SAMENVATTING
DIFFERENTIËLE PSYCHOLOGIE
Bachelor
,Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
Inhoudstabel
1. Inleiding persoonlijkheidspsychologie
2. Persoonlijkheidstrekken over de tijd: stabiliteit vs verandering
2.1. Conceptuele begrippen
2.1.1. Wat is persoonlijkheidsontwikkeling?
2.1.2. 2 vormen van stabiliteit
2.1.3. Persoonlijkheidsverandering: 2 definiërende kwaliteiten
2.2. 3 niveaus van analyse
2.3. Stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd
2.4. Persoonlijkheidsverandering: enkele aspecten die meer opvallend veranderen
2.5. Persoonlijkheidsverandering voorspellen
2.6. Tussen stabiliteit en verandering: persoonlijkheidsfluctuatie
3. Biologisch domein
3.1. Genen en persoonlijkheid
3.1.1. Inleiding
3.1.2. Begrippen en doel van gedragsgenetica
3.1.3. Methoden in gedragsgenetica
3.1.4. Belangrijkste bevindingen van gedragsgenetisch onderzoek
3.1.5. Omgevingsinvloeden
3.1.6. Genen en de omgeving: 2 belangrijke aandachtspunten
3.1.7. Moleculaire genetica
3.1.8. Gedragsgenetica, wetenschap, politiek, en waarden
3.2. Fysiologische benadering van persoonlijkheid
3.2.1. Inleiding, begrippen en geschiedenis
3.2.2. Fysiologische maten in persoonlijkheidsonderzoek (meten)
3.2.3. Persoonlijkheidsdimensies met fysiologisch substraat
3.3. Evolutionaire benadering van persoonlijkheid
3.3.1. Evolutietheorie
3.3.2. Evolutionaire psychologie
3.3.3. 3 domeinen van toepassing
3.3.4. Beperkingen van evolutionaire benadering
4. Cognitieve- of ervaringsdomein
4.1. Intelligentie
4.1.1. Inleiding
4.1.2. Waarom is intelligentie belangrijk?
4.1.3. Wat is intelligent zijn?
4.1.4. Definitie
4.1.5. Impliciete intelligentietheorieën
4.1.6. Benaderingen en geschiedenis van intelligentie
4.1.7. Psychometrische benaderingen
4.1.8. Cognitieve/ervaringsbenaderingen van intelligentie
4.1.9. Biologische benaderingen van intelligentie
4.1.10. Intelligentietesten
1
Samenvatting – Luna Ronsmans
,Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
4.1.11. Genetica, omgeving en etnische/rasverschillen in intelligentie
4.2. Emoties
4.2.1. Inleiding
4.2.2. Twee belangrijke onderverdelingen
4.2.3. Emotionele inhoud en stijl
4.2.4. De invloed van persoonlijkheid
4.2.5. Wat heb je aan geluk?
5. Sociale en culturele domein
5.1. Persoonlijkheid en sociale interactie
5.1.1. Persoonlijkheid en sociale omgeving
5.2. Geslacht en gender
5.2.1. Wat betekent het man/vrouw te zijn?
5.2.2. De studie van geslachtsverschillen
5.2.3. Geschiedenis van de studie van geslachtsverschillen
5.2.4. Effect grootte: hoe groot zijn de verschillen?
5.2.5. Minimaliseren en maximaliseren
5.2.6. Theorieën van (ontstaan van) geslachtsverschillen
5.2.7. Geslachtsverschillen in persoonlijkheid
5.2.8. Mannelijkheid, vrouwelijkheid, androgynie en sekse rollen
5.2.9. Gender (sekse) stereotypen
5.3. Cultuur
5.3.1. Illustratie culturele verschillen
5.3.2. Morele waarden en cultuur
5.3.3. Doelen culturele persoonlijkheidspsychologie
5.3.4. Drie belangrijke benaderingen van cultuur
5.3.5. Voorbeelden: uitgelokte samenwerking
5.3.6. Vroege ervaringen en seksuele strategieën
5.3.7. Evocatie: cultuur van eer en agressie
5.3.8. Enkele belangrijke culturele verschillen
5.3.9. Culturele universaliteit
2
Samenvatting – Luna Ronsmans
, Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
Samenvatting Differentiële
Inleiding persoonlijkheidspsychologie
Klassieke theorieën
Meeste ‘grote’ theorieën vertrekken vanuit universele benadering: fundamentele psychologische processen
en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe mensen in het algemeen kunnen beschreven worden.
