen een
gegroepeerde entiteit) die het syndroom van een depressie volgen.
Deze theoretische kennis is belangrijk om een juiste behandeling voor een persoon met een
bepaalde stoornis te bepalen! We moeten nl. de draagkracht van de patiënt gaan
verstevigen.
MAAR… om aan diagnostiek te doen moet je het psychisch functioneren gaan taxeren. We
gaan m.a.w. in contact moeten treden met de patiënt, bv. in het kader van een patiënt met
een depressie: je gaat met de patiënt in contact en merkt op dat die psychomotorisch
vertraagt is. Zijn stemming en affect leek redelijk negatief. Over lichamelijke klachten sprak
de patiënt van eet-en slaapmoeilijkheden. Ook is er sprake van concentratieproblemen. Je
gaat dus m.a.w. op een heel andere manier gaan kijken! Dit is een tweede benadering om
psychiatrie te bestuderen!
- symptoombenadering: dit is een bottom-up benadering: het beschrijven van het
psychisch functioneren (met verschillende klachten) om eventueel later te komen tot een
1
,bepaalde diagnose. LET OP: we mogen NOOIT van één klacht gaan extrapoleren naar een
syndroom!! Het gebeurt echter wel: “oh, we hebben twee symptomen, het zal dat wel zijn”.
Zo eenvoudig is het niet! Symptoombenadering is dus de pathologie van het
psychische (algemene psychische processen of functies). Dit is moeilijker, aangezien je
hier klinische ervaring voor nodig hebt. Dit leer je in de praktijk: je kan het leren inschatten
door training.
We starten met de syndroombenadering (wat kunnen we erover zeggen?, wat is
theoretisch?..), pas in de master gaan we het hebben over de symptoombenadering! We
gaan dan casuïstiek te werk: we gaan patiënten beschrijven a.d.h.v. het psychisch
functioneren om dan eventueel te kunnen komen tot een diagnose.
Er zijn twee typen diagnosen:
- syndroomdiagnose of descriptieve diagnose: deze diagnose is alleen beschrijvend en
geeft geen informatie over de redenen en manier van ontstaan. Hier stoten we op een
limitatie van het classificatiesysteem: als je een aantal klachten van een patiënt weet, kan je
in het classificatiesysteem de overeenkomstige stoornis afleiden (‘de afvinkpsychiatrie’).
MAAR in de praktijk wil je weten wat de behandeling op maat kan zijn voor jouw patiënt.
- structuurdiagnose: dit is iets meer handelingsgericht. Hier willen we naartoe. Deze
diagnose geeft naast een beschrijving van de symptomatologie (= alle symptomen die
bij een bepaalde ziekte horen) aan waardoor en op welke wijze het syndroom ontstaan
is.
* predisponerende of voorbeschikkende factoren = factoren die iemand kwetsbaar
maken. (bv. Wat maakt dat iemand kwetsbaar is voor een depressie? Belangrijk
hierbij is de genetica/erfelijkheid!)
* precipiterende of uitlokkende factoren = factoren die de stoornis uitlokken.
(Belangrijk hierbij zijn life-events: de patiënt heeft zijn job verloren, de patiënt gaat
door een relatiebreuk, hij/zij heeft financiële/sociale problemen/moeilijkheden,..)
* perpetuerende of onderhoudende factoren = factoren die de stoornis onderhouden.
(Belangrijk hierbij is de manier van coping: er bestaat adequate coping en
inadequate coping. Bv. soms drinken patiënten met een depressie een glaasje
alcohol om te copen met hun negatieve stemming).
= Dit zegt veel meer over hoe we een patiënt (op ‘maat’) kunnen helpen (wat kan ik doen
met die verschillende soorten factoren?). In het ideale scenario zou het classificatiesysteem
een oplossing moeten vormen voor het probleem van de limitatie van het
classificatiesysteem (dus dat we een op maat gemaakte behandeling voor de patiënt kunnen
ontwikkelen). Jammer genoeg geeft het classificatiesysteem daar geen antwoord op: het
behoort tot de syndroomdiagnose.
