Contents
Strafprocesrecht ......................................................................................................................... 4
1. Organen en personen bij het strafproces betrokken ......................................................... 6
1.1 De gerechtelijke politie ............................................................................................ 6
1.2 Het openbaar ministerie ........................................................................................ 11
1.3 De onderzoeksrechter ........................................................................................... 14
1.4 De onderzoeksgerechten ....................................................................................... 16
1.5 De VGen...................................................................................................................... 18
1.6 De strafuitvoeringsrechtbanken ............................................................................ 21
1.7 Het Hof van Cassatie (HvC) .................................................................................... 22
1.8 De Dader ................................................................................................................ 22
1.9 De benadeelde ....................................................................................................... 24
1.10 De burgerrechtelijk aansprakelijke partij ................................................................. 25
1.11 De tussenkomende partij ......................................................................................... 25
2. De strafvordering ............................................................................................................. 27
2.1 Definitie .................................................................................................................. 27
2.2 Uitoefening van de strafvordering (SV) ................................................................. 27
2.3 Hinderpalen bij de uitoefening van de strafvordering .......................................... 28
2.4 Strafvorderingen wegens misdrijven in het buitenland gepleegd ............................. 46
3. De burgerlijke vordering .................................................................................................. 49
3.1 Definitie .................................................................................................................. 49
3.2 Het SLO dat geen enkele actie heeft ondernomen ............................................... 49
3.3 De verklaring van benadeelde persoon ..................................................................... 49
3.4 De uitoefening van de burgerlijke vordering door de BP .......................................... 50
4. Het opsporingsonderzoek ................................................................................................ 56
4.1 Definitie ...................................................................................................................... 56
4.2 Kenmerken ................................................................................................................. 56
4.3 Start van het opsporingsonderzoek ........................................................................... 57
4.4 Het verloop van het opsporingsonderzoek ................................................................ 58
4.5 Actiemogelijkheden van de rechtstreeks belanghebbenden en derde ..................... 66
4.6 Einde van het opsporingsonderzoek .......................................................................... 67
5. Het gerechtelijk onderzoek .............................................................................................. 77
5.1 Definitie ...................................................................................................................... 77
1
, 5.2 Kenmerken ............................................................................................................. 77
5.3 Start van het gerechtelijk onderzoek..................................................................... 78
5.4 Verloop van het gerechtelijk onderzoek .................................................................... 80
5.5 De actiemogelijkheden van het OM, de rechtstreeks belanghebbenden, de
partijen (IVG + BP) en derden .......................................................................................... 95
5.6 Het toezicht op het gerechtelijk onderzoek ............................................................... 98
6. De voorlopige hechtenis (VH) ........................................................................................ 100
6.1 Definitie ................................................................................................................ 100
6.2 De Arrestatie (art 1 en 2 WVH) ............................................................................ 100
6.3 Het bevel tot medebrenging (art 3 , 4 en 5 WVH) ................................................... 101
6.4 Rechten van de persoon die van zijn vrijheid is beroofd bij verhoren voorafgaand
aan de betekening van het aanhoudingsbevel .............................................................. 102
6.5 Het verlenen van het bevel tot aanhouding (art 16 WVH) ...................................... 103