Hedendaags onderzoek naar persoonlijkheid
Legt meestal (itt klassieke theorieën) de nadruk op individuele en groepsverschillen (=> niet universeel).
Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande perspectieven omvat delen van
de waarheid. Het geheel zou een integratie moeten zijn van al deze perspectieven.
Kennis domein
= gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van psychologie van waaruit psychologen zich richten op het
leren over specifieke en beperkte aspecten van menselijke natuur.
Integratie nodig om “volledig beeld” van persoonlijkheid te krijgen. Samenwerking = essentieel
6 kennis domeinen (enkel vetgedrukte worden behandeld): EXAMEN: voorbeeld van onderzoek daarbij het
kennisdomein kunnen geven.
Dispositionele domein
» Manieren waarop individuen verschillend zijn van elkaar. Dit domein doorkruist daardoor alle andere
domeinen.
» Doel: fundamentele disposities identificeren (i.e. meest belangrijke manieren waarop individuen
verschillend zijn). Hoe zijn individuen verschillend van elkaar ikv disposities? Kan bv in de tijd zijn, 5
factoren model van Coster (hoe zie je verschillen in trekken over de tijd?)
Biologische domein
» Mensen zijn in 1ste plaats verzamelingen van biologische systemen.
» Die systemen zijn bouwstenen voor gedrag, denken en emoties.
» Op 3 manieren: fysiologisch, genetisch, evolutionair.
Intrapsychische domein
» Mentale mechanismen van persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’.
» Persoonlijkheidspsychologie: Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van
psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie…); Motieven voor behoeften (power,
achievement, intimacy) (TAT).
Cognitief en ervaringsdomein
» Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten, gevoelens,
overtuigingen, verlangens (emoties en persoonlijkheid)