Normaliteit vs. Abnormaliteit:
Een ‘abnormaal’ verschijnsel = afwijkend van de sociale norm of van wat in de cultuur
als ‘normaal’ gedrag geldt. Het veroorzaakt ongemak, lijden of bezorgdheid bij de
betrokkene en/of de omgeving (denk aan de term ‘pathos’ binnen het begrip ‘de
psychopathologie’). Zoals we eerder zagen is de pathos (de last/lijdensdruk) een conditio
sine qua non = het is een noodzakelijke voorwaarde! Als er geen last ondervonden wordt,
kan er dus niet gesproken worden van een psychiatrische aandoening of conditie!
Een algemene kapstok als verklaringsmodel: het biopsychosociaal verklaringsmodel
of stress-kwetsbaarheidsmodel
= hierbij kan het samengaan van alle verschillende aspecten de verklaring vormen.
- Het medisch/biologisch model = DISEASE: dit is een verklaringsmodel met een
biologisch/medisch oogpunt. Vroeger was dit het enigste verklaringsmodel in de psychiatrie.
2
, * Etiologie/oorzaak: - oorzakelijke factoren/predispositie
- uitlokkende factoren/precipitatie
- onderhoudende/in stand houdende factoren/perpetuatie
* Pathogenese/de ontwikkeling van de aandoening.
* Prognose/het natuurlijk beloop van de aandoening.
* Behandeling/preventie/therapie
- Psychologisch model = ILLNESS: hierbij staat het begrip ziektebeleving centraal.
- Sociologisch (maatschappelijk) model = SICKNESS: hierbij staat het begrip ziekterol
centraal.
Dit biopsychosociaal-model zou je voor elke aandoening apart kunnen invullen! Elke
aandoening heeft nl. een aantal biologische, psychologische en sociale factoren die een rol
kunnen spelen bij het aanstaansmechanisme van die aandoening, ondanks de accenten
verschillend gelegd kunnen worden. (bv. schizofrenie zal een grote biologische impact
hebben; bij een angststoornis zal de impact van psychologische en psychosociale factoren
groter zijn dan biologische factoren; MAAR bij beide
aandoeningen is er sprake van een interactie tussen de
verschillende factoren voor de verklaring van een
aandoening).
Voorbeeld van een biopsychosociaal-model: bovenaan staan
de 3 verschillende factoren met een voorbeeld.
* biologische factoren, bv. erfelijkheid, aanleg,..
* psychologische factoren, bv. persoonlijkheid, temperament,..
* sociale factoren, bv. gezin, vrienden,…
Allemaal beïnvloeden ze een bepaalde
kwetsbaarheid/vulnerabiliteit. Er kunnen ingrijpende
gebeurtenissen/life events plaatsvinden in het leven, wat kan
leiden tot stress. Stress hoeft niet altijd negatief te zijn, zolang
je goede vaardigheden/coping mechanismen het om hiermee
om te kunnen gaan. Als stress zo overweldigend is dat je er niet mee kunt copen/omgaan,
kan het schadelijk zijn. Ook langdurige/chronische stress is schadelijk. Er kan dan sprake
zijn van een decompensatie: deze kan psychisch zijn (bv. angst, depressie,..), maar die kan
ook lichamelijk zijn (bv. maagzweer, hartfalen,..). We spreken dus van ‘soma en psyché’: er
is sprake van een wisselwerking tussen het lichaam en de geest!
1.2. Classificatie: wat is het?
De DSM-5 is, zoals we zagen, een voorbeeld van een classificatiesysteem. Wat is het doel
van zo’n classificatie(systeem)?
- men wil orde scheppen: hoe doen we dit? ->
- orde scheppen door aantal klachten/symptomen te bundelen/clusteren/groeperen.
