DIVERSITEIT:
Algemene theorie: CULTUUR:
Wat is cultuur?
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën,
attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan, die van generatie op
generatie worden overgeleverd” (van Oudenhoven 2012)
Visies cultuur:
• Essentialistisch: cultuur als ajuin, laag voor laag tot de kern/essentie van iemand.
Cultuur is een “ding”. Je hebt cultuur nodig om te communiceren met anderen;
outsider perspectief. Als culturen elkaar ontmoeten met deze visie botsen ze met
elkaar en delen ze niks met elkaar. Risico: wijsheid denken, generaliseren,
stereotypering. Je hebt dit nodig om je eigen cultuur te bewaren.
• Contextualistisch: cultuur is als water/zuurstof. Cultuur is je omgeving en heeft geen
vaste kern maar bestaat uit een aantal onderdeeltjes. Je neemt cultuur over maar
botst af en toe ook nog met andere culturen. Bv taal; arabische woorden in
jongerentaal. Insider perspectief; hoe ervaar je cultuur van binnenuit.
• Constructivistisch: cultuur is een levensvorm. Je maakt jouw cultuur en omgekeerd
door referentiekaders. Cultuur is wat je hebt en cultuur kan je zelf
maken/identificeren.
• Gebruik & misbruik
Cultuur is persoonlijk, wordt overgegeven doorheen de generaties,…
Belang voor professional:
Transculturele dialoog ‘cultureel’ vermijden, goede omgangsvormen.
Hoe omgaan? → participatie
Participatie:
• Zeggenschap
• Eigenaarschap
• Gelijkwaardig deelnemen
• Is niet voor iedereen gemakkelijk/toegankelijk (beperking)
Sociale rechtvaardigheid:
• Belang van menselijk kapitaal: uw positie versterken zodat dingen makkelijker gaan
via:
- Habitus: het gevoel dat je op je plek zit (opvoeding, opleiding, omgeving)
- Doxa: regels die er zijn. Kan ook veranderen door situaties zoals Covid.
Kapitaaltheorie van Bourdieu:
• Formele (bv LinkedIn) en informele (vriend) netwerken
• Steunfiguren
• Hulpmiddel om doel te bereiken en kansen te vergroten
• Veranderlijk
• Wederkerigheidsprincipe: ik doe iets voor u en jij doet iets voor mij
• Draagt bij aan hogere levenskwaliteit & maatschappijbetrokkenheid
1
,Soorten kapitaal van Bourdieu:
• Economisch (geld)
• Cultureel (waarden en normen)
• Sociaal (netwerken)
• Symbolisch (status, erkenning)
• Linguïstisch (taal)
→ velden om jezelf in te verankeren. Geheime codes
om iets te begrijpen. Hoe minder kapitaal je hebt hoe moeilijker het is om hierin bij te passen
of je weg te vinden.
Door migratie vaak vermindering van kapitaal = “ontworteling”
Investeren in het opbouwen van nieuw kapitaal => sense of belonging: door:
• Bonding: in groepen met elkaar verbinden
• Bridging: groepen verbinden met andere groepen
• Linken: 50j+ samenwerken met jongeren migranten voor opleiding/werk. Want de
ouderen hebben meer kapitaal dan de jongeren.
Toegankelijkheid:
Hoe ziet dit eruit in de praktijk?
• Fysiek? Kan iemand in een rolstoel iets makkelijk bereiken?
• Financieel? Kan je betalen voor iets belangrijk? Eten? Busticket?
• Digitaal? Kan je internet gebruiken? Heb je een eigen computer?
• Mentaal? Hoeveel veerkracht hebt je om veranderingen te verwerken?
• Sociaal? Wordt je geaccepteerd in deze maatschappij? Heb je genoeg netwerken?
Er worden bepaalde drempels opgelegd door machtsposities. Er is een ongelijke verdeling
van toegang.
Belang voor professional:
• Aandacht voor ontwikkelen of vergroten van kapitaal van cliënt om werkloosheid &
armoede te bestrijden
2
,Ontstaan van diverse samenleving:
Wat is migratie?
‘Een migrant is iemand die van de ene cultuur naar de andere is verhuisd, waarbij de tweede
wordt ervaren als aanzienlijk verschillend van de eerste,
en wel voor een dusdanige lange periode
dat de persoon dagelijkse activiteiten onderneemt
en wordt uitgedaagd om zich enigszins aan de nieuwe plaats aan te passen’
Bv. natiestaten
Typologie:
• Onvoorspelbaar?
• Complexer!
