Lobke Goossens KUL, 2024/2025
Bedrijfsmanagement
Deel 1: Algemene aspecten
Hoofdstuk 1: Introductie van management en organisatie
Inleiding
Hoeveel van succes is de verantwoordelijkheid van de manager? Niet alles kan toegewezen
worden aan de manager (er is misschien een team onder de manager dat getalenteerd is of er
kan veel competitie zijn van andere bedrijven). Dit geld ook voor organisaties (en hun imago
tegenover klanten)
Het vakgebied management en
organisatie
Dit zijn de zes aandachtsgebieden van
management en organisatie. Organiseren is
de verbindende factor voor het optimaal
samenwerken van de deelgebieden.
o Strategie: De strategie en de doelen
van een organisatie vormen het
uitgangspunt voor de
invulling van de overige
aandachtsgebieden.
o Management: Het management is verantwoordelijk voor de strategie van de organisatie,
het uitvoeren daarvan en het behalen van de doelen.
o Structuur: gaat over de manier van vormgeving aan de organisatie en de wijze waarop
het management de organisatie wil besturen.
o Cultuur: de wijze waarop medewerkers in een organisatie met elkaar omgaan. Dat is
nauw verbonden met de wijze van leidinggeven en de structuur.
o Processen: zijn primair bedoeld om de producten en/of diensten te realiseren.
Processen zijn erg belangrijk om de afnemer tevreden te stellen.
o Medewerkers: Het doelmatig samenwerken van mensen is cruciaal voor het succes van
de organisatie
Waarom bestaan er organisaties?
Een organisatie ontstaat vaak uit het feit dat het organisatiedoel beter bereikt wordt wanneer
meerdere mensen met elkaar samenwerken dan wanneer individuen het proberen
Page | 1
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
Meestal is het meer efficiënt om via een organisatie te proberen het doel te bereiken
(klassieke economie)
WAAROM? Binnen een organisatie is het gewoonlijk makkelijker om de transactiekosten
onder controle te houden
• Transactiekosten zijn het probleem als je iets alleen probeert te doen
Het hangt af van het doel: soms kan het juist minder efficiënt zijn om mensen in een organisatie
op te nemen. Bijvoorbeeld in de Amerikaanse bouwsector: de behoefte aan arbeiders fluctueert
sterk. Soms is er veel arbeid nodig, soms bijna geen. Het binnenhalen van deze arbeiders in een
organisatie kan dan minder efficiënt zijn
Voorbeeld: Een bakker kan een organisatie gebruiken om brood zo efficiënt mogelijk te
produceren en te leveren, terwijl marktkramers en straatartiesten vaak succesvol zijn
zonder deel uit te maken van een organisatie.
De Gig Economy
Een recent voorbeeld van de afwijzing van het idee dat organisaties altijd efficiënter zijn, is de
opkomst van de gig economy. In dit model wordt de werknemer volledig buiten het bedrijf
gehouden. Dit kan voordelig zijn omdat het goedkoper is, maar een nadeel is het gebrek aan
controle over de kwaliteit en continuïteit van de geleverde diensten.
Voorbeeld: Takeaway
Neoklassieke economie
De theorie veronderstelt dat markten efficiënt functioneren onder ideale omstandigheden:
1. Veel vragers en aanbieders: Geen enkele partij heeft invloed op de prijs.(geen
onderhandleingen)
2. Perfecte informatie: Alle actoren kennen de volledige marktcondities.
3. Rationaliteit: Iedereen maakt beslissingen die maximale winst of voordeel opleveren.
4. Geen externaliteiten: Alle kosten en baten worden direct door de betrokken partijen
gedragen.
o Een voorbeeld van positieve externaliteiten is de honingproductie. Bijen helpen
niet alleen bij de honingproductie, maar ook bij het bestuiven van planten in de
omgeving. Een negatief voorbeeld is vervuiling: de kosten van uitstoot worden
gedragen door omwonenden, maar de vervuiler hoeft hier niet direct voor te
betalen. De overheid grijpt vaak in via regelgeving en belastingen, zoals
emissierechten.