Vaak vindt er een clusteranalyse plaats, alvorens symptomen geclusterd worden. Er
is dus wel degelijk een aandeel van de statistiek aanwezig (dSm).
- men wil een gemeenschappelijke taal ontwikkelen wereldwijd. Hierdoor zou men
wereldwijd de DSM kunnen gebruiken.
In ideale omstandigheden zou de DSM een verklaring op maat moeten kunnen geven: de
DSM zou een perfecte representatie van onderliggende realiteit en diversiteit moeten
weergeven: waarom is mijn patiënt op dit moment depressief aan het decompenseren? Wat
is de kwetsbaarheid? Wat zijn de uitlokkende factoren? Zijn er factoren die de zaken in
stand houden? Naast de oorzaken, zou het ideaal zijn dat de DSM het verloop en de
reacties op de behandeling zou kunnen voorspellen. MAAR: zoals eerder gezien doet dat
het niet!
3
, Waarom is het nuttig? Het is een communicatiemiddel en een registratiemiddel. Het laatste
is minder interessant voor een clinicus, aangezien dit veel administratiewerk vereist dat ten
koste gaat van de directe patiëntenzorg. Beleidsmakers vinden dit wel interessant omdat ze
op die manier bepaalde zaken kunnen bijsturen.
(bv. hoe is de prevalentie van stemmingsstoornissen de laatste 5 jaar in België? Is dit
toegenomen of niet? Hier kunnen we het geestelijk gezondheidsbeleid vervolgens op
afstemmen.)
3 types van classificatie:
1. Categoriale classificatie: de aandoening is wel of niet aanwezig; er is een kwalitatief
onderscheid (alles of niets) tussen ziek en gezond, normaal en abnormaal. (dichotoom)
Werkwijze: psychiatrische stoornissen worden onderverdeeld in duidelijk afgebakende
klassen, die elkaar niet overlappen.
=> belangrijk is om NIET categoriaal te denken. Iemand die wel enkele symptomen heeft,
maar volgens de categorische classificatie geen aandoening heeft, heeft nog steeds hulp
nodig!
2. Dimensionale classificatie: er is een kwantitatief onderscheid (meer of minder) tussen
ziek en gezond, normaal en abnormaal. Hierbij denken we meer dimensioneel/in een
continuüm.
Werkwijze: personen of psychiatrische stoornissen worden gesitueerd op een dimensie of
continuüm.
3. Prototypische classificatie: er is een grote variabiliteit bij individuen, die anderzijds ook
veel kenmerken gemeen hebben. Dit is enkel voorbehouden voor de
persoonlijkheidsstoornissen!
Werkwijze: psychiatrische stoornissen worden onderverdeeld naar de mate waarin ze
gelijken op een prototypisch voorbeeld.
Classificatie en de DSM (Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders) en
ICD (International Classification of Diseases):
De vijfde editie van de DSM is vertaald in het Nederlands in 2013. De DSM is vnl. gestart
vanuit Amerikaanse invloeden na de tweede Wereldoorlog. Opvallend is ook dat de vijfde
versie geen Romeins cijfer kreeg, maar ‘5.0’. Het idee rond de vijfde DSM was om het
classificatiesysteem (waar we niet helemaal tevreden van zijn) door de jaren heen ‘bottom-
up’ (vanuit ervaringen) stelselmatig te herwerken. Jammer genoeg heeft men de voorbije 11
jaar geen revisies/herwerkingen uitgebracht van deze DSM-5.0.
LET OP: de DSM is EEN classificatiesysteem, maar niet het enige, er is nog een andere.
Deze is niet door de APA (= American Psychiatric Association) uitgegeven, zoals de DSM,
maar door de WHO (= World Health Organisation), deze noemen we de ICD = International
Classification of Diseases. Deze omdat zowel geestelijke als somatische
gezondheidsklachten. Verder bestaan er nog andere classificatiesystemen, zoals voor
slaapstoornissen.