• Migrant (iemand van A naar B) vs transmigrant (iemand van A naar B gaat en dan
naar C en uiteindelijk in D blijft)
• Vrijwillig vs onvrijwillig
• Permanent vs tijdelijk
• Met vs zonder vergunning
• Vluchtelingen
Asielzoeker (je wordt pas asielzoeker als je voor bescherming vraagt)
Impact van migratie op mensen is enorm groot. Migratie pakt iets van je af.
Geschiedenis: migratie naar België
Arbeidsmigranten:
• Na WO II: toename van andere nationaliteiten
• Jaren 60 met blijvende economische groei
- 1964: tewerkstellingsakkoord met Marokko en Turkije
- Tijdelijkheidsgedachte
• Oliecrisis in 1973
- Werving van arbeidsmigranten stopgezet door Belgische regering
3
, Dekolonisering van Belgisch Congo:
• Jaren 60
- Terugkerende Belgen
- Beperkte groep Congolezen/Rwandezen/Burundezen
• Jaren 90
- Genocide in Rwanda: dus hele grote groep is naar België gekomen (door
bezetting van Belgen in Rwanda)
Uitbreiding EU + vluchtelingen & asielzoekers:
• 1989: val Berlijnse muur
• 1992: Europese Unie & Verdrag van Schengen
- Vrije, interne Europese markt
- Toename van Europese migranten
• 1992 – 1995: uiteenvallen Joegoslavië
21e eeuw – nieuw migratielandschap
• 2001 (belang van golfoorlog 1991)
• Nieuwe ontwikkelingen:
- Tot welke generatie roots in migratie?
- Nieuwe gastarbeiders
- Financiële crisis in 2008
- Migratie-crisis 2015
- Impact Corona (2020-)
- Oorlog Oekraïne (2022)
Beleid:
• Pas ontstaan vanaf jaren 80 (voorgaand geen beleid)
- Federaal wordt dit gemaakt
• Fort Europa eind jaren 90
• Beleid = NOOIT neutraal !
• Waar ligt focus?
Ervaringen:
Migratie in tijd & in plaats (Metréaux, 2019)
• Interconnectiviteit
• Transnationaliteit
• Transmigratie
19% Belgische bevolking heeft migratieachtergrond
• Minority – Majority cities
Belang voor professional:
• Stressvolle levenservaring
• Zondebok
• Salience
4
Algemene theorie: CULTUUR:
Wat is cultuur?
“Cultuur is een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën,
attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan, die van generatie op
generatie worden overgeleverd” (van Oudenhoven 2012)
Visies cultuur:
• Essentialistisch: cultuur als ajuin, laag voor laag tot de kern/essentie van iemand.
Cultuur is een “ding”. Je hebt cultuur nodig om te communiceren met anderen;
outsider perspectief. Als culturen elkaar ontmoeten met deze visie botsen ze met
elkaar en delen ze niks met elkaar. Risico: wijsheid denken, generaliseren,
stereotypering. Je hebt dit nodig om je eigen cultuur te bewaren.
• Contextualistisch: cultuur is als water/zuurstof. Cultuur is je omgeving en heeft geen
vaste kern maar bestaat uit een aantal onderdeeltjes. Je neemt cultuur over maar
botst af en toe ook nog met andere culturen. Bv taal; arabische woorden in
jongerentaal. Insider perspectief; hoe ervaar je cultuur van binnenuit.
• Constructivistisch: cultuur is een levensvorm. Je maakt jouw cultuur en omgekeerd
door referentiekaders. Cultuur is wat je hebt en cultuur kan je zelf
maken/identificeren.
• Gebruik & misbruik
Cultuur is persoonlijk, wordt overgegeven doorheen de generaties,…
Belang voor professional:
Transculturele dialoog ‘cultureel’ vermijden, goede omgangsvormen.
Hoe omgaan? → participatie
Participatie:
• Zeggenschap
• Eigenaarschap
• Gelijkwaardig deelnemen
• Is niet voor iedereen gemakkelijk/toegankelijk (beperking)
Sociale rechtvaardigheid:
• Belang van menselijk kapitaal: uw positie versterken zodat dingen makkelijker gaan
via:
- Habitus: het gevoel dat je op je plek zit (opvoeding, opleiding, omgeving)
- Doxa: regels die er zijn. Kan ook veranderen door situaties zoals Covid.
