Sociologie
1. sociologie als wetenschap
vrij onbekende wetenschap, komen er niet veel mee in contact zoals een
loodgieter.
Waarom sociologie belangrijk is voor sociaal werkers
Samenleven ~ voetbalspel
Verloopt volgens bepaalde regels, patronen en wetmatigheden
Welk gedrag mensen vertonen is niet willekeurig maar volgt bepaalde
patronen.
Het is belangrijk om te begrijpen waar bepaalde keuzes, bepaald gedrag, en een
bepaalde sociale positie vandaan komen.
We baseren ons oordeel, onze interpretaties op het kleine deel dat wij kennen of
menen te kennen, vanuit ons eigen referentiekader. Maar die interpretatie klopt
niet altijd met de werkelijkheid.
Belang van het kennen van die regels, die patronen in een samenleving.
Sociologie is erop gericht om die patronen in het sociale te begrijpen.
Houd zich bezig met het analyseren van de samenleving en hoe mensen
zich binnen groepen gedragen. Sociologie helpt gedrag van mensen en
interacties tussen mensen verklaren, en maakt duidelijk dat het gedrag
van mensen gelinkt is aan de sociale omstandigheden waarin ze zich
bevinden.
Vb. sociologie kan ons inzicht bijbrengen in waarom jongeren uit bepaalde sociale
milieus een anti-schoolse houding aannemen.
Gedrag wordt gezien in relatie tot de heersende
cultuur, de bestaande maatschappelijke structuren en
aanwezige machtsstructuren.
= studie van mensen en hun gedrag in hun sociale
omgeving.
Sociale omgeving in brede zin van het woord; sociale verbanden,
gezinsstructuren, religieuze verbanden, wetten, normen en waarden,
rolpatronen, culturele verbanden, …
Toepassing:
Hoe komt het dat kinderen met migratieachtergrond het globaal gezien slechter
doen op school? Wat waren volgens jullie de oorzaken?
Kinderen met een migratieachtergrond doen vaak slechter op school door een
combinatie van factoren zoals:
1. Taalbarrière: Nederlands is vaak hun tweede taal, wat leerproblemen
veroorzaakt.
2. Sociaal-economische achterstand: Lagere inkomens beperken toegang tot
bijles en goede scholen.
,3. Culturele verschillen: Verschillende verwachtingen en normen tussen thuis
en school.
4. Discriminatie: Bewuste of onbewuste vooroordelen van leraren of scholen
kunnen hen benadelen.
Deze factoren werken samen en maken het lastiger om goed te presteren op
school.
De geschiedenis en de grondleggers van de sociologie
Ibn Khaldoun als voorloper van de sociologie.
Een Arabische wetenschapper uit de 14de eeuw
‘de wetenschap van de maatschappelijke organisatie.
o Hield zich bezig met de studie van de structuur, de functies, de
interne krachten en de veranderingsprocessen in de maatschappij.
Theorievorming vanuit gegevens
Hij vertrekt van observaties en vergelijkende analyses om tot theorievorming te
komen.
o Gegevens verzamelen en die gegevens analyseren om tot theorieën
te komen.
Een theorie van sociale verandering
Ontwikkelde eerste theorie van sociale verandering
Begrijpt et sociale veranderingsproces in termen van cyclische bewegingen:
bloeiperiodes worden afgewisseld met periodes van achteruitgang en
verloedering.
Belangrijkste factor: solidariteit. Bij een relatief sterk gemeenschapsgevoel,
homogeniteit en sociale cohesie, zal de gemeenschap een bloeiperiode kennen.
Solidariteit steunt op vloedverwantschap.
De relevantie voor vandaag
Steunt voornamelijk op analyse van politieke macht in de toenmalige
samenleving.
Nu terug stilgestaan bij gevolgen van atomisering van samenleving
o Uiteenvallen van klassieke gezins- en familieverbanden,
secularisatie, verzuring, vereenzaming, normvervaging,…
Sociologie als antwoord op een samenleving in crisis
Vanaf de 18e en het begin van de 19e eeuw traden diep ingrijpende wijzigingen op
in het leven van mensen.
Leven werd problematisch = sociologie was een belangrijk hulpmiddel
Renaissance: steeds meer zaken worden in vraag gesteld
In middeleeuwen leefden de mensen in het gedacht dat God alles kon bepalen
,Tijdens de Renaissance begonnen die vanzelfsprekendheden hun kracht te
verliezen, en werden mensen nieuwsgierig naar het onbekende.