Het is belangrijk te weten welk classificatiesysteem er gehanteerd wordt, omdat
classificatiesystemen verschillend zijn o.v.v. strengheid: je zou de verticale lijn op de
ingebeelde horizontale lijn kunnen verschuiven, waardoor de prevalentie verschillend is.
Voor- en nadelen van de DSM:
Voordelen:
- research is verbeterd (omdat er zo homogene groepen gevormd kunnen worden,
maar de dag van vandaag gaat men anders te werk: patiënten met een andere
aandoening maar met dezelfde symptomen, zoals emotieregulatie, samen plaatsen.)
4
Gegarandeerde lesopnames (eventueel van het jaar ervoor). Leermateriaal: slides (boek niet
nodig/enkel aanbevolen). Examen: waarschijnlijk derde week januari op donderdag -> 16
januari! Schriftelijk examen met open vragen (3 à 4 tal) -> DIGITAAL! Er worden vrij veel
kennisvragen gesteld, maar ook wel wat inzichtelijke/toepassingsvragen.
In deze cursus bespreken we de meest voorkomende/prevalente
aandoeningen/ziektebeelden, maar er bestaan er zeker nog!
1.Inleiding: de DSM 5
= een classificatiesysteem waarop we ons baseren om klinisch psychiatrische
aandoeningen/ziektebeelden te gaan beschrijven.
De DSM (= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) vormt een statistische
weergave van psychische functies die bij elkaar horen onder het kopje
syndromen/psychiatrische entiteiten. De verschillende syndromen die besproken worden in
deze cursus (bv. schizofrenie, depressie,..) zijn gerankt volgens een classificatiesysteem.
Het belangrijkste classificatiesysteem in West-Europa (en zeker in de VS) is die DSM. DSM-
5 is de vijfde editie van de DSM sinds de tweede WO.
1.1. Psychopathologie/Psychiatrische stoornis: Wat is een definitie van een psychiatrisch
ziektebeeld?
De psychiatrie omvat het begrip de ‘psychopathologie’. Dit is de ‘wetenschap of studie van
het geestelijk of psychisch lijden’. Dit begrip kan je herleiden tot een aantal
‘basisbegrippen’: ‘psyché’ (psychisch functioneren), ‘pathos’ (Grieks voor
last/lijdensdruk!! Dit is een essentiële!) en logie (= Griek voor ‘leer’).
Psychopathologie gaat m.a.w. over ‘de last of lijdensdruk (the burden) van de
patiënt of de omgeving.’ LET OP: De pathos is een essentiele vereiste om te
kunnen spreken van een psychiatrische conditie.
Er zijn 2 benaderingen om de psychiatrie te bestuderen:
- syndroombenadering: dit is de benadering hoe we het in de colleges gaan doen. We
gaan m.a.w. een ziektebeeld beschrijven (Wat zijn de klinische criteria? Wat zijn de
verklaringsmodellen? Wat is een behandeling van de aandoening?). Syndroombenadering
omvat dus de psychologie van het pathologische (gegroepeerde entiteiten): het is een
samenhangend geheel van klachten en symptomen. Een syndroom is bv. schizofrenie,
unipolaire stemmingsstoornis (depressie),… Concentratiemoeilijkheden, slaapproblemen,
negatieve cognities/gedachten, eetproblemen zijn klachten/symptomen (vormen een
gegroepeerde entiteit) die het syndroom van een depressie volgen.
Deze theoretische kennis is belangrijk om een juiste behandeling voor een persoon met een
bepaalde stoornis te bepalen! We moeten nl. de draagkracht van de patiënt gaan
verstevigen.
MAAR… om aan diagnostiek te doen moet je het psychisch functioneren gaan taxeren. We
gaan m.a.w. in contact moeten treden met de patiënt, bv. in het kader van een patiënt met
een depressie: je gaat met de patiënt in contact en merkt op dat die psychomotorisch
vertraagt is. Zijn stemming en affect leek redelijk negatief. Over lichamelijke klachten sprak
de patiënt van eet-en slaapmoeilijkheden. Ook is er sprake van concentratieproblemen. Je
gaat dus m.a.w. op een heel andere manier gaan kijken! Dit is een tweede benadering om
psychiatrie te bestuderen!
