Doelstellingen
• Gespecialiseerde cursus die verder bouwt op de kennis, opgedaan in een aantal opleidingsindedelen
(strafproces)recht, criminologie van de strafrechtsbedeling en poli<onele en gerechtelijke organisa<e
• Inzicht verwerven in het wezen, de mogelijkheden en beperktheden van het strafrechtelijk beleid, zowel
gerelateerd aan de poli<eke en sociaal-economische context, als bekeken vanuit de componenten van de
strafrechtsbedeling en dit vanuit een historisch en conceptueel perspec<ef
• Inzicht verwerven in de evolu<e van het strafrechtelijk beleid in België: conceptueel, organisatorisch met
bijzonder aandacht voor de componenten, de rol van de actoren binnen diverse componenten en kri<sche
succes factoren
• Bijbrengen van een kri<sch referen<ekader aan de hand van concrete maatregelen van het strafrechtelijk
beleid
Inhoudsopgave
POWERPOINT 1: INLEIDING ...................................................................................................................... 5
1.1 OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPDISCIPLINE ............................................................................ 5
1.2 EEN DEFINITE .......................................................................................................................................... 5
1.3 HANDHAVING VAN DE STRAFWET ........................................................................................................... 5
1.4 REACTIE OP CRIMINALITEIT – CRIMINELE POLITIEK ................................................................................. 5
1.5 VISIE OP CRIMINALITEIT EN STRAFRECHTSBEDELING ............................................................................... 6
1.6 GRENZEN ................................................................................................................................................ 6
1.7 ACTOREN, FORA EN INSTRUMENTEN ...................................................................................................... 6
1.8 DOELSTELLINGEN EN METHODES ............................................................................................................ 6
POWERPOINT 2: HISTORIEK EN ACHTERGRONDEN ................................................................................... 7
2.1 EEN EIGEN STRAFWET EN HANDHAVINGSAPPARAAT (1830-1875) ........................................................... 7
2.2 TRANSFORMATIE NAAR EEN DADERBELEID (1875-1945) ......................................................................... 7
2.2.1 Een interven,onis,sche overheid.............................................................................................................................. 7
2.2.2 Een beleid van sociaal verweer .................................................................................................................................. 7
2.2.3 De uitvoerende macht als actor van het strafrechtelijk beleid ................................................................................. 8
2.3 EEN (AL TE) AMBITIEUS DADERBELEID MET MENSELIJK GELAAT (1945-1980)........................................... 8
2.3.1 Alles wordt beter, voor iedereen! .............................................................................................................................. 8
2.3.2 Een doctrine met op,mis,sch daderbeleid: nieuw sociaal verweerd ...................................................................... 8
2.3.3 Beleidsrealisa,es ........................................................................................................................................................ 8
2.3.4 Contesta,e en beleid zonder aangepaste structuren of middelen ........................................................................... 8
POWERPOINT 3: DE WEG NAAR OCTOPUS ................................................................................................ 9
3.1 HARDE HAND ZONDER KADER (1960-1980) ............................................................................................. 9
3.2 DE LODEN JAREN EN HET PINKSTERPLAN (1980-1990) ............................................................................. 9
3.2.1 Neo-liberaal beleid en terreur in België ..................................................................................................................... 9
3.2.2 Het rapport van de Bendecommissie ......................................................................................................................... 9
3.2.3 Het Pinksterplan (1990) ............................................................................................................................................ 10
3.3 INTENTIES EN AANZETTEN TOT VERANDERING (1990-1996) .................................................................. 10
3.3.1 Binnenlandse zaken slaat de hand aan de ploeg (1990-1992) ................................................................................ 10
3.3.2 Meerjarenplan voor jus,,e, zonder sense of urgency (1992-1993) ....................................................................... 10
3.3.3 De parlementaire commissie mensenhandel (1993-1994)...................................................................................... 11
3.3.4 De dienst voor het strafrechtelijk beleid (1994) ...................................................................................................... 11
, 3.3.5 Regeerakkoord Dehaene II (1995) ............................................................................................................................ 11
3.3.6 Oriënta,enota jus,,e en consensusnota poli,e (1996) ......................................................................................... 11
3.4 CONSENSUS DAT HET NU ECHT ANDERS MOET (1996-1998) .................................................................. 11
3.4.1 Parlementaire onderzoekscommissies, Marc Dutroux en wiXe mars (1996) ......................................................... 11
3.4.2 De minister van jus,,e wordt bij wet verantwoordelijk voor strafrechtelijk beleid (1997) .................................. 12
3.4.3 Het (eerste) verslag van de commissie Dutroux (1997) ........................................................................................... 12
3.4.4 De consensus ebt weg. Poli,ehervorming alleen federaal niveau? (1997) ............................................................ 12
3.4.5 Conclusies bendecommissie II en aanvullend verslag commissie Dutroux (1997-1998) ........................................ 12
POWERPOINT 4: NIEUWE KADERS VOOR EEN INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD BELEID ............................. 13
4.1 AANPASSINGEN AAN DE WET LEJEUNE EN EEN “KLEINE FRANCHIMONT” ............................................. 13
4.2 DE ONTSNAPPING VAN MARC DUTROUX .............................................................................................. 13
4.3 OCTOPUSAKKOORD OVER HERVORMINGEN BIJ POLITIE EN JUSTITIE ..................................................... 13
