INTRODUCTIE
Doel en werkwijze
- Penologie = de leer van het straffen
- Toepassing van en kritische reflectie bij verworven kennis en inzichten:
o Inzicht strafdoelen
o Inzicht mogelijkheden tot en beperkingen bij bestraffen criminaliteit
o Kennis effecten en effectiviteit straffen en maatregelen
o Kunnen reflecteren over penologisch beleid in België en daarbuiten
Info EXAMEN
- ¾ vragen – allemaal open vragen
- Geen reproductie, geen definities
- Linken leggen tussen lessen!!!
- Actua vraag
- Vb vraag: stel je bent directeur gevangenis x, wat zou jij doen, hoe zou je dit toepassen
- Vb vraag: je krijgt stelling & onderbouw wetenschappelijk empirisch en beleidsargumenten
- 1 reflectievraag Howardreizen
,LES 1: STRAFFEN
1. WAAROM STRAFFEN?
STRAFFEN: EEN ALOUDE EN ALLEDAAGSE PRAKTIJK
- Alledaagse straffen vertoont zekere
gelijkenissen met straffen in SRB
Straffen dienen …
- Maar ook grote verschillen: te zijn:
o Wettelijk apparaat - Evenredig
- Onmiddellijk
o Gebruik van dwang - Consequent
o Bureaucratisch proces - Aangepast
o Gespecialiseerd personeel …
o …
3
DEFINITIE(S) STRAF
- “…een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie wegens een
gepleegd misdrijf” (Hof van Cassatie, 1924)
- “punishment is ... the legal process whereby violators of the criminal law are condemned and
sanctioned in accordance with specified legal categories and procedures” (Garland, 1990, p. 17)
- “punishment ... is punishment for crime, imposed by the judiciary in accordance with penal law, and
administered by penal institutions such as prisons and the probation service” (Hudson, 2002, p. 234)
KENMERKEN
ð Walker (1991): zeven kenmerken van straf
1. Er wordt ‘iets’ toegebracht aan een ander persoon, waarvan verondersteld wordt dat het
onaangenaam is (zie verder: straf hoeft niet altijd onaangenaam te zijn; als iemand iets bijleert door
straf, is dit dan nog een straf?)
2. Het toebrengen van de straf is intentioneel en gebeurt om een bepaalde reden
3. Degenen die de straf opleggen, hebben daartoe het recht
4. De straf wordt opgelegd ter gelegenheid van een daad of een omissie, die een overtreding van een
wet, een regel of een gewoonte inhoudt
5. Degene die gestraft wordt heeft de inbreuk vrijwillig gepleegd
6. De redenen om te straffen moeten te rechtvaardigen zijn
7. Of de bestraffing werkelijk als straf wordt beschouwd, is afhankelijk van wat de bestraffer verstaat
onder bestraffing en niet van de opvatting van de gestrafte (SL/oplegger beslist of het als een straf w
beschouwd)
,HOE BESTRAFFING BESTUDEREN?
- Wat doet ‘de penologie’?
- Traditioneel een beladen term… cf. Lewis (1953, p. 226):
o “He is not entitled to an opinion even if, in addition to being a man, he should happen also to
be a jurist, a Christian, and a moral theologian. For they are not question about principle but
about matter of fact; and for such cuiquam in sua arte credendum. Only the expert
‘penologist’ (let barbarous things have barbarous names), in the light of previous experiment,
can tell us what is likely to deter: only the psychotherapist can tell us what is likely to cure.
(…) The Humanitarian theory, then, removes sentences from the hands of jurists whom the
public conscience is entitled to criticize and places them in the hands of technical experts
whose special sciences do not even employ such categories as rights or justice.”
§ Wie heeft recht van spreken?
§ Wie bepaalt wat een ‘goede’ straf is?
® De penologist heeft recht v spreken en bepaalt wat een goede straf is, deze is
de technisch expert, niet de jurist of rechter
- “Penologie is … de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend gedrag”
(Snacken & Beyens, 2017, p. 25)
- Echter, dé penologie bestaat niet
ð Vanuit welk oogpunt wordt naar penologie en straffen gekeken?
Twee stromingen:
1. “Wat is penologie? Het woord roept bij mensen de vreemdste associaties op. Penologie is de
sociaal-wetenschappelijke bestudering van de oplegging en tenuitvoerlegging van
strafrechtelijke sancties. … In de penologie komen vragen aan de orde als: wat houden de
diverse sancties in; welke rechtstheoretische en filosofische ideeën liggen er aan ten
grondslag; welke doelen wil men ermee bereiken en lukt het om die doelen te realiseren: zijn
ze effectief?” (Moerings, 2003, p. 5)
® Werkt een straf? Doet het wat we willen?