- symptoombenadering: dit is een bottom-up benadering: het beschrijven van het
psychisch functioneren (met verschillende klachten) om eventueel later te komen tot een
1
,bepaalde diagnose. LET OP: we mogen NOOIT van één klacht gaan extrapoleren naar een
syndroom!! Het gebeurt echter wel: “oh, we hebben twee symptomen, het zal dat wel zijn”.
Zo eenvoudig is het niet! Symptoombenadering is dus de pathologie van het
psychische (algemene psychische processen of functies). Dit is moeilijker, aangezien je
hier klinische ervaring voor nodig hebt. Dit leer je in de praktijk: je kan het leren inschatten
door training.
We starten met de syndroombenadering (wat kunnen we erover zeggen?, wat is
theoretisch?..), pas in de master gaan we het hebben over de symptoombenadering! We
gaan dan casuïstiek te werk: we gaan patiënten beschrijven a.d.h.v. het psychisch
functioneren om dan eventueel te kunnen komen tot een diagnose.
Er zijn twee typen diagnosen:
- syndroomdiagnose of descriptieve diagnose: deze diagnose is alleen beschrijvend en
geeft geen informatie over de redenen en manier van ontstaan. Hier stoten we op een
limitatie van het classificatiesysteem: als je een aantal klachten van een patiënt weet, kan je
in het classificatiesysteem de overeenkomstige stoornis afleiden (‘de afvinkpsychiatrie’).
MAAR in de praktijk wil je weten wat de behandeling op maat kan zijn voor jouw patiënt.
- structuurdiagnose: dit is iets meer handelingsgericht. Hier willen we naartoe. Deze
diagnose geeft naast een beschrijving van de symptomatologie (= alle symptomen die
bij een bepaalde ziekte horen) aan waardoor en op welke wijze het syndroom ontstaan
is.
* predisponerende of voorbeschikkende factoren = factoren die iemand kwetsbaar
maken. (bv. Wat maakt dat iemand kwetsbaar is voor een depressie? Belangrijk
hierbij is de genetica/erfelijkheid!)
* precipiterende of uitlokkende factoren = factoren die de stoornis uitlokken.
(Belangrijk hierbij zijn life-events: de patiënt heeft zijn job verloren, de patiënt gaat
door een relatiebreuk, hij/zij heeft financiële/sociale problemen/moeilijkheden,..)
* perpetuerende of onderhoudende factoren = factoren die de stoornis onderhouden.
(Belangrijk hierbij is de manier van coping: er bestaat adequate coping en
inadequate coping. Bv. soms drinken patiënten met een depressie een glaasje
alcohol om te copen met hun negatieve stemming).
= Dit zegt veel meer over hoe we een patiënt (op ‘maat’) kunnen helpen (wat kan ik doen
met die verschillende soorten factoren?). In het ideale scenario zou het classificatiesysteem
een oplossing moeten vormen voor het probleem van de limitatie van het
classificatiesysteem (dus dat we een op maat gemaakte behandeling voor de patiënt kunnen
ontwikkelen). Jammer genoeg geeft het classificatiesysteem daar geen antwoord op: het
behoort tot de syndroomdiagnose.
Normaliteit vs. Abnormaliteit:
Een ‘abnormaal’ verschijnsel = afwijkend van de sociale norm of van wat in de cultuur
als ‘normaal’ gedrag geldt. Het veroorzaakt ongemak, lijden of bezorgdheid bij de
betrokkene en/of de omgeving (denk aan de term ‘pathos’ binnen het begrip ‘de
psychopathologie’). Zoals we eerder zagen is de pathos (de last/lijdensdruk) een conditio
sine qua non = het is een noodzakelijke voorwaarde! Als er geen last ondervonden wordt,
kan er dus niet gesproken worden van een psychiatrische aandoening of conditie!