6.5.5. Contactverboden.................................................................................................. 107
6.6 Verdere handhaving van de voorlopige hechtenis .................................................. 108
6.7 Rechten van de persoon bij verhoren tijdens de handhaving van de VH ................ 110
6.8 Rechtsmiddelen tegen de eerste en latere handhavingen (art 30 WVH) ................ 111
6.9 Tussentijdse opheffing van het aanhoudingsbevel door de OR .............................. 112
6.10 De vrijheid en invrijheidstelling onder voorwaarden (art 35 WVH) ...................... 112
6.12 De vrijheid of IVS mits betaling van een borgsom (art 35 WVH) ........................... 113
6.13 Vergoeding wegens onregelmatige of onwerkzame hechtenis............................. 114
7. De regeling van de rechtspleging (RdR) ......................................................................... 115
7.1 De beschikking tot mededeling ................................................................................ 115
7.4 Procedure voor de RK............................................................................................... 116
7.5 Taak van de RK ......................................................................................................... 117
7.6 Beschikkingen van de RK .......................................................................................... 118
7.7 Motiveringsverplichting van de RK .......................................................................... 119
7.8 Gezag van de beschikkingen van de RK ................................................................... 119
7.9 Rechtsmiddelen tegen de beslissingen ivm de regeling van de rechtspleging ........ 120
7.10 Einde van het onderzoek en weerslag op de voorlopige hechtenis ...................... 123
7.11 De onderzoeksgerechten als VG ............................................................................ 124
8. Terechtzittingen, vonnissen en arresten........................................................................ 125
8.1 Mondeling, tegensprekelijk en openbaar debat ...................................................... 125
8.2 Motivering van vonnissen en arresten..................................................................... 126
2
, 8.3 Bewijs ................................................................................................................... 127
8.4 De kwalificatie van het feit ....................................................................................... 129
8.5 Samenhang en onsplitsbaarheid .............................................................................. 129
8.6 Het gebruik der talen in gerechtszaken ................................................................... 130
9. De procedure voor de VGen........................................................................................... 131
9.1 De politierechtbank .................................................................................................. 131
9.2 De correctionele RB.................................................................................................. 137
9.3 De jeugdrechtbank ................................................................................................... 140
9.4 Het hof van beroep .................................................................................................. 142
9.5 Hof van Assisen ........................................................................................................ 143
10. Rechtsmiddelen ............................................................................................................ 148
10.1 Verzet ..................................................................................................................... 148
10.2 Hoger beroep ......................................................................................................... 151
10.3 Cassatieberoep ....................................................................................................... 155
3
,Strafprocesrecht
Inleiding
Strafprocesrecht omvat het geheel van de al dan niet geschreven rechtsregels
de procedureregels
alsook de rechten en plichten van de partijen en organen die bij deze procesfasen
betrokken zijn
4-tal procesfasen:
1. HET ONDERZOEK: opsporen daders, misdrijven en bewijzen verzamelen
a. gerechtelijk onderzoek
b. opsporingsonderzoek
2. DE VERVOLGING = het voor de rechter brengen van de verdachte of
inverdenkinggestelde
3. DE BERECHTING = de besluitvorming van de feitenrechter
4. DE STRAFUITVOERING= de tenuitvoerlegging van de opgelegde straffen
Doel:
ontdekken van de waarheid
bereiken van verantwoorde beslissing omtrent de bevoegdheden van de strafrechter,
de ontvankelijkheid van de strafvordering en de gegrondheid ervan (veroordeling of
vrijspraak)
Deze definitie geldt voor een democratisch regime naar Belgische opvatting.
Autoritair regime → de macht van de overheid treedt op de voorgrond en de
individuele rechten worden gemakkelijker prijsgegeven = instrumentele werking
o Instrument om een doel te bereiken
o Daders moeten vervolgd worden
Democratisch regime → meer nadruk op de rechten van de enkeling, die in de
strafprocedure wordt betrokken = rechtsbeschermende functie
o Hoe gaat men om met rechten van verdediging?