Geleerden verzetten zich tegen het gezag van de kerk, de nieuwe mens was
geboren
Verlichtingsfilosofie bereidt de weg voor sociologie
Tijdens de Verlichting kwam er een nieuwe beweging: verlichtingsfilosofie
Steeds meer filosofen gingen nadenken over sociale onderwerpen
Volgende kenmerken onderscheiden de verlichtingsfilosofie van de filosofie
o Rationalisme en empirie: zij wil inzicht verwerven in de
maatschappij en het menselijk handelen op grond van de rede
(=ratio), kennisvergaring en theorievorming moeten uitgaan van
concreet waarneembare feiten (= empirie)
o Bestaat uit een objectieve structuur van economische, politieke
en culturele instellingen, werden gezien als het product van sociale
processen en meer bepaald van hoe mensen met elkaar in interactie
staan
o Vooruitgangsoptimisme: maatschappij is een dynamisch
fenomeen en de maatschappij is maakbaar.
Ontstaan van sociologie als zelfstandige wetenschap
19e eeuw werd het een zelfstandige wetenschap door opeenstapeling van
verschillende ingrijpende maatschappelijke veranderingen:
o Franse revolutie breken met de feodaliteit en eisten vrijheid,
gelijkheid en broederschap
o Steeds meer mensen beginnen in te zien dat er een andere politieke
orde mogelijk is
o Industriële revolutie er werden fabrieken opgericht en beginnen
machines mensen te vervangen en dat had verregaande gevolgen
19e eeuwse samenleving was in een crisis.
Voor het eerst in eeuwen, moest de mens zijn eigen samenleven bewust
organiseren, wilde hij niet gevaar lopen een onvoorspelbare toekomst tegemoet
te gaan
Sociologie ontstond als een antwoord op een samenleving in crisis, wordt dan ook
crisiswetenschap genoemd
Sociologie diende ‘orde te scheppen in de chaos’
De grondleggers van de sociologie
3 grondleggers:
1. Emile Durkheim
(solidariteit)
2. Max Weber
(verband tussen maatschappelijke omstandigheden en mentaliteit)
3. Karl Marx
(ongelijkheid)
, Emile Durkheim: focus op solidariteit
Eerste grondlegger
Stelde voor het eerst duidelijk dat het sociale leven een eigen zelfstandig
karakter heeft en dus ook bestudeerd moet worden door een zelfstandige
menswetenschap.
Heeft zich vooral bezig gehouden met sociale cohesie en solidariteit
belangrijke vraagstukken binnen de sociologie.
Onderzocht veranderingen in sociale cohesie en solidariteit tussen mensen, in de
context van de industriële revolutie.
Hij stelde vast dat oudere dorpsgemeenschappen aan belang verloren door de
grote trek naar de steden. Mensen komen in grote steden terecht en de mensen
die in elkaars buurt woonden, hadden dus veel minderen met elkaar gemeen dan
voorheen het geval was geweest.
Organische en mechanische solidariteit
Mechanische solidariteit is typisch voor premoderne samenlevingen met
veel homogeniteit en vaste patronen inzake manieren van leven, werken
en denken.
o Homogeniteit die de bron vormde van solidariteit maar met de
transitie naar de industriële samenleving veranderde dit.
Homogeniteit en het collectieve bewustzijn nam af
Organische solidariteit als gevolg van wederzijdse afhankelijkheid
De bron was voor de sociale cohesie en solidariteit tussen mensen
Max Weber: hoe maatschappelijke omstandigheden onze mentaliteit
vormgeven
Tweede grondlegger
Observeerde in dat productieproces een groeiende efficiëntie, en zag dit als
teken dat rationeel handelen in de maatschappij toeneemt.
Ruimere boodschap was dat maatschappelijke omstandigheden gepaard gaan
met een bepaalde mentaliteit.
Het is niet de sociale omgeving die het menselijke gedrag bepaalt, maar eerder
de manier waarop de sociale omgeving door mensen wordt ervaren: omdat
mensen zich in een bepaalde situatie bevinden, kijken ze op een bepaalde
manier naar de realiteit en zullen ze zich ook daarnaar gedragen.