Een algemene kapstok als verklaringsmodel: het biopsychosociaal verklaringsmodel
of stress-kwetsbaarheidsmodel
= hierbij kan het samengaan van alle verschillende aspecten de verklaring vormen.
- Het medisch/biologisch model = DISEASE: dit is een verklaringsmodel met een
biologisch/medisch oogpunt. Vroeger was dit het enigste verklaringsmodel in de psychiatrie.
2
, * Etiologie/oorzaak: - oorzakelijke factoren/predispositie
- uitlokkende factoren/precipitatie
- onderhoudende/in stand houdende factoren/perpetuatie
* Pathogenese/de ontwikkeling van de aandoening.
* Prognose/het natuurlijk beloop van de aandoening.
* Behandeling/preventie/therapie
- Psychologisch model = ILLNESS: hierbij staat het begrip ziektebeleving centraal.
- Sociologisch (maatschappelijk) model = SICKNESS: hierbij staat het begrip ziekterol
centraal.
Dit biopsychosociaal-model zou je voor elke aandoening apart kunnen invullen! Elke
aandoening heeft nl. een aantal biologische, psychologische en sociale factoren die een rol
kunnen spelen bij het aanstaansmechanisme van die aandoening, ondanks de accenten
verschillend gelegd kunnen worden. (bv. schizofrenie zal een grote biologische impact
hebben; bij een angststoornis zal de impact van psychologische en psychosociale factoren
groter zijn dan biologische factoren; MAAR bij beide
aandoeningen is er sprake van een interactie tussen de
verschillende factoren voor de verklaring van een
aandoening).
Voorbeeld van een biopsychosociaal-model: bovenaan staan
de 3 verschillende factoren met een voorbeeld.
* biologische factoren, bv. erfelijkheid, aanleg,..
* psychologische factoren, bv. persoonlijkheid, temperament,..
* sociale factoren, bv. gezin, vrienden,…
Allemaal beïnvloeden ze een bepaalde
kwetsbaarheid/vulnerabiliteit. Er kunnen ingrijpende
gebeurtenissen/life events plaatsvinden in het leven, wat kan
leiden tot stress. Stress hoeft niet altijd negatief te zijn, zolang
je goede vaardigheden/coping mechanismen het om hiermee
om te kunnen gaan. Als stress zo overweldigend is dat je er niet mee kunt copen/omgaan,
kan het schadelijk zijn. Ook langdurige/chronische stress is schadelijk. Er kan dan sprake
zijn van een decompensatie: deze kan psychisch zijn (bv. angst, depressie,..), maar die kan
ook lichamelijk zijn (bv. maagzweer, hartfalen,..). We spreken dus van ‘soma en psyché’: er
is sprake van een wisselwerking tussen het lichaam en de geest!
1.2. Classificatie: wat is het?
De DSM-5 is, zoals we zagen, een voorbeeld van een classificatiesysteem. Wat is het doel
van zo’n classificatie(systeem)?
- men wil orde scheppen: hoe doen we dit? ->
- orde scheppen door aantal klachten/symptomen te bundelen/clusteren/groeperen.
Vaak vindt er een clusteranalyse plaats, alvorens symptomen geclusterd worden. Er
is dus wel degelijk een aandeel van de statistiek aanwezig (dSm).
- men wil een gemeenschappelijke taal ontwikkelen wereldwijd. Hierdoor zou men
wereldwijd de DSM kunnen gebruiken.