4
,Evenwicht tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming:
Evenwicht
tussen collectieve belang van de maatschappij bij een doelmatige beteugeling van het
misdrijf
en de noodzakelijke waarborgen van het individu (instrumentaliteit versus
rechtsbescherming)
dit evenwicht tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming wilde men behouden
door een gemengd stelsel:
INQUISITORIAAL VOORONDERZOEK
schriftelijk
niet tegensprekelijk
geheim
ACCUSATORISCHE RECHTSPLEGING TER ZITTING
mondeling
tegensprekelijk
openbaar maar:
Sinds Franchimont: gerechtelijk onderzoek op tegenspraak en heeft zijn geheime karakter in
grote mate verloren => dus: vertoont accusatorische kenmerken
o rechter ten gronde heeft inquisitoire trekjes:
speelt eerder actieve rol
gaat verder dan bv de rol die de burgerlijke rechter heeft
Soms wordt een ander criterium genomen om het onderscheid tussen een inquisitoriaal en
accusatorisch stelsel te maken:
o Actieve betrokkenheid van de rechter → inquisitoriaal
o De meeste continentale rechtsstelsels
De vervolgingen worden van ambtswege ingesteld
o Passieve betrokkenheid van de rechter → accusatorisch
o Angelsaksisch strafrechtssysteem
Iedere burger kan in principe strafvervolgingen instellen
5
, 1. Organen en personen bij het strafproces betrokken
1.1 De gerechtelijke politie
ALGEMEEN
Onderscheid tussen (Wet op het politieambt):
bestuurlijke politie: preventieve politie (art 14, 1e lid WPA)
o Ziet toe op
handhaving van OO,
voorkoming van MD en
bescherming van personen en goederen
o onder gezag van bestuurlijke overheden
gerechtelijke politie: repressieve politie (art 8 Sv en art 15, 1° WPA)
o MD opsporen, bewijzen verzamelen en daders over te leveren aan RB
o Onder gezag van gerechtelijke autoriteiten, PG of FP (op hun beurt onder gezag
MvJ; art 367 SV; art 148 Ger W; art 5 WPA)
Externe controle op politie: Comité P => vast comité van toezicht op politiediensten
=/ inlichtingendiensten (externe controle: Comité I)
STRUCTUUR
Sinds 1998: geïntegreerde politiedienst gestructureerd op twee niveaus: lokaal en federaal.
LOKALE POLITIE (art 3, 2e lid WGP)
basispolitiezorg
sommige opdrachten van federale aard (art 61 tot 64 WGP)
Elke PZ beschikt over lokaal politiekorps. Een PZ kan samengesteld zijn uit meerdere
gemeenten (art 9 en 10 WGP)
Bevoegde autoriteit?
Één-gemeentezone: gemeenteraad en burgemeester
Meergemeentezone:
o Politieraad: evenredig met bevolking => leden gemeenteraden van
e
verschillende gemeente (art 12, 2 lid WGP)
o en politiecollege: burgemeesters van verschillende gemeenten (art 23,1e lid
WGP)
6
Strafprocesrecht ......................................................................................................................... 4
1. Organen en personen bij het strafproces betrokken ......................................................... 6
1.1 De gerechtelijke politie ............................................................................................ 6
1.2 Het openbaar ministerie ........................................................................................ 11
1.3 De onderzoeksrechter ........................................................................................... 14
1.4 De onderzoeksgerechten ....................................................................................... 16
1.5 De VGen...................................................................................................................... 18
1.6 De strafuitvoeringsrechtbanken ............................................................................ 21
1.7 Het Hof van Cassatie (HvC) .................................................................................... 22
1.8 De Dader ................................................................................................................ 22
1.9 De benadeelde ....................................................................................................... 24
1.10 De burgerrechtelijk aansprakelijke partij ................................................................. 25
1.11 De tussenkomende partij ......................................................................................... 25
2. De strafvordering ............................................................................................................. 27
2.1 Definitie .................................................................................................................. 27
2.2 Uitoefening van de strafvordering (SV) ................................................................. 27
2.3 Hinderpalen bij de uitoefening van de strafvordering .......................................... 28
2.4 Strafvorderingen wegens misdrijven in het buitenland gepleegd ............................. 46
3. De burgerlijke vordering .................................................................................................. 49
3.1 Definitie .................................................................................................................. 49
3.2 Het SLO dat geen enkele actie heeft ondernomen ............................................... 49
3.3 De verklaring van benadeelde persoon ..................................................................... 49
3.4 De uitoefening van de burgerlijke vordering door de BP .......................................... 50
4. Het opsporingsonderzoek ................................................................................................ 56
4.1 Definitie ...................................................................................................................... 56
4.2 Kenmerken ................................................................................................................. 56
4.3 Start van het opsporingsonderzoek ........................................................................... 57
4.4 Het verloop van het opsporingsonderzoek ................................................................ 58
4.5 Actiemogelijkheden van de rechtstreeks belanghebbenden en derde ..................... 66
4.6 Einde van het opsporingsonderzoek .......................................................................... 67
5. Het gerechtelijk onderzoek .............................................................................................. 77
5.1 Definitie ...................................................................................................................... 77
