1. Introductie gedragstherapie
Gedragstherapie
= proces waarbij psycholoog samen met cliënt actief en op transparante wijze therapeutische
technieken en methoden toepast om de zich aandienende klachten duurzaam en relevant te
reduceren. De geselecteerde technieken en methoden zijn daarbij empirisch ondersteund.
- Basisaxioma; alle gedrag is aangeleerd; gedrag = zinvolle reactie op betekenisvolle situatie
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt voor behandeling
2) Gedragstherapeuten zijn directief (didactisch aspect)
3) Gedragstherapie is doorgaans kortdurend (1 - 20 sessies)
4) Interventies zijn evidence-based (scientist practitioner)
Gedragstherapie en psychopathologie
Gedrag kan adaptief vs. maladaptief zijn
- Rekening houdend met context
- Rekening houdend met gevolg van gedrag
- Rekening houdend met frequentie van gedrag
Leermodel: principes voor het leren van adaptief gedrag zijn hetzelfde als voor maladaptief gedrag
Basisprincipes
1. De therapeutische relatie binnen het CBT kader
= affectieve samenwerkingsrelatie
- Geen doel op zich
- Noodzakelijk, maar niet voldoende
- Geeft MANDAAT aan behandelaar om te interveniëren
2. Belang van de therapeutische relatie
Basisvoorwaarde om de werking van interventies te faciliteren
3. Wetenschappelijk onderbouwde elementen voor goede TR
4. Interpersoonlijke dynamieken
Niet: meester-leerling relatie, wel: therapeut = gids
1
, 5. Belang van goede casusconceptualisatie
- Casusconceptualisatie = het vertrekpunt van therapie
- = essentieel voor ordening en structuur info, voor hypothesetoetsing en goede communicatie
- Therapie wordt aangepast aan specifieke cliënt in zijn specifieke context
6. Begrijpen van de motivatie tot verandering
Verandering bewerkstelligen is geen gemakkelijke opdracht
7. Volgen en sturen
Collaborative empiricism = therapeutische relatie is gebaseerd op samenwerking
- Noodzakelijk voor succesvolle behandeling, maar niet voldoende
- WAT je doet in therapie en HOE je het doet
- Flexibel wisselen tussen volgen en sturen
2. Dynamisch diagnostisch procesmodel
1. Exploratie
Doel eerste gesprekken:
1) Info verzamelen
2) Opbouwen therapeutische relatie
2
,1. De cliënt en zijn context
- Wie is de cliënt?
- Hoe ziet het cliëntsysteem eruit?
- Algemeen functioneren?
- Hulpverleningsgeschiedenis
- Positieve aspecten en hulpbronnen
2. Inventarisatie van klachten en probleemgebieden
- Exploratie van de aanmeldingsklacht
- Concretisering van de aanmeldingsklachten
➢ Wat is de inhoud van de klacht?
➢ Wat is de ernst van de klacht?
➢ Wat is de hantering van de cliënt met betrekking tot de klacht?
Ruimere klachten- of probleeminventarisatie: je kan gebruikmaken van het KOP-model
- Geïnteresseerd in persoonsgebonden factoren → andere kunnen moeilijk beïnvloed worden
3. De hulpvraag
- Wat is de hulpvraag?
- Waarom meldt de cliënt zich NET NU aan?
- 3 valkuilen:
1) De hulpvraag betreft niet de persoon die in de sessie aanwezig is
2) De hulpvraag is niet realistisch
3) De hulpvraag ondergraaft nog verder de autonomie van de cliënt
- Een hulpvraag is niet statisch en is onderhevig aan verandering!
4. Ontwikkelingsgeschiedenis van de cliënt
- Tijdlijn opstellen
- Indien mogelijk aanduiding van onset klachten op deze tijdlijn
2. Taxatie
Obv taxatie beslissen:
- Korte route tot behandeling (versnellen)
- Lange route tot behandeling (vertragen)
Essentiële factoren:
1) Urgentie
2) Complexiteit
3) Chroniciteit
4) Eerdere ervaring met therapie en therapieresistentie
Probleemselectie
- Criteria om in overweging te nemen
1) Relevantie voor de cliënt
2) Veranderbaarheid van een probleemgebied
3) Potentiële contra-indicaties
- Vastleggen volgorde van behandeldoelen
1) Levensbedreigende gedragingen
2) Therapie-interfererende gedragingen
3) Gedragingen die de levenskwaliteit beïnvloeden
3
, Globaal procesmodel
= trage route
= schematische weergave van de probleemgebieden
= manier om verschillende probleemgebieden met elkaar in verband te brengen
- Persoonsgerichte visie
➢ Ontschuldigend karakter: klachten als gevolg van omstandigheden waar cliënt niet
voor kiest
➢ Copinggedrag was ooit adaptief in toenmalige belastende omstandigheden
➢ Cliënt proberen in zijn waarde te laten
- Interactionele visie
➢ Interactie met persoonsfactoren
➢ Persoonsfactoren zijn behandelmogelijkheden
Vaak sprake van vicieuze cirkels: huidige gevolgen / belastende omstandigheden kunnen spanning
en negatieve gevoelens groter maken; gaan de overtuigingen, de ander of de wereld bevestigen
3. Analyse
Onderkennende diagnostiek
1. Semi-gestructureerde interviews en vragenlijsten
- Verdere bevraging en concretisering; verduidelijking probleemgebied
- Uit welke elementen bestaat het probleem?
- Kaderen binnen theoretisch model?