Deze veronderstellingen leiden volgens Adam Smith’s metafoor van de "onzichtbare hand" tot
de optimale allocatie van middelen, waarbij vraag en aanbod perfect op elkaar worden
afgestemd.
Transactiekosten zijn ‘kostenloos’
In de realiteit voldoen markten vaak niet aan deze aannames. Zo is er niet altijd perfecte
informatie, bijvoorbeeld op de aandelenmarkt, waar beleggers geen volledige informatie
Page | 2
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
hebben maar wel jaarverslagen kunnen opvragen. Mensen handelen ook niet altijd
rationeel. Een voorbeeld is dat sommige werknemers onderbetaald worden en toch
blijven, ondanks dat dit geen optimale keuze is
Imperfecte competitieve markten
Imperfecte markten zijn markten waarin de aannames van de neoklassieke theorie niet volledig.
Enkele veel voorkomende vormen van markt imperfecties zijn:
1. Klein aantal kopers en verkopers: Zoals bij een oligopolie, waar slechts enkele bedrijven
de markt domineren.
2. Geen markt: In sommige gevallen bestaat er simpelweg geen markt voor een product of
dienst, zoals bij de bouw van raketten voor ruimtevaart.
3. Inter-temporele onzekerheid: Dit verwijst naar onzekerheid over toekomstige
omstandigheden, wat transacties risicovoller maakt.
4. Informatieasymmetrie: Dit gebeurt wanneer één partij meer informatie heeft dan de
andere, wat kan leiden tot inefficiënte of oneerlijke transacties.
5. Overheidsinterventie: Overheden kunnen de markt verstoren door bijvoorbeeld
subsidies, reguleringen of belastingen in te voeren die de natuurlijke werking van de
markt beïnvloeden.
overheidsinterventie is nodig om deze markten te corrigeren. Onderliggende redenen hiervoor
zijn vaak transactiekosten. In imperfecte markten zijn transactiekosten vaak hoger, omdat er
extra moeite nodig is om te onderhandelen, controleren, en informatie te verkrijgen.
transactiekosten
Transactiekosten zijn de kosten die ontstaan wanneer een transactie tot stand moet komen
Een transactie verwijst naar een uitwisseling van goederen, diensten, of informatie
tussen twee of meer partijen. In economische termen gaat het meestal om een koop- of
verkoopovereenkomst.
In de context van transactiekosten gaat het om de moeite, tijd en middelen die nodig
zijn om deze uitwisseling (transactie) mogelijk te maken, zoals het zoeken naar de juiste
partner, onderhandelen over de voorwaarden, en het naleven van gemaakte afspraken.
Er zijn drie soorten kosten die het vaak efficiënter maken om iets binnen een organisatie te
doen:
1. Zoekkosten: de moeite en tijd die nodig is om de juiste producten of diensten te vinden.
Afhankelijk van de transparantie van de markt en de frequentie van de aankoop
Transparantie van de markt Frequentie van de aankoop
In een markt waar veel informatie Als een transactie regelmatig
gemakkelijk beschikbaar is, zoals plaatsvindt (zoals het kopen van
online winkels met vergelijkingssites, dagelijkse boodschappen), zullen de
Page | 3
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
zijn zoekkosten lager. Als de informatie zoekkosten lager zijn omdat de koper
moeilijker te vinden is of als er weinig ervaring opdoet en weet waar hij moet
aanbieders zijn, zullen de zoekkosten zoeken. Bij eenmalige of zeldzame
hoger zijn. aankopen (zoals de aankoop van een
huis), zullen deze kosten hoger zijn,
omdat er meer onderzoek nodig is.
• Voorbeeld: vergelijken van aanbieders
2. Onderhandelingskosten / contractkosten: de kosten van het onderhandelen over
contracten en voorwaarden.