1
, 5.2 Kenmerken ............................................................................................................. 77
5.3 Start van het gerechtelijk onderzoek..................................................................... 78
5.4 Verloop van het gerechtelijk onderzoek .................................................................... 80
5.5 De actiemogelijkheden van het OM, de rechtstreeks belanghebbenden, de
partijen (IVG + BP) en derden .......................................................................................... 95
5.6 Het toezicht op het gerechtelijk onderzoek ............................................................... 98
6. De voorlopige hechtenis (VH) ........................................................................................ 100
6.1 Definitie ................................................................................................................ 100
6.2 De Arrestatie (art 1 en 2 WVH) ............................................................................ 100
6.3 Het bevel tot medebrenging (art 3 , 4 en 5 WVH) ................................................... 101
6.4 Rechten van de persoon die van zijn vrijheid is beroofd bij verhoren voorafgaand
aan de betekening van het aanhoudingsbevel .............................................................. 102
6.5 Het verlenen van het bevel tot aanhouding (art 16 WVH) ...................................... 103
6.5.5. Contactverboden.................................................................................................. 107
6.6 Verdere handhaving van de voorlopige hechtenis .................................................. 108
6.7 Rechten van de persoon bij verhoren tijdens de handhaving van de VH ................ 110
6.8 Rechtsmiddelen tegen de eerste en latere handhavingen (art 30 WVH) ................ 111
6.9 Tussentijdse opheffing van het aanhoudingsbevel door de OR .............................. 112
6.10 De vrijheid en invrijheidstelling onder voorwaarden (art 35 WVH) ...................... 112
6.12 De vrijheid of IVS mits betaling van een borgsom (art 35 WVH) ........................... 113
6.13 Vergoeding wegens onregelmatige of onwerkzame hechtenis............................. 114
7. De regeling van de rechtspleging (RdR) ......................................................................... 115
7.1 De beschikking tot mededeling ................................................................................ 115
7.4 Procedure voor de RK............................................................................................... 116
7.5 Taak van de RK ......................................................................................................... 117
7.6 Beschikkingen van de RK .......................................................................................... 118
7.7 Motiveringsverplichting van de RK .......................................................................... 119
7.8 Gezag van de beschikkingen van de RK ................................................................... 119
7.9 Rechtsmiddelen tegen de beslissingen ivm de regeling van de rechtspleging ........ 120
7.10 Einde van het onderzoek en weerslag op de voorlopige hechtenis ...................... 123
7.11 De onderzoeksgerechten als VG ............................................................................ 124
8. Terechtzittingen, vonnissen en arresten........................................................................ 125
8.1 Mondeling, tegensprekelijk en openbaar debat ...................................................... 125
8.2 Motivering van vonnissen en arresten..................................................................... 126
2
, 8.3 Bewijs ................................................................................................................... 127
8.4 De kwalificatie van het feit ....................................................................................... 129
8.5 Samenhang en onsplitsbaarheid .............................................................................. 129
8.6 Het gebruik der talen in gerechtszaken ................................................................... 130
9. De procedure voor de VGen........................................................................................... 131
9.1 De politierechtbank .................................................................................................. 131
9.2 De correctionele RB.................................................................................................. 137
9.3 De jeugdrechtbank ................................................................................................... 140
9.4 Het hof van beroep .................................................................................................. 142
9.5 Hof van Assisen ........................................................................................................ 143
10. Rechtsmiddelen ............................................................................................................ 148
10.1 Verzet ..................................................................................................................... 148
10.2 Hoger beroep ......................................................................................................... 151
10.3 Cassatieberoep ....................................................................................................... 155
3
,Strafprocesrecht
Inleiding
Strafprocesrecht omvat het geheel van de al dan niet geschreven rechtsregels
de procedureregels
alsook de rechten en plichten van de partijen en organen die bij deze procesfasen
betrokken zijn
4-tal procesfasen:
1. HET ONDERZOEK: opsporen daders, misdrijven en bewijzen verzamelen
a. gerechtelijk onderzoek
b. opsporingsonderzoek
2. DE VERVOLGING = het voor de rechter brengen van de verdachte of
inverdenkinggestelde
3. DE BERECHTING = de besluitvorming van de feitenrechter
4. DE STRAFUITVOERING= de tenuitvoerlegging van de opgelegde straffen
Doel:
ontdekken van de waarheid
bereiken van verantwoorde beslissing omtrent de bevoegdheden van de strafrechter,
de ontvankelijkheid van de strafvordering en de gegrondheid ervan (veroordeling of
vrijspraak)
Deze definitie geldt voor een democratisch regime naar Belgische opvatting.