In ideale omstandigheden zou de DSM een verklaring op maat moeten kunnen geven: de
DSM zou een perfecte representatie van onderliggende realiteit en diversiteit moeten
weergeven: waarom is mijn patiënt op dit moment depressief aan het decompenseren? Wat
is de kwetsbaarheid? Wat zijn de uitlokkende factoren? Zijn er factoren die de zaken in
stand houden? Naast de oorzaken, zou het ideaal zijn dat de DSM het verloop en de
reacties op de behandeling zou kunnen voorspellen. MAAR: zoals eerder gezien doet dat
het niet!
3
, Waarom is het nuttig? Het is een communicatiemiddel en een registratiemiddel. Het laatste
is minder interessant voor een clinicus, aangezien dit veel administratiewerk vereist dat ten
koste gaat van de directe patiëntenzorg. Beleidsmakers vinden dit wel interessant omdat ze
op die manier bepaalde zaken kunnen bijsturen.
(bv. hoe is de prevalentie van stemmingsstoornissen de laatste 5 jaar in België? Is dit
toegenomen of niet? Hier kunnen we het geestelijk gezondheidsbeleid vervolgens op
afstemmen.)
3 types van classificatie:
1. Categoriale classificatie: de aandoening is wel of niet aanwezig; er is een kwalitatief
onderscheid (alles of niets) tussen ziek en gezond, normaal en abnormaal. (dichotoom)
Werkwijze: psychiatrische stoornissen worden onderverdeeld in duidelijk afgebakende
klassen, die elkaar niet overlappen.
=> belangrijk is om NIET categoriaal te denken. Iemand die wel enkele symptomen heeft,
maar volgens de categorische classificatie geen aandoening heeft, heeft nog steeds hulp
nodig!
2. Dimensionale classificatie: er is een kwantitatief onderscheid (meer of minder) tussen
ziek en gezond, normaal en abnormaal. Hierbij denken we meer dimensioneel/in een
continuüm.
Werkwijze: personen of psychiatrische stoornissen worden gesitueerd op een dimensie of
continuüm.
3. Prototypische classificatie: er is een grote variabiliteit bij individuen, die anderzijds ook
veel kenmerken gemeen hebben. Dit is enkel voorbehouden voor de
persoonlijkheidsstoornissen!
Werkwijze: psychiatrische stoornissen worden onderverdeeld naar de mate waarin ze
gelijken op een prototypisch voorbeeld.
Classificatie en de DSM (Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders) en
ICD (International Classification of Diseases):
De vijfde editie van de DSM is vertaald in het Nederlands in 2013. De DSM is vnl. gestart
vanuit Amerikaanse invloeden na de tweede Wereldoorlog. Opvallend is ook dat de vijfde
versie geen Romeins cijfer kreeg, maar ‘5.0’. Het idee rond de vijfde DSM was om het
classificatiesysteem (waar we niet helemaal tevreden van zijn) door de jaren heen ‘bottom-
up’ (vanuit ervaringen) stelselmatig te herwerken. Jammer genoeg heeft men de voorbije 11
jaar geen revisies/herwerkingen uitgebracht van deze DSM-5.0.
LET OP: de DSM is EEN classificatiesysteem, maar niet het enige, er is nog een andere.
Deze is niet door de APA (= American Psychiatric Association) uitgegeven, zoals de DSM,
maar door de WHO (= World Health Organisation), deze noemen we de ICD = International
Classification of Diseases. Deze omdat zowel geestelijke als somatische
gezondheidsklachten. Verder bestaan er nog andere classificatiesystemen, zoals voor
slaapstoornissen.
Het is belangrijk te weten welk classificatiesysteem er gehanteerd wordt, omdat
classificatiesystemen verschillend zijn o.v.v. strengheid: je zou de verticale lijn op de
ingebeelde horizontale lijn kunnen verschuiven, waardoor de prevalentie verschillend is.
Voor- en nadelen van de DSM:
Voordelen:
- research is verbeterd (omdat er zo homogene groepen gevormd kunnen worden,
maar de dag van vandaag gaat men anders te werk: patiënten met een andere
aandoening maar met dezelfde symptomen, zoals emotieregulatie, samen plaatsen.)
4