1. sociologie als wetenschap
vrij onbekende wetenschap, komen er niet veel mee in contact zoals een
loodgieter.
Waarom sociologie belangrijk is voor sociaal werkers
Samenleven ~ voetbalspel
Verloopt volgens bepaalde regels, patronen en wetmatigheden
Welk gedrag mensen vertonen is niet willekeurig maar volgt bepaalde
patronen.
Het is belangrijk om te begrijpen waar bepaalde keuzes, bepaald gedrag, en een
bepaalde sociale positie vandaan komen.
We baseren ons oordeel, onze interpretaties op het kleine deel dat wij kennen of
menen te kennen, vanuit ons eigen referentiekader. Maar die interpretatie klopt
niet altijd met de werkelijkheid.
Belang van het kennen van die regels, die patronen in een samenleving.
Sociologie is erop gericht om die patronen in het sociale te begrijpen.
Houd zich bezig met het analyseren van de samenleving en hoe mensen
zich binnen groepen gedragen. Sociologie helpt gedrag van mensen en
interacties tussen mensen verklaren, en maakt duidelijk dat het gedrag
van mensen gelinkt is aan de sociale omstandigheden waarin ze zich
bevinden.
Vb. sociologie kan ons inzicht bijbrengen in waarom jongeren uit bepaalde sociale
milieus een anti-schoolse houding aannemen.
Gedrag wordt gezien in relatie tot de heersende
cultuur, de bestaande maatschappelijke structuren en
aanwezige machtsstructuren.
= studie van mensen en hun gedrag in hun sociale
omgeving.
Sociale omgeving in brede zin van het woord; sociale verbanden,
gezinsstructuren, religieuze verbanden, wetten, normen en waarden,
rolpatronen, culturele verbanden, …
Toepassing:
Hoe komt het dat kinderen met migratieachtergrond het globaal gezien slechter
doen op school? Wat waren volgens jullie de oorzaken?
Kinderen met een migratieachtergrond doen vaak slechter op school door een
combinatie van factoren zoals:
1. Taalbarrière: Nederlands is vaak hun tweede taal, wat leerproblemen
veroorzaakt.
2. Sociaal-economische achterstand: Lagere inkomens beperken toegang tot
bijles en goede scholen.
,3. Culturele verschillen: Verschillende verwachtingen en normen tussen thuis
en school.
4. Discriminatie: Bewuste of onbewuste vooroordelen van leraren of scholen
kunnen hen benadelen.
Deze factoren werken samen en maken het lastiger om goed te presteren op
school.
De geschiedenis en de grondleggers van de sociologie
Ibn Khaldoun als voorloper van de sociologie.
Een Arabische wetenschapper uit de 14de eeuw
‘de wetenschap van de maatschappelijke organisatie.
o Hield zich bezig met de studie van de structuur, de functies, de
interne krachten en de veranderingsprocessen in de maatschappij.
Theorievorming vanuit gegevens
Hij vertrekt van observaties en vergelijkende analyses om tot theorievorming te
komen.
o Gegevens verzamelen en die gegevens analyseren om tot theorieën
te komen.
Een theorie van sociale verandering
Ontwikkelde eerste theorie van sociale verandering
Begrijpt et sociale veranderingsproces in termen van cyclische bewegingen:
bloeiperiodes worden afgewisseld met periodes van achteruitgang en
verloedering.
Belangrijkste factor: solidariteit. Bij een relatief sterk gemeenschapsgevoel,
homogeniteit en sociale cohesie, zal de gemeenschap een bloeiperiode kennen.
Solidariteit steunt op vloedverwantschap.
De relevantie voor vandaag
Steunt voornamelijk op analyse van politieke macht in de toenmalige
samenleving.
Nu terug stilgestaan bij gevolgen van atomisering van samenleving
o Uiteenvallen van klassieke gezins- en familieverbanden,
secularisatie, verzuring, vereenzaming, normvervaging,…
Sociologie als antwoord op een samenleving in crisis
Vanaf de 18e en het begin van de 19e eeuw traden diep ingrijpende wijzigingen op
in het leven van mensen.
Leven werd problematisch = sociologie was een belangrijk hulpmiddel
Renaissance: steeds meer zaken worden in vraag gesteld
In middeleeuwen leefden de mensen in het gedacht dat God alles kon bepalen
,Tijdens de Renaissance begonnen die vanzelfsprekendheden hun kracht te
verliezen, en werden mensen nieuwsgierig naar het onbekende.