Zelf en zelfconcept
Streefdoelen
3
Samenvatting – Luna Ronsmans
DIFFERENTIËLE PSYCHOLOGIE
Bachelor
,Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
Inhoudstabel
1. Inleiding persoonlijkheidspsychologie
2. Persoonlijkheidstrekken over de tijd: stabiliteit vs verandering
2.1. Conceptuele begrippen
2.1.1. Wat is persoonlijkheidsontwikkeling?
2.1.2. 2 vormen van stabiliteit
2.1.3. Persoonlijkheidsverandering: 2 definiërende kwaliteiten
2.2. 3 niveaus van analyse
2.3. Stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd
2.4. Persoonlijkheidsverandering: enkele aspecten die meer opvallend veranderen
2.5. Persoonlijkheidsverandering voorspellen
2.6. Tussen stabiliteit en verandering: persoonlijkheidsfluctuatie
3. Biologisch domein
3.1. Genen en persoonlijkheid
3.1.1. Inleiding
3.1.2. Begrippen en doel van gedragsgenetica
3.1.3. Methoden in gedragsgenetica
3.1.4. Belangrijkste bevindingen van gedragsgenetisch onderzoek
3.1.5. Omgevingsinvloeden
3.1.6. Genen en de omgeving: 2 belangrijke aandachtspunten
3.1.7. Moleculaire genetica
3.1.8. Gedragsgenetica, wetenschap, politiek, en waarden
3.2. Fysiologische benadering van persoonlijkheid
3.2.1. Inleiding, begrippen en geschiedenis
3.2.2. Fysiologische maten in persoonlijkheidsonderzoek (meten)
3.2.3. Persoonlijkheidsdimensies met fysiologisch substraat
3.3. Evolutionaire benadering van persoonlijkheid
3.3.1. Evolutietheorie
3.3.2. Evolutionaire psychologie
3.3.3. 3 domeinen van toepassing
3.3.4. Beperkingen van evolutionaire benadering
4. Cognitieve- of ervaringsdomein
4.1. Intelligentie
4.1.1. Inleiding
4.1.2. Waarom is intelligentie belangrijk?
4.1.3. Wat is intelligent zijn?
4.1.4. Definitie
4.1.5. Impliciete intelligentietheorieën
4.1.6. Benaderingen en geschiedenis van intelligentie
4.1.7. Psychometrische benaderingen
4.1.8. Cognitieve/ervaringsbenaderingen van intelligentie
4.1.9. Biologische benaderingen van intelligentie
4.1.10. Intelligentietesten
1
Samenvatting – Luna Ronsmans
,Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
4.1.11. Genetica, omgeving en etnische/rasverschillen in intelligentie
4.2. Emoties
4.2.1. Inleiding
4.2.2. Twee belangrijke onderverdelingen
4.2.3. Emotionele inhoud en stijl
4.2.4. De invloed van persoonlijkheid
4.2.5. Wat heb je aan geluk?
5. Sociale en culturele domein
5.1. Persoonlijkheid en sociale interactie
5.1.1. Persoonlijkheid en sociale omgeving
5.2. Geslacht en gender
5.2.1. Wat betekent het man/vrouw te zijn?
5.2.2. De studie van geslachtsverschillen
5.2.3. Geschiedenis van de studie van geslachtsverschillen
5.2.4. Effect grootte: hoe groot zijn de verschillen?
5.2.5. Minimaliseren en maximaliseren
5.2.6. Theorieën van (ontstaan van) geslachtsverschillen
5.2.7. Geslachtsverschillen in persoonlijkheid
5.2.8. Mannelijkheid, vrouwelijkheid, androgynie en sekse rollen
5.2.9. Gender (sekse) stereotypen
5.3. Cultuur
5.3.1. Illustratie culturele verschillen
5.3.2. Morele waarden en cultuur
5.3.3. Doelen culturele persoonlijkheidspsychologie
5.3.4. Drie belangrijke benaderingen van cultuur
5.3.5. Voorbeelden: uitgelokte samenwerking
5.3.6. Vroege ervaringen en seksuele strategieën
5.3.7. Evocatie: cultuur van eer en agressie
5.3.8. Enkele belangrijke culturele verschillen
5.3.9. Culturele universaliteit
2
Samenvatting – Luna Ronsmans
, Schakeljaar psychologie VUB
Differentiële psychologie 2023-2024
Samenvatting Differentiële
Inleiding persoonlijkheidspsychologie
Klassieke theorieën
Meeste ‘grote’ theorieën vertrekken vanuit universele benadering: fundamentele psychologische processen
en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe mensen in het algemeen kunnen beschreven worden.
Hedendaags onderzoek naar persoonlijkheid
Legt meestal (itt klassieke theorieën) de nadruk op individuele en groepsverschillen (=> niet universeel).
Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande perspectieven omvat delen van
de waarheid. Het geheel zou een integratie moeten zijn van al deze perspectieven.
Kennis domein
= gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van psychologie van waaruit psychologen zich richten op het
leren over specifieke en beperkte aspecten van menselijke natuur.
Integratie nodig om “volledig beeld” van persoonlijkheid te krijgen. Samenwerking = essentieel
6 kennis domeinen (enkel vetgedrukte worden behandeld): EXAMEN: voorbeeld van onderzoek daarbij het
kennisdomein kunnen geven.
Dispositionele domein
» Manieren waarop individuen verschillend zijn van elkaar. Dit domein doorkruist daardoor alle andere
domeinen.
» Doel: fundamentele disposities identificeren (i.e. meest belangrijke manieren waarop individuen
verschillend zijn). Hoe zijn individuen verschillend van elkaar ikv disposities? Kan bv in de tijd zijn, 5
factoren model van Coster (hoe zie je verschillen in trekken over de tijd?)
Biologische domein
» Mensen zijn in 1ste plaats verzamelingen van biologische systemen.
» Die systemen zijn bouwstenen voor gedrag, denken en emoties.
» Op 3 manieren: fysiologisch, genetisch, evolutionair.
Intrapsychische domein
» Mentale mechanismen van persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’.
» Persoonlijkheidspsychologie: Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van
psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie…); Motieven voor behoeften (power,
achievement, intimacy) (TAT).
Cognitief en ervaringsdomein
» Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten, gevoelens,
overtuigingen, verlangens (emoties en persoonlijkheid)
Zelf en zelfconcept
Streefdoelen
3
Samenvatting – Luna Ronsmans