4.4 EEN GEÏNTEGREERDE POLITIE, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS ................................................... 13
4.5 EEN HOGE RAAD VOOR DE JUSTITIE ...................................................................................................... 14
4.6 FEDERAAL PARKET, VERTICALE EN HORIZONTALE INTEGRATIE EN MANDAATSYSTEEM ........................... 14
4.7 DE GERECHTELIJKE PIJLER NA OCTOPUS ................................................................................................ 15
4.8 HET VEILIGHEIDS- EN DETENTIEPLAN .................................................................................................... 15
4.9 KADERNOTA INTEGRALE VEILIGHEID, THEMIS EN GEDETINEERDENRECHTEN ......................................... 15
4.10 DE REGERING LETERME EN VAN ROMPUY ............................................................................................. 16
4.11 DE REGERING DI RUPO .......................................................................................................................... 16
POWERPOINT 5: AMBITIES VOOR JUSTITIE EN UITDAGINGEN VOOR VEILIGHEID .................................... 17
5.1 REGERING MICHEL, WILMES, JAMBON EN DECROO .............................................................................. 17
5.2 BELEIDSINTENTIES JUSTITIE EN VEILIGHEID MICHEL .............................................................................. 17
5.3 KADERNOTA INTEGRALE VEILIGHEID 2016 ............................................................................................. 17
5.4 NATIONAAL VEILIGHEIDSPLAN 2016-2019 ............................................................................................. 18
5.5 PARLEMENTAIRE COMMISSIE AANSLAGEN 2016 ................................................................................... 18
5.6 KANAALPLAN, STROOMPLAN, ARIEC EN EURIEC.................................................................................... 19
5.7 JUSTITIEBELEID ..................................................................................................................................... 19
5.8 EEN VLAAMS MINISTER VAN JUSTITIE EN HANDHAVING ....................................................................... 19
5.9 COVID-19 .............................................................................................................................................. 20
5.10 REGEERAKKOORD DECROO – JUSTITIE EN VEILIGHEID ........................................................................... 20
5.11 JUSTITIEBELEID ..................................................................................................................................... 21
5.12 BELEID BINNENLANDSE ZAKEN.............................................................................................................. 22
5.13 NATIONALE VEILIGHEIDSSTRATEGIE, VEILIGHEIDSPLAN EN KADERNOTA ............................................... 22
POWERPOINT 6: SCHAALVERGROTING (DE BELGISCHE GEÏNTEGREERDE POLITIE: EEN ZINKEND SCHIP?) . 23
6.1 VOORGESCHIEDENIS ............................................................................................................................. 23
6.2 POLITIEHERVORMING: EINDE VERHAAL? .............................................................................................. 23
6.3 WAAROM VERANDEREN? INCLUSIEF SCHAALVERGROTING ................................................................... 24
6.4 BEVINDINGEN SCHAALVERGROTINGSONDERZOEK ................................................................................ 24
6.4.1 Scenario’s .................................................................................................................................................................. 24
, 6.4.2 Burgemeesters .......................................................................................................................................................... 24
6.4.3 Poli,e ........................................................................................................................................................................ 25
6.5 AN INCONVENIENT TRUTH .................................................................................................................... 25
6.6 DE WEG VOORUIT ................................................................................................................................. 25
POWERPOINT 7: BESTUURLIJKE HANDHAVING (GEWAPEND BESTUUR) .................................................. 26
7.1 HISTORIEK EN ACHTERGROND .............................................................................................................. 26
7.1.1 Bestuurlijke handhaving sinds jaar en dag .............................................................................................................. 26
7.1.2 Gewapend bestuur: van Amerika via nederland naar… .......................................................................................... 26
7.1.3 … België… .................................................................................................................................................................. 26
7.1.4 En vlaanderen ........................................................................................................................................................... 27
7.2 BESTUURLIJKE HANDHAVING EN GEWAPEND BESTUUR?....................................................................... 28
7.2.1 Schakel in het veiligheidsbeleid ............................................................................................................................... 28
7.2.2 Onderlinge verhouding BH-GB ................................................................................................................................. 29
7.2.3 Op verschillende niveaus.......................................................................................................................................... 29
7.2.4 Randvoorwaarden .................................................................................................................................................... 29
7.3 HUIDIGE WETTELIJKE CONTOUREN ....................................................................................................... 29
7.3.1 Poli,everordeningen en reglementen ..................................................................................................................... 29
7.3.2 Administra,eve sanc,es en maatregelen................................................................................................................ 30
7.3.3 (eigen) informa,ebronnen ....................................................................................................................................... 30
7.3.4 Informa,e van gerechtelijke poli,e ......................................................................................................................... 30
7.3.5 Medewerking van het parket ................................................................................................................................... 31
