samenvatting ontwikkelingspsychologie

Functioneren binnen een team:
ontwikkelingspsychologie
1. Terreinverkenning
1.1. Historiek
- Ontwikkelingspsychologie of levensverloop
 Verschillende definities
o Studie van gedrag doorheen verschillende levensfasen van
de mens
o Wetenschappelijke studie naar patronen van groei,
verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende
leeftijd: universele en unieke aspecten van groei
o Registreren verschillende gedragsaspecten bij mensen op
verschillende leeftijden

1.1.1. De verre voorgeschiedenis van ontwikkelingspsychologie
- Pas ontstaan als wetenschap 2de helft 19de eeuw
- Lange traditie van voorwetenschappelijk denken over hoe gedrag
verandert doorheen de verschillende levensfasen
- Voorwetenschappelijke ontwikkelingspsychologie
 Spontane vragen en stukjes inzichten die bij mensen opkomen
tijdens hun dagelijkse bezigheid (eigen ervaringen ontstaan er
denkbeelden over hoe dingen samenhangen)
o Inzichten en beweringen over wat typisch is voor bepaalde
levensfase
 Filosofie: overpeinzingen over ontwikkeling van de mensen (welke
factoren sturen de ontwikkeling)
o Nativisme
 = nature
 Jean-Jacques Rousseau
 We worden als mens wat de natuur ons heeft
meegegeven
 Alles ligt min of meer al vast bij de geboorte
 Opvoeding: minimale rol
o Empiristen
 = nurture
 John Locke
 Ervaring en opvoeding
 Tabula Rasa: onbeschreven blad
 Weinig ligt vast bij de geboorte
- Sociale isolatie
 Sociale contacten zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van
o Taal
o Sociale vaardigheden
 Gevoelige/ kritische periode
o = bepaalde fase om vaardigheid te leren

,1.1.2. Genetische psychologie
- Niet langer enkel nadenken (filosoferen, speculeren) over ontwikkeling,
nu ook observeren
- Babybiofrafieën zijn verschillende geleerden maakte aantekeningen
over zichtbare vorderingen in gedrag van hun eigen kinderen
- Begin van wetenschappelijke theorieborming + systematische
observaties = ontstaan van nieuwe wetenschap
 Genetische psychologie is ontwikkelingsproces dat vrijwel geheel
erfelijk gestuurd wordt (erfelijk rijpingsproces)

1.1.3. Omvorming tot ontwikkelingspsychologie
- Vernieuwing in methodologie
 Uitbreiding met en uitwerking van nieuwere onderzoekstechnieken
o Objectievere manier onderzoek, meer verantwoorde manier
conclusies trekken
o Vragenlijsten, statistische methodes (voor ordening van
verzamelde gegevens)
 Ontwikkeling = erfelijk gestuurd rijpingsproces: genetische
psychologie  te eenzijdig
o Psychologen: nadruk op rol van opvoeding in ontwikkeling
o Behaviorisme: invloed van ervaringen in ontstaan van
gedragsveranderingen
 Neutralere benaming ontwikkelingspsychologie

1.1.4. Uitgroei tot volwaardige levenslooppsychologie
- Tot halfweg 20ste eeuw: voornamelijk gericht op evolutie in gedrag bij
kinderen tot aan de puberteit, nadien valt evolutie stil
 Puberteit betekent definitieve afscheid van de kindertijd en start
van volwassen leven
 Volwassen leven: mens = realisatie gekomen van al zijn
mogelijkheden
 Vanaf dan zo lang mogelijk status quo te handhaven
- Stilaan, interesse in
 Adolescentie
 Ouderen (psychogerontologie)
 Volwassenheid lang verstoken van systematisch onderzoek:
volwassenen evolueren nauwelijks
- Heden: ontwikkeling wordt gezien als levenslang veranderingsproces
met in iedere levensfase nieuwe perspectieve levenslooppsychologie

1.2. Indeling in fasen
- Gebruikelijk om levensloop in te delen in aantal duidelijk te
onderscheiden periode/fasen
 Iedere levensfase heel specifieke kenmerken: mens ziet er
kwantitatief (lichaamsgehalte) en kwalitatief (manier van denken)
anders uit in verschillende fasen