2. “… that body of thought which explores the relations between punishment and society, its
purpose being to understand punishment as a social phenomenon and thus trace its role in
social life” (Garland, 1990, p. 10)
® Bestraffing is een sociaal construct, eerder sociologisch, straffen is een
sociaal fenomeen
ð (Opmerking: In reader sluit ene tekst meer aan bij bepaalde stroming dan de ander)
, HOE BESTRAFFING BESTUDEREN?
ð Effectiviteit ≠ legitimiteit van de straf!!! (Toharia, 2003)
o Een straf kan legitiem zijn en niet effectief!
- 1. Legitiem: rechtvaardiging van de straf
o Waarom mag overheid/samenleving straffen?
o Gegrond in morele beginselen – welk normatief kader is er?
o Hoe rechtvaardigen dat we een straf geven aan iemand?
o Lessen Colman vooral over legitimiteit
- 2. Effectief: ‘werkt’ de straf? (zie les 3, prof. Colman)
o Penologisch empirisch onderzoek
o Toepassing en werking straf
o Wat is het gestelde (straf)doel?
o Zie definitie Moerings
ð Straf kan legitiem zijn, maar niet effectief (of omgekeerd)
o Bv doodstraf: in België niet legitiem, maar wel effectief want persoon kan geen misdrijf meer
plegen
o Hangt af van doel straf of je eerder voor legitiem of effectief gaat
ð Mag een overheid niet-effectieve straffen opleggen? (vb blijk uit ondz dat niet effectief is)
o Misschien niet effectief op vlak van recidive, maar wel legitiem voor straf te krijgen vr de
slachtoffers
o Meeste effectieve straf niet altijd haalbaar, bv weinig budget
o Voor publieke opinie, om te herinneren aan de norm à naar de SL toe
2. STRAFTHEORIEËN
TYPES DOELSTELLINGEN STRAFFEN
ð Denkers (1976) onderscheidt drie types doelstellingen
- Realiseren van normconform gedrag bij de burger
Instrumenteel - Bestraffing is een instrument
- Policing society
- Burgers beschermen tegen macht(smisbruik) overheid
Intrinsiek - Rechtsbeschermende functie van SR
- Policing the police
- (Procedurele rechtvaardigheid)
- Bestraffing vindt plaats binnen het strafrechtelijk apparaat
Organisatorisch
- Organisatorische context bepaalt wat mogelijk is (eg, budget, personeel)
Doel en werkwijze
- Penologie = de leer van het straffen
- Toepassing van en kritische reflectie bij verworven kennis en inzichten:
o Inzicht strafdoelen
o Inzicht mogelijkheden tot en beperkingen bij bestraffen criminaliteit
o Kennis effecten en effectiviteit straffen en maatregelen
o Kunnen reflecteren over penologisch beleid in België en daarbuiten
Info EXAMEN
- ¾ vragen – allemaal open vragen
- Geen reproductie, geen definities
- Linken leggen tussen lessen!!!
- Actua vraag
- Vb vraag: stel je bent directeur gevangenis x, wat zou jij doen, hoe zou je dit toepassen
- Vb vraag: je krijgt stelling & onderbouw wetenschappelijk empirisch en beleidsargumenten
- 1 reflectievraag Howardreizen
,LES 1: STRAFFEN
1. WAAROM STRAFFEN?
STRAFFEN: EEN ALOUDE EN ALLEDAAGSE PRAKTIJK
- Alledaagse straffen vertoont zekere
gelijkenissen met straffen in SRB
Straffen dienen …
- Maar ook grote verschillen: te zijn:
o Wettelijk apparaat - Evenredig
- Onmiddellijk
o Gebruik van dwang - Consequent
o Bureaucratisch proces - Aangepast
o Gespecialiseerd personeel …
o …
3
DEFINITIE(S) STRAF
- “…een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sanctie wegens een
gepleegd misdrijf” (Hof van Cassatie, 1924)
- “punishment is ... the legal process whereby violators of the criminal law are condemned and
sanctioned in accordance with specified legal categories and procedures” (Garland, 1990, p. 17)
- “punishment ... is punishment for crime, imposed by the judiciary in accordance with penal law, and
administered by penal institutions such as prisons and the probation service” (Hudson, 2002, p. 234)
KENMERKEN
ð Walker (1991): zeven kenmerken van straf
1. Er wordt ‘iets’ toegebracht aan een ander persoon, waarvan verondersteld wordt dat het
onaangenaam is (zie verder: straf hoeft niet altijd onaangenaam te zijn; als iemand iets bijleert door
straf, is dit dan nog een straf?)