7.4 (GOEDE) PRAKTIJKEN ............................................................................................................................ 31
7.4.1 BoXom-up ................................................................................................................................................................. 31
7.4.2 Radicalisme en terrorisme........................................................................................................................................ 32
7.4.3 Geïntegreerde samenwerking .................................................................................................................................. 32
7.5 OBSTAKELS ........................................................................................................................................... 32
7.5.1 Fundamentele kenmerken strafonderzoek .............................................................................................................. 32
7.5.2 Gegevensbescherming.............................................................................................................................................. 32
7.6 OPLOSSINGEN? ..................................................................................................................................... 33
7.6.1 Uitvoerende besluiten .............................................................................................................................................. 33
7.6.2 Nederlandse BIBOB-wet kopiëren?.......................................................................................................................... 33
7.7 NIEUWE KADERS ................................................................................................................................... 33
7.7.1 Federaal .................................................................................................................................................................... 33
7.7.2 Vlaams niveau........................................................................................................................................................... 36
POWERPOINT 8: INTERNERING............................................................................................................... 37
8.1 INTERNERING? ...................................................................................................................................... 37
8.2 ACHTERGRONDEN ................................................................................................................................ 37
8.3 GEEN GEDWONGEN OPNAME ............................................................................................................... 38
8.4 ENKELE (STIJGENDE) CIJFERS ................................................................................................................. 38
8.5 INTERNERING, GEVANGENIS, IOP EN PLAATSING................................................................................... 38
8.6 STRAFPROCEDURE – ALGEMEEN ........................................................................................................... 39
8.7 OPSPORING EN ONDERZOEK ................................................................................................................. 39
8.8 VERVOLGING EN DOORVERWIJZING...................................................................................................... 40
8.9 BERECHTING ......................................................................................................................................... 40
8.10 STRAFUITVOERING - UITVOERING INTERNERING .................................................................................. 40
8.11 GEÏNTERNEERDE PERSONEN EN BASISRECHTEN .................................................................................... 40
,POWERPOINT 9: LOKAAL VEILIGHEIDSBELEID ......................................................................................... 43
9.1 INLEIDING: WIE IS DE VVSG? ................................................................................................................. 43
9.2 DE BURGEMEESTER ALS GEZAGSHANDHAVER ....................................................................................... 44
9.3 DE BURGEMEESTER ALS REGISSEUR VAN EEN LOKAAL INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD VEILIGHEIDSBELEID
47
9.4 LOKALE BESTUREN EN GAS.................................................................................................................... 48
9.5 LOKALE BESTUREN EN RADICALISERING (LIVC) ...................................................................................... 49
9.6 LOKALE BESTUREN EN BESTUURLIJKE HANDHAVING ............................................................................. 50
9.7 UITDAGINGEN LOKAAL VEILIGHEIDSBELEID ........................................................................................... 52
POWERPOINT 10: STRAFBELEID EN (KORTE) GEVANGENISSTRAF............................................................. 53
10.1 STRAFBELEID IN REGEERAKKOORD........................................................................................................ 53
10.2 HERVORMING STRAFRECHT .................................................................................................................. 53
10.3 ALLE STRAFFEN UITGEVOERD ................................................................................................................ 53
10.4 RECIDIVE VOORKOMEN -ERNSTIG GEVAAR STRAFEINDE ....................................................................... 54
10.5 AANGEPASTE CAPACITEIT ...................................................................................................................... 54
10.5.1 Overbevolking ...................................................................................................................................................... 54
10.5.2 Capaciteitsprobleem ............................................................................................................................................ 56
10.6 KLEINSCHALIGE DETENTIEPROJECTEN ................................................................................................... 58
, POWERPOINT 1: INLEIDING
1.1 OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPDISCIPLINE
= strafrechtelijk beleid vertoont linken met criminologie, straf(proces)recht, sociologie, geschiedenis, poli<eke
wetenschappen à Wat met autonomie?
• Tot de jaren 1980 zeer weinig expliciete aandacht van beleid voor handhaving strafrecht en andere reac<e
op criminaliteit: “de regering zal waken over de bescherming van onze medeburgers tegen de opflakkering
van het geweld en de terreur”
• Kri<eken van Fijnaut (1982) en doctoraat De Ruyver (1985) over strafrechtelijke poli<ek
• Vanaf de jaren 1990 wel aandacht voor strafrechtelijk beleid en ook expliciet in de programma’s van de
opleidingen criminologie en recht
o Heirbaut: waarom geen ‘burgerrechtelijk beleid’?