Afhankelijk van bestaande wettelijke bescherming en vertrouwen tussen partijen
Bestaande wettelijke bescherming Vertrouwen tussen de partijen
Als er duidelijke wetten en standaarden Als er een hoge mate van vertrouwen
zijn, bijvoorbeeld voor huurcontracten bestaat tussen de partijen, is er minder
of arbeidscontracten, kunnen de noodzaak voor uitgebreide
onderhandelingskosten lager zijn omdat onderhandelingen en ingewikkelde
veel regels al vastliggen. Zonder deze contracten. Bij minder vertrouwen
bescherming kan het nodig zijn om meer zullen partijen meer tijd en middelen
tijd en moeite te investeren in het besteden aan het vastleggen van alle
opstellen van een gedetailleerd details in een contract, waardoor de
contract. kosten hoger uitvallen.
• Voorbeelden: tijd, notariële kosten of advieskosten van bijvoorbeeld een
advocaat.
3. Controlekosten: de kosten van het controleren of een contract wordt nageleefd.
Afhankelijk van reputatie en asymmetrische informatie
reputatie Asymmetrische informatie
Als een partij een goede reputatie heeft, Dit betekent dat één partij meer of
zullen de controlekosten lager zijn betere informatie heeft dan de andere.
omdat er meer vertrouwen is dat de Bij asymmetrische informatie worden
afspraken worden nagekomen. controlekosten hoger, omdat de partij
Wanneer er twijfels zijn over de met minder informatie moeite moet
betrouwbaarheid van een partij, zullen doen om te controleren of de andere
de kosten hoger zijn, bijvoorbeeld door partij zich aan het contract houdt.
regelmatige inspecties of extra Bijvoorbeeld, als een bedrijf niet weet
juridische ondersteuning. hoe efficiënt een leverancier werkt, zal
het meer controles willen uitvoeren om
zeker te zijn van de kwaliteit van de
geleverde producten.
• Voorbeelden: personeelskosten om te controleren of afspraken worden
nageleefd, of juridische kosten bij geschillen
Page | 4
Bedrijfsmanagement
Deel 1: Algemene aspecten
Hoofdstuk 1: Introductie van management en organisatie
Inleiding
Hoeveel van succes is de verantwoordelijkheid van de manager? Niet alles kan toegewezen
worden aan de manager (er is misschien een team onder de manager dat getalenteerd is of er
kan veel competitie zijn van andere bedrijven). Dit geld ook voor organisaties (en hun imago
tegenover klanten)
Het vakgebied management en
organisatie
Dit zijn de zes aandachtsgebieden van
management en organisatie. Organiseren is
de verbindende factor voor het optimaal
samenwerken van de deelgebieden.
o Strategie: De strategie en de doelen
van een organisatie vormen het
uitgangspunt voor de
invulling van de overige
aandachtsgebieden.
o Management: Het management is verantwoordelijk voor de strategie van de organisatie,
het uitvoeren daarvan en het behalen van de doelen.
o Structuur: gaat over de manier van vormgeving aan de organisatie en de wijze waarop
het management de organisatie wil besturen.
o Cultuur: de wijze waarop medewerkers in een organisatie met elkaar omgaan. Dat is
nauw verbonden met de wijze van leidinggeven en de structuur.
o Processen: zijn primair bedoeld om de producten en/of diensten te realiseren.
Processen zijn erg belangrijk om de afnemer tevreden te stellen.
o Medewerkers: Het doelmatig samenwerken van mensen is cruciaal voor het succes van
de organisatie
Waarom bestaan er organisaties?