2. Het toebrengen van de straf is intentioneel en gebeurt om een bepaalde reden
3. Degenen die de straf opleggen, hebben daartoe het recht
4. De straf wordt opgelegd ter gelegenheid van een daad of een omissie, die een overtreding van een
wet, een regel of een gewoonte inhoudt
5. Degene die gestraft wordt heeft de inbreuk vrijwillig gepleegd
6. De redenen om te straffen moeten te rechtvaardigen zijn
7. Of de bestraffing werkelijk als straf wordt beschouwd, is afhankelijk van wat de bestraffer verstaat
onder bestraffing en niet van de opvatting van de gestrafte (SL/oplegger beslist of het als een straf w
beschouwd)
,HOE BESTRAFFING BESTUDEREN?
- Wat doet ‘de penologie’?
- Traditioneel een beladen term… cf. Lewis (1953, p. 226):
o “He is not entitled to an opinion even if, in addition to being a man, he should happen also to
be a jurist, a Christian, and a moral theologian. For they are not question about principle but
about matter of fact; and for such cuiquam in sua arte credendum. Only the expert
‘penologist’ (let barbarous things have barbarous names), in the light of previous experiment,
can tell us what is likely to deter: only the psychotherapist can tell us what is likely to cure.
(…) The Humanitarian theory, then, removes sentences from the hands of jurists whom the
public conscience is entitled to criticize and places them in the hands of technical experts
whose special sciences do not even employ such categories as rights or justice.”
§ Wie heeft recht van spreken?
§ Wie bepaalt wat een ‘goede’ straf is?
® De penologist heeft recht v spreken en bepaalt wat een goede straf is, deze is
de technisch expert, niet de jurist of rechter
- “Penologie is … de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend gedrag”
(Snacken & Beyens, 2017, p. 25)
- Echter, dé penologie bestaat niet
ð Vanuit welk oogpunt wordt naar penologie en straffen gekeken?
Twee stromingen:
1. “Wat is penologie? Het woord roept bij mensen de vreemdste associaties op. Penologie is de
sociaal-wetenschappelijke bestudering van de oplegging en tenuitvoerlegging van
strafrechtelijke sancties. … In de penologie komen vragen aan de orde als: wat houden de
diverse sancties in; welke rechtstheoretische en filosofische ideeën liggen er aan ten
grondslag; welke doelen wil men ermee bereiken en lukt het om die doelen te realiseren: zijn
ze effectief?” (Moerings, 2003, p. 5)
® Werkt een straf? Doet het wat we willen?
2. “… that body of thought which explores the relations between punishment and society, its
purpose being to understand punishment as a social phenomenon and thus trace its role in
social life” (Garland, 1990, p. 10)
® Bestraffing is een sociaal construct, eerder sociologisch, straffen is een
sociaal fenomeen
ð (Opmerking: In reader sluit ene tekst meer aan bij bepaalde stroming dan de ander)
, HOE BESTRAFFING BESTUDEREN?
ð Effectiviteit ≠ legitimiteit van de straf!!! (Toharia, 2003)
o Een straf kan legitiem zijn en niet effectief!
- 1. Legitiem: rechtvaardiging van de straf
o Waarom mag overheid/samenleving straffen?
o Gegrond in morele beginselen – welk normatief kader is er?
o Hoe rechtvaardigen dat we een straf geven aan iemand?
o Lessen Colman vooral over legitimiteit
- 2. Effectief: ‘werkt’ de straf? (zie les 3, prof. Colman)
o Penologisch empirisch onderzoek
o Toepassing en werking straf
o Wat is het gestelde (straf)doel?
o Zie definitie Moerings
ð Straf kan legitiem zijn, maar niet effectief (of omgekeerd)
o Bv doodstraf: in België niet legitiem, maar wel effectief want persoon kan geen misdrijf meer
plegen
o Hangt af van doel straf of je eerder voor legitiem of effectief gaat
ð Mag een overheid niet-effectieve straffen opleggen? (vb blijk uit ondz dat niet effectief is)
o Misschien niet effectief op vlak van recidive, maar wel legitiem voor straf te krijgen vr de
slachtoffers
o Meeste effectieve straf niet altijd haalbaar, bv weinig budget
o Voor publieke opinie, om te herinneren aan de norm à naar de SL toe
2. STRAFTHEORIEËN
TYPES DOELSTELLINGEN STRAFFEN
ð Denkers (1976) onderscheidt drie types doelstellingen
- Realiseren van normconform gedrag bij de burger
Instrumenteel - Bestraffing is een instrument
- Policing society
- Burgers beschermen tegen macht(smisbruik) overheid
Intrinsiek - Rechtsbeschermende functie van SR
- Policing the police
- (Procedurele rechtvaardigheid)
- Bestraffing vindt plaats binnen het strafrechtelijk apparaat
Organisatorisch
- Organisatorische context bepaalt wat mogelijk is (eg, budget, personeel)