1.2 EEN DEFINITE
= de studie van keuzes en gedragslijnen die betrekking hebben op de handhaving van de strafwet en andere reac<es
op criminaliteit
• Zonder discre<onaire ruimte geen beleid:
o Keuzes ad hoc of gekristalliseerd in een gedragslijn
o Mogelijkheden om de ‘beste’ reac<e te zoeken maar ook onzekerheid/ongelijkheid
o Voorbeelden: vervolging (legaliteit/opportuniteit), straZoeme<ng (vrijheid/vaste straffen of
richtlijnen), strafuitvoering (minister/rechter)
• Handhaving van de strafwet en andere reac<es op criminaliteit:
o Strafrechtsbedeling (inclusief bestuurlijk)/eng
o (de)criminalisering, preven<e, nazorg, … / breed
1.3 HANDHAVING VAN DE STRAFWET
1) Systemische en formele invulling gericht op de machinerie: beter toepassen en handhaven van regels van
strafrecht (al dan niet door het strafrecht)
2) Instrumentele en rechtsbeschermende handhaving: effec<viteit/efficiën<e van de handhaving/ respect voor
grond- en mensenrechten – sterkere/zwakkere interveniërende overheid – grote/kleine discre<onaire ruimte
Doelstelling strafrechtsbedelingen (Damaska):
• Policy implemendng: top down, bureaucra<e, hiërarchie, ontdekking van ‘de’ waarheid mbt overtreding
regels, overtreders als voorwerp van het autonome systeem
• Conflict solving: equality of arms, horizontaal, lichte structuren, forum over waarheid, overtreders
par<ciperen en geven rich<ng
1.4 REACTIE OP CRIMINALITEIT – CRIMINELE POLITIEK
Individualiserende en normerende func<e gericht op criminaliteit:
• De maatschappelijke reac<e tegen devian<e kan ook vorm krijgen buiten de strafrechtbedeling;
o Individualiserend: eerder gericht op personen en groepen dan op de norm
o Inhoudelijk: eerder gericht op de juiste reac<e dan op het goed func<oneren van het systeem
Beleid over de normerende en resocialiserende func<e van de strafwet:
• Keuzes over (de)criminalisering
• Aandacht voor wat de handhaving met de overtreder doet en welke gedragsverandering beoogd wordt
, 1.5 VISIE OP CRIMINALITEIT EN STRAFRECHTSBEDELING
Beleid gericht op daden uit het verleden:
• Handhaving met focus op inbreuk richt zich op de daad;
• Efficiën<e/effec<viteit/rechtsbescherming van het systeem;
• Mens (overtreder, slachtoffer,…) in abstracto;
• Beleidsruimte in func<e van ernst en u<litaire overwegingen;
• Gelijkheid, propor<onaliteit, legaliteit, voorspelbaarheid;
• Achterliggend mensbeeld eerder conserva<ef – reac<e op het verleden.
Beleid gericht op personen en maatschappij in de toekomst:
• Interven<es met focus op de persoon (dader/slachtoffer);
• Beleidsruimte in func<e van wat geschikt is voor individu/groep?
• Individualisering;
• Achterliggend mensbeeld eerder progressief – reac<e met oog voor verandering en toekomst.
1.6 GRENZEN
De (wets)regel bepaalt de beleidsruimte: van zodra er discre<onaire ruimte is kunnen actoren aan strafrechtelijk beleid
doen. De (wets)regel bepaalt in welke mate dit mogelijk is. `
Beperkingen aan de beleidsruimte voor regelgevers?
• Interna<onaal recht; interna<onale rechtsbeginselen, verdragsverplich<ngen (zie o.m. zwaard- en
schildfunc<e van mensenrechten)
• Eigenheid van de reac<e op criminaliteit: geen legaliteitsbeginsel in Nederland? Geen private
gevangenissen in Israël? Geen plea bargaining in België?
1.7 ACTOREN, FORA EN INSTRUMENTEN
Naargeland de visie op/defini<e van strafrechtelijk beleid andere (meer) actoren, fora en instrumenten
• Parlementaire onderzoekscommissie als bijzondere actor: voor en na wetgevend werk, controle op
uitvoerende en rechterlijke macht, onderzoek maatschappelijke ontwikkelingen
• Actoren: wetgevers, regeringen, ministers, college procureur-generaal, parkehen, provincies, gemeenten,
poli<ediensten, controle-organen, …
• Fora: ministerraad, kernkabinet, interkabinehenwerkgroep, na<onale veiligheidsraar, arrondissementeel
rechercheoverleg, zonale veiligheidsraad, lokale intergrale veiligheidscel, ….
• Instrumenten: wehen, decreten, ordonnan<es, uitvoeringsbesluiten, kadernota intergrale veiligheid,
na<onaal zonaal veiligheidsplan, ….