- Ook gebruikmaken van verschillende elementen binnen een syndroomcluster (DSM)
4
Gedragstherapie
= proces waarbij psycholoog samen met cliënt actief en op transparante wijze therapeutische
technieken en methoden toepast om de zich aandienende klachten duurzaam en relevant te
reduceren. De geselecteerde technieken en methoden zijn daarbij empirisch ondersteund.
- Basisaxioma; alle gedrag is aangeleerd; gedrag = zinvolle reactie op betekenisvolle situatie
1) Gedrag is centrale aangrijpingspunt voor behandeling
2) Gedragstherapeuten zijn directief (didactisch aspect)
3) Gedragstherapie is doorgaans kortdurend (1 - 20 sessies)
4) Interventies zijn evidence-based (scientist practitioner)
Gedragstherapie en psychopathologie
Gedrag kan adaptief vs. maladaptief zijn
- Rekening houdend met context
- Rekening houdend met gevolg van gedrag
- Rekening houdend met frequentie van gedrag
Leermodel: principes voor het leren van adaptief gedrag zijn hetzelfde als voor maladaptief gedrag
Basisprincipes
1. De therapeutische relatie binnen het CBT kader
= affectieve samenwerkingsrelatie
- Geen doel op zich
- Noodzakelijk, maar niet voldoende
- Geeft MANDAAT aan behandelaar om te interveniëren
2. Belang van de therapeutische relatie
Basisvoorwaarde om de werking van interventies te faciliteren
3. Wetenschappelijk onderbouwde elementen voor goede TR
4. Interpersoonlijke dynamieken
Niet: meester-leerling relatie, wel: therapeut = gids
1
, 5. Belang van goede casusconceptualisatie
- Casusconceptualisatie = het vertrekpunt van therapie
- = essentieel voor ordening en structuur info, voor hypothesetoetsing en goede communicatie
- Therapie wordt aangepast aan specifieke cliënt in zijn specifieke context
6. Begrijpen van de motivatie tot verandering
Verandering bewerkstelligen is geen gemakkelijke opdracht
7. Volgen en sturen
Collaborative empiricism = therapeutische relatie is gebaseerd op samenwerking
- Noodzakelijk voor succesvolle behandeling, maar niet voldoende
- WAT je doet in therapie en HOE je het doet
- Flexibel wisselen tussen volgen en sturen
2. Dynamisch diagnostisch procesmodel
1. Exploratie
Doel eerste gesprekken:
1) Info verzamelen
2) Opbouwen therapeutische relatie
2
,1. De cliënt en zijn context
- Wie is de cliënt?
- Hoe ziet het cliëntsysteem eruit?
- Algemeen functioneren?
- Hulpverleningsgeschiedenis
- Positieve aspecten en hulpbronnen
2. Inventarisatie van klachten en probleemgebieden
- Exploratie van de aanmeldingsklacht
- Concretisering van de aanmeldingsklachten
➢ Wat is de inhoud van de klacht?
➢ Wat is de ernst van de klacht?
➢ Wat is de hantering van de cliënt met betrekking tot de klacht?
Ruimere klachten- of probleeminventarisatie: je kan gebruikmaken van het KOP-model
- Geïnteresseerd in persoonsgebonden factoren → andere kunnen moeilijk beïnvloed worden
3. De hulpvraag
- Wat is de hulpvraag?
- Waarom meldt de cliënt zich NET NU aan?
- 3 valkuilen:
1) De hulpvraag betreft niet de persoon die in de sessie aanwezig is
2) De hulpvraag is niet realistisch
3) De hulpvraag ondergraaft nog verder de autonomie van de cliënt
- Een hulpvraag is niet statisch en is onderhevig aan verandering!
4. Ontwikkelingsgeschiedenis van de cliënt
- Tijdlijn opstellen
- Indien mogelijk aanduiding van onset klachten op deze tijdlijn
2. Taxatie
Obv taxatie beslissen:
- Korte route tot behandeling (versnellen)
- Lange route tot behandeling (vertragen)
Essentiële factoren:
1) Urgentie
2) Complexiteit
3) Chroniciteit
4) Eerdere ervaring met therapie en therapieresistentie
Probleemselectie
- Criteria om in overweging te nemen
1) Relevantie voor de cliënt
2) Veranderbaarheid van een probleemgebied
3) Potentiële contra-indicaties
- Vastleggen volgorde van behandeldoelen
1) Levensbedreigende gedragingen
2) Therapie-interfererende gedragingen
3) Gedragingen die de levenskwaliteit beïnvloeden
3
, Globaal procesmodel
= trage route
= schematische weergave van de probleemgebieden
= manier om verschillende probleemgebieden met elkaar in verband te brengen
- Persoonsgerichte visie
➢ Ontschuldigend karakter: klachten als gevolg van omstandigheden waar cliënt niet
voor kiest
➢ Copinggedrag was ooit adaptief in toenmalige belastende omstandigheden
➢ Cliënt proberen in zijn waarde te laten
- Interactionele visie
➢ Interactie met persoonsfactoren
➢ Persoonsfactoren zijn behandelmogelijkheden
Vaak sprake van vicieuze cirkels: huidige gevolgen / belastende omstandigheden kunnen spanning
en negatieve gevoelens groter maken; gaan de overtuigingen, de ander of de wereld bevestigen
3. Analyse
Onderkennende diagnostiek
1. Semi-gestructureerde interviews en vragenlijsten
- Verdere bevraging en concretisering; verduidelijking probleemgebied
- Uit welke elementen bestaat het probleem?
- Kaderen binnen theoretisch model?
- Ook gebruikmaken van verschillende elementen binnen een syndroomcluster (DSM)
4