Geleerden verzetten zich tegen het gezag van de kerk, de nieuwe mens was
geboren
Verlichtingsfilosofie bereidt de weg voor sociologie
Tijdens de Verlichting kwam er een nieuwe beweging: verlichtingsfilosofie
Steeds meer filosofen gingen nadenken over sociale onderwerpen
Volgende kenmerken onderscheiden de verlichtingsfilosofie van de filosofie
o Rationalisme en empirie: zij wil inzicht verwerven in de
maatschappij en het menselijk handelen op grond van de rede
(=ratio), kennisvergaring en theorievorming moeten uitgaan van
concreet waarneembare feiten (= empirie)
o Bestaat uit een objectieve structuur van economische, politieke
en culturele instellingen, werden gezien als het product van sociale
processen en meer bepaald van hoe mensen met elkaar in interactie
staan
o Vooruitgangsoptimisme: maatschappij is een dynamisch
fenomeen en de maatschappij is maakbaar.
Ontstaan van sociologie als zelfstandige wetenschap
19e eeuw werd het een zelfstandige wetenschap door opeenstapeling van
verschillende ingrijpende maatschappelijke veranderingen:
o Franse revolutie breken met de feodaliteit en eisten vrijheid,
gelijkheid en broederschap
o Steeds meer mensen beginnen in te zien dat er een andere politieke
orde mogelijk is
o Industriële revolutie er werden fabrieken opgericht en beginnen
machines mensen te vervangen en dat had verregaande gevolgen
19e eeuwse samenleving was in een crisis.
Voor het eerst in eeuwen, moest de mens zijn eigen samenleven bewust
organiseren, wilde hij niet gevaar lopen een onvoorspelbare toekomst tegemoet
te gaan
Sociologie ontstond als een antwoord op een samenleving in crisis, wordt dan ook
crisiswetenschap genoemd
Sociologie diende ‘orde te scheppen in de chaos’
De grondleggers van de sociologie
3 grondleggers:
1. Emile Durkheim
(solidariteit)
2. Max Weber
(verband tussen maatschappelijke omstandigheden en mentaliteit)
3. Karl Marx
(ongelijkheid)
, Emile Durkheim: focus op solidariteit
Eerste grondlegger
Stelde voor het eerst duidelijk dat het sociale leven een eigen zelfstandig
karakter heeft en dus ook bestudeerd moet worden door een zelfstandige
menswetenschap.
Heeft zich vooral bezig gehouden met sociale cohesie en solidariteit
belangrijke vraagstukken binnen de sociologie.
Onderzocht veranderingen in sociale cohesie en solidariteit tussen mensen, in de
context van de industriële revolutie.
Hij stelde vast dat oudere dorpsgemeenschappen aan belang verloren door de
grote trek naar de steden. Mensen komen in grote steden terecht en de mensen
die in elkaars buurt woonden, hadden dus veel minderen met elkaar gemeen dan
voorheen het geval was geweest.
Organische en mechanische solidariteit
Mechanische solidariteit is typisch voor premoderne samenlevingen met
veel homogeniteit en vaste patronen inzake manieren van leven, werken
en denken.
o Homogeniteit die de bron vormde van solidariteit maar met de
transitie naar de industriële samenleving veranderde dit.
Homogeniteit en het collectieve bewustzijn nam af
Organische solidariteit als gevolg van wederzijdse afhankelijkheid
De bron was voor de sociale cohesie en solidariteit tussen mensen
Max Weber: hoe maatschappelijke omstandigheden onze mentaliteit
vormgeven
Tweede grondlegger
Observeerde in dat productieproces een groeiende efficiëntie, en zag dit als
teken dat rationeel handelen in de maatschappij toeneemt.
Ruimere boodschap was dat maatschappelijke omstandigheden gepaard gaan
met een bepaalde mentaliteit.
Het is niet de sociale omgeving die het menselijke gedrag bepaalt, maar eerder
de manier waarop de sociale omgeving door mensen wordt ervaren: omdat
mensen zich in een bepaalde situatie bevinden, kijken ze op een bepaalde
manier naar de realiteit en zullen ze zich ook daarnaar gedragen.