1.8 DOELSTELLINGEN EN METHODES
1) Vooral sociaal-wetenschappelijk onderzoek
2) Beschrijvende analyses (wat en hoe vragen) via onderzoek van geschreven bronnen, eigen verzamelde
kwan<ta<eve of kwalita<eve data (interviews, focusgroep) à eerder induc<ef
3) Theoredsche analyses (waarom vragen) met gelijkaardige methode à eerder deduc<ef
4) Normadeve analyses (goed of slecht vragen) via evalua<estudies met kwan<ta<eve en kwalita<eve methoden
à evidence based
5) Beleidsanalyse als beleidsvoorbereiding via itera<ef proces dat het begrijpen van oorzaken en gevolgen van
een probleem inhoudt en oplossingen uitwerkt waarbij rekening gehouden wordt met stakeholders en voorop
gezehe doelstellingen van het beleid
• Gespecialiseerde cursus die verder bouwt op de kennis, opgedaan in een aantal opleidingsindedelen
(strafproces)recht, criminologie van de strafrechtsbedeling en poli<onele en gerechtelijke organisa<e
• Inzicht verwerven in het wezen, de mogelijkheden en beperktheden van het strafrechtelijk beleid, zowel
gerelateerd aan de poli<eke en sociaal-economische context, als bekeken vanuit de componenten van de
strafrechtsbedeling en dit vanuit een historisch en conceptueel perspec<ef
• Inzicht verwerven in de evolu<e van het strafrechtelijk beleid in België: conceptueel, organisatorisch met
bijzonder aandacht voor de componenten, de rol van de actoren binnen diverse componenten en kri<sche
succes factoren
• Bijbrengen van een kri<sch referen<ekader aan de hand van concrete maatregelen van het strafrechtelijk
beleid
Inhoudsopgave
POWERPOINT 1: INLEIDING ...................................................................................................................... 5
1.1 OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPDISCIPLINE ............................................................................ 5
1.2 EEN DEFINITE .......................................................................................................................................... 5
1.3 HANDHAVING VAN DE STRAFWET ........................................................................................................... 5
1.4 REACTIE OP CRIMINALITEIT – CRIMINELE POLITIEK ................................................................................. 5
1.5 VISIE OP CRIMINALITEIT EN STRAFRECHTSBEDELING ............................................................................... 6
1.6 GRENZEN ................................................................................................................................................ 6
1.7 ACTOREN, FORA EN INSTRUMENTEN ...................................................................................................... 6
1.8 DOELSTELLINGEN EN METHODES ............................................................................................................ 6
POWERPOINT 2: HISTORIEK EN ACHTERGRONDEN ................................................................................... 7
2.1 EEN EIGEN STRAFWET EN HANDHAVINGSAPPARAAT (1830-1875) ........................................................... 7
2.2 TRANSFORMATIE NAAR EEN DADERBELEID (1875-1945) ......................................................................... 7
2.2.1 Een interven,onis,sche overheid.............................................................................................................................. 7
2.2.2 Een beleid van sociaal verweer .................................................................................................................................. 7
2.2.3 De uitvoerende macht als actor van het strafrechtelijk beleid ................................................................................. 8
2.3 EEN (AL TE) AMBITIEUS DADERBELEID MET MENSELIJK GELAAT (1945-1980)........................................... 8
2.3.1 Alles wordt beter, voor iedereen! .............................................................................................................................. 8
2.3.2 Een doctrine met op,mis,sch daderbeleid: nieuw sociaal verweerd ...................................................................... 8
2.3.3 Beleidsrealisa,es ........................................................................................................................................................ 8
2.3.4 Contesta,e en beleid zonder aangepaste structuren of middelen ........................................................................... 8
POWERPOINT 3: DE WEG NAAR OCTOPUS ................................................................................................ 9
3.1 HARDE HAND ZONDER KADER (1960-1980) ............................................................................................. 9
3.2 DE LODEN JAREN EN HET PINKSTERPLAN (1980-1990) ............................................................................. 9
3.2.1 Neo-liberaal beleid en terreur in België ..................................................................................................................... 9
3.2.2 Het rapport van de Bendecommissie ......................................................................................................................... 9
3.2.3 Het Pinksterplan (1990) ............................................................................................................................................ 10
3.3 INTENTIES EN AANZETTEN TOT VERANDERING (1990-1996) .................................................................. 10
3.3.1 Binnenlandse zaken slaat de hand aan de ploeg (1990-1992) ................................................................................ 10
3.3.2 Meerjarenplan voor jus,,e, zonder sense of urgency (1992-1993) ....................................................................... 10
3.3.3 De parlementaire commissie mensenhandel (1993-1994)...................................................................................... 11
3.3.4 De dienst voor het strafrechtelijk beleid (1994) ...................................................................................................... 11
, 3.3.5 Regeerakkoord Dehaene II (1995) ............................................................................................................................ 11
3.3.6 Oriënta,enota jus,,e en consensusnota poli,e (1996) ......................................................................................... 11
3.4 CONSENSUS DAT HET NU ECHT ANDERS MOET (1996-1998) .................................................................. 11
3.4.1 Parlementaire onderzoekscommissies, Marc Dutroux en wiXe mars (1996) ......................................................... 11
3.4.2 De minister van jus,,e wordt bij wet verantwoordelijk voor strafrechtelijk beleid (1997) .................................. 12
3.4.3 Het (eerste) verslag van de commissie Dutroux (1997) ........................................................................................... 12
3.4.4 De consensus ebt weg. Poli,ehervorming alleen federaal niveau? (1997) ............................................................ 12
3.4.5 Conclusies bendecommissie II en aanvullend verslag commissie Dutroux (1997-1998) ........................................ 12