Autoritair regime → de macht van de overheid treedt op de voorgrond en de
individuele rechten worden gemakkelijker prijsgegeven = instrumentele werking
o Instrument om een doel te bereiken
o Daders moeten vervolgd worden
Democratisch regime → meer nadruk op de rechten van de enkeling, die in de
strafprocedure wordt betrokken = rechtsbeschermende functie
o Hoe gaat men om met rechten van verdediging?
4
,Evenwicht tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming:
Evenwicht
tussen collectieve belang van de maatschappij bij een doelmatige beteugeling van het
misdrijf
en de noodzakelijke waarborgen van het individu (instrumentaliteit versus
rechtsbescherming)
dit evenwicht tussen instrumentaliteit en rechtsbescherming wilde men behouden
door een gemengd stelsel:
INQUISITORIAAL VOORONDERZOEK
schriftelijk
niet tegensprekelijk
geheim
ACCUSATORISCHE RECHTSPLEGING TER ZITTING
mondeling
tegensprekelijk
openbaar maar:
Sinds Franchimont: gerechtelijk onderzoek op tegenspraak en heeft zijn geheime karakter in
grote mate verloren => dus: vertoont accusatorische kenmerken
o rechter ten gronde heeft inquisitoire trekjes:
speelt eerder actieve rol
gaat verder dan bv de rol die de burgerlijke rechter heeft
Soms wordt een ander criterium genomen om het onderscheid tussen een inquisitoriaal en
accusatorisch stelsel te maken:
o Actieve betrokkenheid van de rechter → inquisitoriaal
o De meeste continentale rechtsstelsels
De vervolgingen worden van ambtswege ingesteld
o Passieve betrokkenheid van de rechter → accusatorisch
o Angelsaksisch strafrechtssysteem
Iedere burger kan in principe strafvervolgingen instellen
5
, 1. Organen en personen bij het strafproces betrokken
1.1 De gerechtelijke politie
ALGEMEEN
Onderscheid tussen (Wet op het politieambt):
bestuurlijke politie: preventieve politie (art 14, 1e lid WPA)
o Ziet toe op
handhaving van OO,
voorkoming van MD en
bescherming van personen en goederen
o onder gezag van bestuurlijke overheden
gerechtelijke politie: repressieve politie (art 8 Sv en art 15, 1° WPA)
o MD opsporen, bewijzen verzamelen en daders over te leveren aan RB
o Onder gezag van gerechtelijke autoriteiten, PG of FP (op hun beurt onder gezag
MvJ; art 367 SV; art 148 Ger W; art 5 WPA)
Externe controle op politie: Comité P => vast comité van toezicht op politiediensten
=/ inlichtingendiensten (externe controle: Comité I)
STRUCTUUR
Sinds 1998: geïntegreerde politiedienst gestructureerd op twee niveaus: lokaal en federaal.
LOKALE POLITIE (art 3, 2e lid WGP)
basispolitiezorg
sommige opdrachten van federale aard (art 61 tot 64 WGP)
Elke PZ beschikt over lokaal politiekorps. Een PZ kan samengesteld zijn uit meerdere
gemeenten (art 9 en 10 WGP)
Bevoegde autoriteit?
Één-gemeentezone: gemeenteraad en burgemeester
Meergemeentezone:
o Politieraad: evenredig met bevolking => leden gemeenteraden van
e
verschillende gemeente (art 12, 2 lid WGP)
o en politiecollege: burgemeesters van verschillende gemeenten (art 23,1e lid
WGP)
6