Kapitaaltheorie van Bourdieu:
• Formele (bv LinkedIn) en informele (vriend) netwerken
• Steunfiguren
• Hulpmiddel om doel te bereiken en kansen te vergroten
• Veranderlijk
• Wederkerigheidsprincipe: ik doe iets voor u en jij doet iets voor mij
• Draagt bij aan hogere levenskwaliteit & maatschappijbetrokkenheid
1
,Soorten kapitaal van Bourdieu:
• Economisch (geld)
• Cultureel (waarden en normen)
• Sociaal (netwerken)
• Symbolisch (status, erkenning)
• Linguïstisch (taal)
→ velden om jezelf in te verankeren. Geheime codes
om iets te begrijpen. Hoe minder kapitaal je hebt hoe moeilijker het is om hierin bij te passen
of je weg te vinden.
Door migratie vaak vermindering van kapitaal = “ontworteling”
Investeren in het opbouwen van nieuw kapitaal => sense of belonging: door:
• Bonding: in groepen met elkaar verbinden
• Bridging: groepen verbinden met andere groepen
• Linken: 50j+ samenwerken met jongeren migranten voor opleiding/werk. Want de
ouderen hebben meer kapitaal dan de jongeren.
Toegankelijkheid:
Hoe ziet dit eruit in de praktijk?
• Fysiek? Kan iemand in een rolstoel iets makkelijk bereiken?
• Financieel? Kan je betalen voor iets belangrijk? Eten? Busticket?
• Digitaal? Kan je internet gebruiken? Heb je een eigen computer?
• Mentaal? Hoeveel veerkracht hebt je om veranderingen te verwerken?
• Sociaal? Wordt je geaccepteerd in deze maatschappij? Heb je genoeg netwerken?
Er worden bepaalde drempels opgelegd door machtsposities. Er is een ongelijke verdeling
van toegang.
Belang voor professional:
• Aandacht voor ontwikkelen of vergroten van kapitaal van cliënt om werkloosheid &
armoede te bestrijden
2
,Ontstaan van diverse samenleving:
Wat is migratie?
‘Een migrant is iemand die van de ene cultuur naar de andere is verhuisd, waarbij de tweede
wordt ervaren als aanzienlijk verschillend van de eerste,
en wel voor een dusdanige lange periode
dat de persoon dagelijkse activiteiten onderneemt
en wordt uitgedaagd om zich enigszins aan de nieuwe plaats aan te passen’
Bv. natiestaten
Typologie:
• Onvoorspelbaar?
• Complexer!
• Migrant (iemand van A naar B) vs transmigrant (iemand van A naar B gaat en dan
naar C en uiteindelijk in D blijft)
• Vrijwillig vs onvrijwillig
• Permanent vs tijdelijk
• Met vs zonder vergunning
• Vluchtelingen
Asielzoeker (je wordt pas asielzoeker als je voor bescherming vraagt)
Impact van migratie op mensen is enorm groot. Migratie pakt iets van je af.
Geschiedenis: migratie naar België
Arbeidsmigranten:
• Na WO II: toename van andere nationaliteiten
• Jaren 60 met blijvende economische groei
- 1964: tewerkstellingsakkoord met Marokko en Turkije
- Tijdelijkheidsgedachte
• Oliecrisis in 1973
- Werving van arbeidsmigranten stopgezet door Belgische regering
3
, Dekolonisering van Belgisch Congo:
• Jaren 60
- Terugkerende Belgen
- Beperkte groep Congolezen/Rwandezen/Burundezen
• Jaren 90
- Genocide in Rwanda: dus hele grote groep is naar België gekomen (door
bezetting van Belgen in Rwanda)
Uitbreiding EU + vluchtelingen & asielzoekers:
• 1989: val Berlijnse muur
• 1992: Europese Unie & Verdrag van Schengen
- Vrije, interne Europese markt
- Toename van Europese migranten
• 1992 – 1995: uiteenvallen Joegoslavië
21e eeuw – nieuw migratielandschap
• 2001 (belang van golfoorlog 1991)
• Nieuwe ontwikkelingen:
- Tot welke generatie roots in migratie?
- Nieuwe gastarbeiders
- Financiële crisis in 2008
- Migratie-crisis 2015
- Impact Corona (2020-)
- Oorlog Oekraïne (2022)
Beleid:
• Pas ontstaan vanaf jaren 80 (voorgaand geen beleid)
- Federaal wordt dit gemaakt
• Fort Europa eind jaren 90
• Beleid = NOOIT neutraal !
• Waar ligt focus?
Ervaringen:
Migratie in tijd & in plaats (Metréaux, 2019)
• Interconnectiviteit
• Transnationaliteit
• Transmigratie
19% Belgische bevolking heeft migratieachtergrond
• Minority – Majority cities
Belang voor professional:
• Stressvolle levenservaring
• Zondebok
• Salience
4