POWERPOINT 4: NIEUWE KADERS VOOR EEN INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD BELEID ............................. 13
4.1 AANPASSINGEN AAN DE WET LEJEUNE EN EEN “KLEINE FRANCHIMONT” ............................................. 13
4.2 DE ONTSNAPPING VAN MARC DUTROUX .............................................................................................. 13
4.3 OCTOPUSAKKOORD OVER HERVORMINGEN BIJ POLITIE EN JUSTITIE ..................................................... 13
4.4 EEN GEÏNTEGREERDE POLITIE, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS ................................................... 13
4.5 EEN HOGE RAAD VOOR DE JUSTITIE ...................................................................................................... 14
4.6 FEDERAAL PARKET, VERTICALE EN HORIZONTALE INTEGRATIE EN MANDAATSYSTEEM ........................... 14
4.7 DE GERECHTELIJKE PIJLER NA OCTOPUS ................................................................................................ 15
4.8 HET VEILIGHEIDS- EN DETENTIEPLAN .................................................................................................... 15
4.9 KADERNOTA INTEGRALE VEILIGHEID, THEMIS EN GEDETINEERDENRECHTEN ......................................... 15
4.10 DE REGERING LETERME EN VAN ROMPUY ............................................................................................. 16
4.11 DE REGERING DI RUPO .......................................................................................................................... 16
POWERPOINT 5: AMBITIES VOOR JUSTITIE EN UITDAGINGEN VOOR VEILIGHEID .................................... 17
5.1 REGERING MICHEL, WILMES, JAMBON EN DECROO .............................................................................. 17
5.2 BELEIDSINTENTIES JUSTITIE EN VEILIGHEID MICHEL .............................................................................. 17
5.3 KADERNOTA INTEGRALE VEILIGHEID 2016 ............................................................................................. 17
5.4 NATIONAAL VEILIGHEIDSPLAN 2016-2019 ............................................................................................. 18
5.5 PARLEMENTAIRE COMMISSIE AANSLAGEN 2016 ................................................................................... 18
5.6 KANAALPLAN, STROOMPLAN, ARIEC EN EURIEC.................................................................................... 19
5.7 JUSTITIEBELEID ..................................................................................................................................... 19
5.8 EEN VLAAMS MINISTER VAN JUSTITIE EN HANDHAVING ....................................................................... 19
5.9 COVID-19 .............................................................................................................................................. 20
5.10 REGEERAKKOORD DECROO – JUSTITIE EN VEILIGHEID ........................................................................... 20
5.11 JUSTITIEBELEID ..................................................................................................................................... 21
5.12 BELEID BINNENLANDSE ZAKEN.............................................................................................................. 22
5.13 NATIONALE VEILIGHEIDSSTRATEGIE, VEILIGHEIDSPLAN EN KADERNOTA ............................................... 22
POWERPOINT 6: SCHAALVERGROTING (DE BELGISCHE GEÏNTEGREERDE POLITIE: EEN ZINKEND SCHIP?) . 23
6.1 VOORGESCHIEDENIS ............................................................................................................................. 23
6.2 POLITIEHERVORMING: EINDE VERHAAL? .............................................................................................. 23
6.3 WAAROM VERANDEREN? INCLUSIEF SCHAALVERGROTING ................................................................... 24
6.4 BEVINDINGEN SCHAALVERGROTINGSONDERZOEK ................................................................................ 24
6.4.1 Scenario’s .................................................................................................................................................................. 24
, 6.4.2 Burgemeesters .......................................................................................................................................................... 24
6.4.3 Poli,e ........................................................................................................................................................................ 25
6.5 AN INCONVENIENT TRUTH .................................................................................................................... 25
6.6 DE WEG VOORUIT ................................................................................................................................. 25
POWERPOINT 7: BESTUURLIJKE HANDHAVING (GEWAPEND BESTUUR) .................................................. 26
7.1 HISTORIEK EN ACHTERGROND .............................................................................................................. 26
7.1.1 Bestuurlijke handhaving sinds jaar en dag .............................................................................................................. 26
7.1.2 Gewapend bestuur: van Amerika via nederland naar… .......................................................................................... 26
7.1.3 … België… .................................................................................................................................................................. 26
7.1.4 En vlaanderen ........................................................................................................................................................... 27
7.2 BESTUURLIJKE HANDHAVING EN GEWAPEND BESTUUR?....................................................................... 28
7.2.1 Schakel in het veiligheidsbeleid ............................................................................................................................... 28
7.2.2 Onderlinge verhouding BH-GB ................................................................................................................................. 29
7.2.3 Op verschillende niveaus.......................................................................................................................................... 29
7.2.4 Randvoorwaarden .................................................................................................................................................... 29
7.3 HUIDIGE WETTELIJKE CONTOUREN ....................................................................................................... 29
7.3.1 Poli,everordeningen en reglementen ..................................................................................................................... 29
7.3.2 Administra,eve sanc,es en maatregelen................................................................................................................ 30
7.3.3 (eigen) informa,ebronnen ....................................................................................................................................... 30