,1.2.1. Continuïteit of discontinuïteit in ontwikkeling
- Meeste ontwikkelingstheorieën beklemtonen dat er sprake is van
discontinuïteit in de ontwikkeling
 Discontinuïteit: periodes met vrij stabiele verschijningsvorm worden
afgewisseld door relatief korte overgangsfasen (bruuske
ommezwaai)
 Vb. puberteit: crisis tussen kindsheid en volwassen leven
- Voorstanders van continue ontwikkeling
 Mens verandert voortdurend
 Gedrag bestaat uit verschillende aspecten die zich niet steeds
synchroon ontwikkelen
o Motorisch, cognitief, sociaal, emotioneel
- Henri Cammaer onderscheidde 7 verschillende soorten
ontwikkelingsmodellen
 Trapmodel
 Lijnmodel
 Gelaagde model
 Metamorfose model
- Combinaties van trap- en lijnmodel
 Golfmodel (Piaget)
 Slingermodel
 Spiraalmodel

1.2.1.1. Trapmodel
- Klassieke voorstelling van menselijke levensloop
- Symmetrisch op- en neergaande trap
- Geen wetenschappelijke waarde
- Iedere levensfase(trap) is zinvol onderdeel van groter geheel (gestalte
psychologie)
- Charlotte Bühler
 Verwezenlijken van levensdoel
 Levensloop in 5 fasen
o Inleiding: kinderjaren en jeugdperiode
o Actie: jongvolwassenheid
o Climax: midden volwassenheid
o Anticlimax: laat volwassenheid
o Ontknoping: ouderdom

1.2.1.2. Lijnmodel
- Ontwikkeling = proces van continue verandering zonder bruuske
overgangen of sprongen
- Behaviorisme
 Mens komen ter wereld zonder erfelijk uitgetekend stappenplan
 Accumulatie van ervaringen bepaald hoe ontwikkeling van individu
er concreet zal uitzien
- Informatieverwerkingstheorie: geef me 1O lichamelijk en geestelijk
gezonde kinderen en mijn eigen gespecificeerde wereld om ze in groot
te brengen en ik garandeer dat ik van elk willekeurig kind elk
willekeurig soort specialist kan maken

, 1.2.1.3. Gelaagde model
- Verschillende levensfase (zoals los op elkaar liggende geologische
lagen van aarskorts) worden gezien als resultaat van reeks toevallige
gebeurtenissen die elkaar in het verleden zijn opgevolgd
- Gericht op nu met blik op verleden als verklaring voor wat in heden
misloopt
- Algemene persoonlijkheidstheorie van Freud
 Primitieve driften
o Eros/levensdrift vs thanatos/doodsdrift
o Es/id = lust om driften in te lassen
o Ich/ego = balans zoeken (driften vs sociale normen)
o Über-ich/superego = moraliserende instanties
 Gedrag: bepaald door manifestatie van Es
 Libido (nastreven van lust) zet telkens vast op andere erogene zone
(lichaamsdeel dat lust kan verschaffen): psychoseksuele
ontwikkeling
o Orale fase = mondzone: eerste levensjaar
o Anale fase = interesse in ontlastingsfunctie: 1-3 jaar
o Fallische fase = aan of afwezigheid van fallus: 3-6 jaar
 Oedipuscomplex: stadium waarin jongens zich
onbewust seksueel aangetrokken voelen tot hun
moeder
 Elektracomplex: stadium waar meisjes zich
aangetrokken voelen tot de vader
o Latentiefase = verdringing libidinale verlangens: 6-12 jaar
o Genitale fase = heropleven van libido: puberteit

1.2.2. Poging tot synthese
- Moet leven nu gezien worden als
 Discontinu: opeenvolging van kwalitatief onderscheiden fasen of als
continu voortschrijdende ontwikkeling
o Op grond van empirische gegevens onmogelijk te kiezen
tussen beide alternatieve
 Normatieve vs niet-normatieve invloeden

1.3. Factoren die ontwikkeling sturen
- Erfelijkheid: DNA  genen
- Milieu
 Gezin: opvoeding
 Ruimere context (micro, meso en macrosystemen)
- Interacties tussen erfelijkheid en milieu: onlosmakelijk met elkaar
verbonden
- Kluwen van moeilijk uit elkaar te houden erfelijkheids- en
milieufactoren bepalen uiteindelijk wie of wat we worden
(deterministisch)
- Zelfsturing, zelfbepaling, persoonlijke vrijheid en eigen
verantwoordelijkheid
 Zelfbepaling