Een organisatie ontstaat vaak uit het feit dat het organisatiedoel beter bereikt wordt wanneer
meerdere mensen met elkaar samenwerken dan wanneer individuen het proberen
Page | 1
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
Meestal is het meer efficiënt om via een organisatie te proberen het doel te bereiken
(klassieke economie)
WAAROM? Binnen een organisatie is het gewoonlijk makkelijker om de transactiekosten
onder controle te houden
• Transactiekosten zijn het probleem als je iets alleen probeert te doen
Het hangt af van het doel: soms kan het juist minder efficiënt zijn om mensen in een organisatie
op te nemen. Bijvoorbeeld in de Amerikaanse bouwsector: de behoefte aan arbeiders fluctueert
sterk. Soms is er veel arbeid nodig, soms bijna geen. Het binnenhalen van deze arbeiders in een
organisatie kan dan minder efficiënt zijn
Voorbeeld: Een bakker kan een organisatie gebruiken om brood zo efficiënt mogelijk te
produceren en te leveren, terwijl marktkramers en straatartiesten vaak succesvol zijn
zonder deel uit te maken van een organisatie.
De Gig Economy
Een recent voorbeeld van de afwijzing van het idee dat organisaties altijd efficiënter zijn, is de
opkomst van de gig economy. In dit model wordt de werknemer volledig buiten het bedrijf
gehouden. Dit kan voordelig zijn omdat het goedkoper is, maar een nadeel is het gebrek aan
controle over de kwaliteit en continuïteit van de geleverde diensten.
Voorbeeld: Takeaway
Neoklassieke economie
De theorie veronderstelt dat markten efficiënt functioneren onder ideale omstandigheden:
1. Veel vragers en aanbieders: Geen enkele partij heeft invloed op de prijs.(geen
onderhandleingen)
2. Perfecte informatie: Alle actoren kennen de volledige marktcondities.
3. Rationaliteit: Iedereen maakt beslissingen die maximale winst of voordeel opleveren.
4. Geen externaliteiten: Alle kosten en baten worden direct door de betrokken partijen
gedragen.
o Een voorbeeld van positieve externaliteiten is de honingproductie. Bijen helpen
niet alleen bij de honingproductie, maar ook bij het bestuiven van planten in de
omgeving. Een negatief voorbeeld is vervuiling: de kosten van uitstoot worden
gedragen door omwonenden, maar de vervuiler hoeft hier niet direct voor te
betalen. De overheid grijpt vaak in via regelgeving en belastingen, zoals
emissierechten.
Deze veronderstellingen leiden volgens Adam Smith’s metafoor van de "onzichtbare hand" tot
de optimale allocatie van middelen, waarbij vraag en aanbod perfect op elkaar worden
afgestemd.
Transactiekosten zijn ‘kostenloos’
In de realiteit voldoen markten vaak niet aan deze aannames. Zo is er niet altijd perfecte
informatie, bijvoorbeeld op de aandelenmarkt, waar beleggers geen volledige informatie
Page | 2
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
hebben maar wel jaarverslagen kunnen opvragen. Mensen handelen ook niet altijd
rationeel. Een voorbeeld is dat sommige werknemers onderbetaald worden en toch
blijven, ondanks dat dit geen optimale keuze is
Imperfecte competitieve markten
Imperfecte markten zijn markten waarin de aannames van de neoklassieke theorie niet volledig.
Enkele veel voorkomende vormen van markt imperfecties zijn:
1. Klein aantal kopers en verkopers: Zoals bij een oligopolie, waar slechts enkele bedrijven
de markt domineren.
2. Geen markt: In sommige gevallen bestaat er simpelweg geen markt voor een product of
dienst, zoals bij de bouw van raketten voor ruimtevaart.
3. Inter-temporele onzekerheid: Dit verwijst naar onzekerheid over toekomstige
omstandigheden, wat transacties risicovoller maakt.
4. Informatieasymmetrie: Dit gebeurt wanneer één partij meer informatie heeft dan de
andere, wat kan leiden tot inefficiënte of oneerlijke transacties.