7.3.4 Informa,e van gerechtelijke poli,e ......................................................................................................................... 30
7.3.5 Medewerking van het parket ................................................................................................................................... 31
7.4 (GOEDE) PRAKTIJKEN ............................................................................................................................ 31
7.4.1 BoXom-up ................................................................................................................................................................. 31
7.4.2 Radicalisme en terrorisme........................................................................................................................................ 32
7.4.3 Geïntegreerde samenwerking .................................................................................................................................. 32
7.5 OBSTAKELS ........................................................................................................................................... 32
7.5.1 Fundamentele kenmerken strafonderzoek .............................................................................................................. 32
7.5.2 Gegevensbescherming.............................................................................................................................................. 32
7.6 OPLOSSINGEN? ..................................................................................................................................... 33
7.6.1 Uitvoerende besluiten .............................................................................................................................................. 33
7.6.2 Nederlandse BIBOB-wet kopiëren?.......................................................................................................................... 33
7.7 NIEUWE KADERS ................................................................................................................................... 33
7.7.1 Federaal .................................................................................................................................................................... 33
7.7.2 Vlaams niveau........................................................................................................................................................... 36
POWERPOINT 8: INTERNERING............................................................................................................... 37
8.1 INTERNERING? ...................................................................................................................................... 37
8.2 ACHTERGRONDEN ................................................................................................................................ 37
8.3 GEEN GEDWONGEN OPNAME ............................................................................................................... 38
8.4 ENKELE (STIJGENDE) CIJFERS ................................................................................................................. 38
8.5 INTERNERING, GEVANGENIS, IOP EN PLAATSING................................................................................... 38
8.6 STRAFPROCEDURE – ALGEMEEN ........................................................................................................... 39
8.7 OPSPORING EN ONDERZOEK ................................................................................................................. 39
8.8 VERVOLGING EN DOORVERWIJZING...................................................................................................... 40
8.9 BERECHTING ......................................................................................................................................... 40
8.10 STRAFUITVOERING - UITVOERING INTERNERING .................................................................................. 40
8.11 GEÏNTERNEERDE PERSONEN EN BASISRECHTEN .................................................................................... 40
,POWERPOINT 9: LOKAAL VEILIGHEIDSBELEID ......................................................................................... 43
9.1 INLEIDING: WIE IS DE VVSG? ................................................................................................................. 43
9.2 DE BURGEMEESTER ALS GEZAGSHANDHAVER ....................................................................................... 44
9.3 DE BURGEMEESTER ALS REGISSEUR VAN EEN LOKAAL INTEGRAAL EN GEÏNTEGREERD VEILIGHEIDSBELEID
47
9.4 LOKALE BESTUREN EN GAS.................................................................................................................... 48
9.5 LOKALE BESTUREN EN RADICALISERING (LIVC) ...................................................................................... 49
9.6 LOKALE BESTUREN EN BESTUURLIJKE HANDHAVING ............................................................................. 50
9.7 UITDAGINGEN LOKAAL VEILIGHEIDSBELEID ........................................................................................... 52
POWERPOINT 10: STRAFBELEID EN (KORTE) GEVANGENISSTRAF............................................................. 53
10.1 STRAFBELEID IN REGEERAKKOORD........................................................................................................ 53
10.2 HERVORMING STRAFRECHT .................................................................................................................. 53
10.3 ALLE STRAFFEN UITGEVOERD ................................................................................................................ 53
10.4 RECIDIVE VOORKOMEN -ERNSTIG GEVAAR STRAFEINDE ....................................................................... 54
10.5 AANGEPASTE CAPACITEIT ...................................................................................................................... 54
10.5.1 Overbevolking ...................................................................................................................................................... 54
10.5.2 Capaciteitsprobleem ............................................................................................................................................ 56
10.6 KLEINSCHALIGE DETENTIEPROJECTEN ................................................................................................... 58
, POWERPOINT 1: INLEIDING
1.1 OPLEIDINGSONDERDEEL EN WETENSCHAPDISCIPLINE
= strafrechtelijk beleid vertoont linken met criminologie, straf(proces)recht, sociologie, geschiedenis, poli<eke
wetenschappen à Wat met autonomie?
• Tot de jaren 1980 zeer weinig expliciete aandacht van beleid voor handhaving strafrecht en andere reac<e
op criminaliteit: “de regering zal waken over de bescherming van onze medeburgers tegen de opflakkering
van het geweld en de terreur”
• Kri<eken van Fijnaut (1982) en doctoraat De Ruyver (1985) over strafrechtelijke poli<ek
• Vanaf de jaren 1990 wel aandacht voor strafrechtelijk beleid en ook expliciet in de programma’s van de
opleidingen criminologie en recht
o Heirbaut: waarom geen ‘burgerrechtelijk beleid’?
1.2 EEN DEFINITE
= de studie van keuzes en gedragslijnen die betrekking hebben op de handhaving van de strafwet en andere reac<es
op criminaliteit
• Zonder discre<onaire ruimte geen beleid:
o Keuzes ad hoc of gekristalliseerd in een gedragslijn
o Mogelijkheden om de ‘beste’ reac<e te zoeken maar ook onzekerheid/ongelijkheid
o Voorbeelden: vervolging (legaliteit/opportuniteit), straZoeme<ng (vrijheid/vaste straffen of
richtlijnen), strafuitvoering (minister/rechter)
• Handhaving van de strafwet en andere reac<es op criminaliteit:
o Strafrechtsbedeling (inclusief bestuurlijk)/eng
o (de)criminalisering, preven<e, nazorg, … / breed
1.3 HANDHAVING VAN DE STRAFWET
1) Systemische en formele invulling gericht op de machinerie: beter toepassen en handhaven van regels van
strafrecht (al dan niet door het strafrecht)
2) Instrumentele en rechtsbeschermende handhaving: effec<viteit/efficiën<e van de handhaving/ respect voor
grond- en mensenrechten – sterkere/zwakkere interveniërende overheid – grote/kleine discre<onaire ruimte
Doelstelling strafrechtsbedelingen (Damaska):
• Policy implemendng: top down, bureaucra<e, hiërarchie, ontdekking van ‘de’ waarheid mbt overtreding
regels, overtreders als voorwerp van het autonome systeem
• Conflict solving: equality of arms, horizontaal, lichte structuren, forum over waarheid, overtreders
par<ciperen en geven rich<ng
1.4 REACTIE OP CRIMINALITEIT – CRIMINELE POLITIEK
Individualiserende en normerende func<e gericht op criminaliteit:
• De maatschappelijke reac<e tegen devian<e kan ook vorm krijgen buiten de strafrechtbedeling;
o Individualiserend: eerder gericht op personen en groepen dan op de norm
o Inhoudelijk: eerder gericht op de juiste reac<e dan op het goed func<oneren van het systeem
Beleid over de normerende en resocialiserende func<e van de strafwet:
• Keuzes over (de)criminalisering
• Aandacht voor wat de handhaving met de overtreder doet en welke gedragsverandering beoogd wordt
, 1.5 VISIE OP CRIMINALITEIT EN STRAFRECHTSBEDELING
Beleid gericht op daden uit het verleden:
• Handhaving met focus op inbreuk richt zich op de daad;
• Efficiën<e/effec<viteit/rechtsbescherming van het systeem;
• Mens (overtreder, slachtoffer,…) in abstracto;
• Beleidsruimte in func<e van ernst en u<litaire overwegingen;
• Gelijkheid, propor<onaliteit, legaliteit, voorspelbaarheid;
• Achterliggend mensbeeld eerder conserva<ef – reac<e op het verleden.
Beleid gericht op personen en maatschappij in de toekomst:
• Interven<es met focus op de persoon (dader/slachtoffer);
• Beleidsruimte in func<e van wat geschikt is voor individu/groep?
• Individualisering;
• Achterliggend mensbeeld eerder progressief – reac<e met oog voor verandering en toekomst.
1.6 GRENZEN
De (wets)regel bepaalt de beleidsruimte: van zodra er discre<onaire ruimte is kunnen actoren aan strafrechtelijk beleid
doen. De (wets)regel bepaalt in welke mate dit mogelijk is. `
Beperkingen aan de beleidsruimte voor regelgevers?
• Interna<onaal recht; interna<onale rechtsbeginselen, verdragsverplich<ngen (zie o.m. zwaard- en
schildfunc<e van mensenrechten)
• Eigenheid van de reac<e op criminaliteit: geen legaliteitsbeginsel in Nederland? Geen private
gevangenissen in Israël? Geen plea bargaining in België?
1.7 ACTOREN, FORA EN INSTRUMENTEN
Naargeland de visie op/defini<e van strafrechtelijk beleid andere (meer) actoren, fora en instrumenten
• Parlementaire onderzoekscommissie als bijzondere actor: voor en na wetgevend werk, controle op
uitvoerende en rechterlijke macht, onderzoek maatschappelijke ontwikkelingen
• Actoren: wetgevers, regeringen, ministers, college procureur-generaal, parkehen, provincies, gemeenten,
poli<ediensten, controle-organen, …
• Fora: ministerraad, kernkabinet, interkabinehenwerkgroep, na<onale veiligheidsraar, arrondissementeel
rechercheoverleg, zonale veiligheidsraad, lokale intergrale veiligheidscel, ….
• Instrumenten: wehen, decreten, ordonnan<es, uitvoeringsbesluiten, kadernota intergrale veiligheid,
na<onaal zonaal veiligheidsplan, ….
1.8 DOELSTELLINGEN EN METHODES
1) Vooral sociaal-wetenschappelijk onderzoek
2) Beschrijvende analyses (wat en hoe vragen) via onderzoek van geschreven bronnen, eigen verzamelde
kwan<ta<eve of kwalita<eve data (interviews, focusgroep) à eerder induc<ef
3) Theoredsche analyses (waarom vragen) met gelijkaardige methode à eerder deduc<ef
4) Normadeve analyses (goed of slecht vragen) via evalua<estudies met kwan<ta<eve en kwalita<eve methoden
à evidence based
5) Beleidsanalyse als beleidsvoorbereiding via itera<ef proces dat het begrijpen van oorzaken en gevolgen van
een probleem inhoudt en oplossingen uitwerkt waarbij rekening gehouden wordt met stakeholders en voorop
gezehe doelstellingen van het beleid