5. Overheidsinterventie: Overheden kunnen de markt verstoren door bijvoorbeeld
subsidies, reguleringen of belastingen in te voeren die de natuurlijke werking van de
markt beïnvloeden.
overheidsinterventie is nodig om deze markten te corrigeren. Onderliggende redenen hiervoor
zijn vaak transactiekosten. In imperfecte markten zijn transactiekosten vaak hoger, omdat er
extra moeite nodig is om te onderhandelen, controleren, en informatie te verkrijgen.
transactiekosten
Transactiekosten zijn de kosten die ontstaan wanneer een transactie tot stand moet komen
Een transactie verwijst naar een uitwisseling van goederen, diensten, of informatie
tussen twee of meer partijen. In economische termen gaat het meestal om een koop- of
verkoopovereenkomst.
In de context van transactiekosten gaat het om de moeite, tijd en middelen die nodig
zijn om deze uitwisseling (transactie) mogelijk te maken, zoals het zoeken naar de juiste
partner, onderhandelen over de voorwaarden, en het naleven van gemaakte afspraken.
Er zijn drie soorten kosten die het vaak efficiënter maken om iets binnen een organisatie te
doen:
1. Zoekkosten: de moeite en tijd die nodig is om de juiste producten of diensten te vinden.
Afhankelijk van de transparantie van de markt en de frequentie van de aankoop
Transparantie van de markt Frequentie van de aankoop
In een markt waar veel informatie Als een transactie regelmatig
gemakkelijk beschikbaar is, zoals plaatsvindt (zoals het kopen van
online winkels met vergelijkingssites, dagelijkse boodschappen), zullen de
Page | 3
, Lobke Goossens KUL, 2024/2025
zijn zoekkosten lager. Als de informatie zoekkosten lager zijn omdat de koper
moeilijker te vinden is of als er weinig ervaring opdoet en weet waar hij moet
aanbieders zijn, zullen de zoekkosten zoeken. Bij eenmalige of zeldzame
hoger zijn. aankopen (zoals de aankoop van een
huis), zullen deze kosten hoger zijn,
omdat er meer onderzoek nodig is.
• Voorbeeld: vergelijken van aanbieders
2. Onderhandelingskosten / contractkosten: de kosten van het onderhandelen over
contracten en voorwaarden.
Afhankelijk van bestaande wettelijke bescherming en vertrouwen tussen partijen
Bestaande wettelijke bescherming Vertrouwen tussen de partijen
Als er duidelijke wetten en standaarden Als er een hoge mate van vertrouwen
zijn, bijvoorbeeld voor huurcontracten bestaat tussen de partijen, is er minder
of arbeidscontracten, kunnen de noodzaak voor uitgebreide
onderhandelingskosten lager zijn omdat onderhandelingen en ingewikkelde
veel regels al vastliggen. Zonder deze contracten. Bij minder vertrouwen
bescherming kan het nodig zijn om meer zullen partijen meer tijd en middelen
tijd en moeite te investeren in het besteden aan het vastleggen van alle
opstellen van een gedetailleerd details in een contract, waardoor de
contract. kosten hoger uitvallen.
• Voorbeelden: tijd, notariële kosten of advieskosten van bijvoorbeeld een
advocaat.
3. Controlekosten: de kosten van het controleren of een contract wordt nageleefd.
Afhankelijk van reputatie en asymmetrische informatie
reputatie Asymmetrische informatie
Als een partij een goede reputatie heeft, Dit betekent dat één partij meer of
zullen de controlekosten lager zijn betere informatie heeft dan de andere.
omdat er meer vertrouwen is dat de Bij asymmetrische informatie worden
afspraken worden nagekomen. controlekosten hoger, omdat de partij
Wanneer er twijfels zijn over de met minder informatie moeite moet
betrouwbaarheid van een partij, zullen doen om te controleren of de andere
de kosten hoger zijn, bijvoorbeeld door partij zich aan het contract houdt.
regelmatige inspecties of extra Bijvoorbeeld, als een bedrijf niet weet
juridische ondersteuning. hoe efficiënt een leverancier werkt, zal
het meer controles willen uitvoeren om
zeker te zijn van de kwaliteit van de
geleverde producten.
• Voorbeelden: personeelskosten om te controleren of afspraken worden
nageleefd, of juridische kosten bij geschillen
Page | 4
