Bouwtechnologie 3: Renovatie
Inhoud
1. Hoofdstuk 11: Context van renovatie ............................................................................................... 4
1.1. Begrippen ................................................................................................................................ 4
Renovatie volgens Van Dale: ........................................................................................................... 4
Verschil tussen Renovatie & Onderhoud: ........................................................................................ 4
Verschil tussen Verbouwen, Renovatie & Restauratie: .................................................................... 4
Verschil tussen Renovatie & Vernieuwbouw: ................................................................................... 4
Ingrijpende Energetische Renovatie (IER): ...................................................................................... 4
Benoveren (= Beter Renoveren): ..................................................................................................... 4
Circulair bouwen: .............................................................................................................................. 4
Renovatie van woningen gestuurd op basis van premies ................................................................ 5
Herbestemmen, Herbestemming, Transformatie, Conversie ........................................................... 5
Façadisme ........................................................................................................................................ 5
Conclusie: ......................................................................................................................................... 5
1.2. Classificatie .............................................................................................................................. 6
Classificatie ...................................................................................................................................... 6
Omvang en aard van de ingreep ...................................................................................................... 6
Twee hoofddisciplines in renovatie .................................................................................................. 8
Belangrijk uitgangspunt: ............................................................................................................... 8
2. Hoofdstuk 12: Energetische renovatie en verwarming..................................................................... 9
2.1. Energetische renovatie ............................................................................................................ 9
Beperking van energieverlies: .......................................................................................................... 9
Na-isolatie van bestaande daken en plafonds tussen of aan de buitenzijde van de
draagconstructie: .............................................................................................................................. 9
Na-isolatie van (massieve) muren aan de buitenzijde: .................................................................. 10
Navulling van bestaande spouwmuren .......................................................................................... 10
Na-isoleren van muren (kort).......................................................................................................... 10
Na-isoleren van vloeren .................................................................................................................. 11
Beperking van energieverlies door verliesoppervlakken ................................................................. 11
Luchtdichtheid (TVN 255 WTCB) .................................................................................................... 11
Verwarming...................................................................................................................................... 11
Minimaal watergebruik en hergebruik ............................................................................................. 11
Minimaal elektriciteitsgebruik ......................................................................................................... 12
Duurzame energiebronnen ............................................................................................................. 12
Zonnecollector: ........................................................................................................................... 12
Warmtepompen: ......................................................................................................................... 12
PV-panelen en warmtepompen: ................................................................................................. 12
2.2. Verwarming ............................................................................................................................ 12
Inleiding .......................................................................................................................................... 12
1. Bepaling van het verwarmingsvermogen ............................................................................... 12
1
, 2. Comfort ................................................................................................................................... 12
3. Regeling van verwarmingssystemen ...................................................................................... 13
4. Voelers en sensoren ............................................................................................................... 13
5. Warmteverdeelnetten.............................................................................................................. 13
Verwarmingslichamen .................................................................................................................... 13
1. Radiatoren .............................................................................................................................. 13
2. Convectoren............................................................................................................................ 14
3. Ventilo-convectoren ................................................................................................................ 14
4. Vloerconvectoren .................................................................................................................... 14
5. Plintverwarming ...................................................................................................................... 14
6. Warmteafgifte en temperatuurregeling ................................................................................... 15
Vloerverwarming............................................................................................................................. 15
1. Algemeen ................................................................................................................................ 15
2. Typen vloerverwarmingssystemen ......................................................................................... 15
3. Warmteafgifte .......................................................................................................................... 16
4. Installatievereisten .................................................................................................................. 16
5. Geschiktheid en gebruik ......................................................................................................... 16
Ketels en Toebehoren..................................................................................................................... 17
1. Soorten ketels ......................................................................................................................... 17
2. Brandstoffen............................................................................................................................ 17
3. Warmtetransport ..................................................................................................................... 17
4. Rookgasafvoer ........................................................................................................................ 18
5. Regelapparatuur ..................................................................................................................... 18
6. Regelgeving en onderhoud..................................................................................................... 18
3. Hoofdstuk 13: Interventietechnieken .............................................................................................. 19
3.1. Algemeen .................................................................................................................................... 19
Wanneer is onderzoek nodig? ........................................................................................................ 19
Stappenplan voor onderzoek ......................................................................................................... 19
3.2. Beton ........................................................................................................................................... 20
Oorzaken van Schade: ................................................................................................................... 20
Identificatie: .................................................................................................................................... 20
Interventies: .................................................................................................................................... 21
3.3. Staal ............................................................................................................................................ 22
Oorzaken van schade .................................................................................................................... 22
Identificatie ..................................................................................................................................... 22
Interventies ..................................................................................................................................... 22
3.4. Hout ............................................................................................................................................. 24
Oorzaken van Schade aan Hout .................................................................................................... 24
Identificatie van Schade ................................................................................................................. 24
Interventies voor Hout .................................................................................................................... 25
Aanbevolen Technieken ................................................................................................................. 25
3.5. Steen ........................................................................................................................................... 26
2
, Oorzaken van schade .................................................................................................................... 26
Identificatie van schade .................................................................................................................. 26
Interventies ..................................................................................................................................... 26
4. Hoofdstuk 14: Intelligente Gebouwen ............................................................................................ 28
4.1. Begripsbepaling .......................................................................................................................... 28
4.2. Kan je oude gebouwen nieuwe trucjes aanleren? ...................................................................... 28
4.3. Welke gevel is de slimste? .......................................................................................................... 28
Westgevel ....................................................................................................................................... 28
4.4. Niveau’s van intelligentie in gebouwen ....................................................................................... 29
Vier niveaus van intelligentie in gebouwen: ................................................................................... 29
4.5. Waar kunnen we ingrijpen?......................................................................................................... 29
7 stromen........................................................................................................................................ 29
4.6. Hoe kunnen we ingrijpen? .......................................................................................................... 30
Technologieën en slimme systemen .............................................................................................. 30
4.7. Digital twins ................................................................................................................................. 30
Verschil tussen BIM en Digital Twins: ............................................................................................. 30
4.8. Parametrisch ontwerpen ............................................................................................................. 31
Wat is parametrisch ontwerpen? .................................................................................................... 31
Toepassing: ................................................................................................................................. 31
Software: ..................................................................................................................................... 31
3
, 1. Hoofdstuk 11: Context van renovatie
1.1. Begrippen
Renovatie volgens Van Dale:
“Het door ingrijpende verbouwing weer bewoonbaar maken van een huis of stadswijk”
Verschil tussen Renovatie & Onderhoud:
- Renovatie: Woningverbetering door gedeeltelijke of volledige vernieuwing, zoals dubbel glas
of zelfs sloop en herbouw, met als doel verbetering van comfort, functionaliteit, of ruimte.
- Onderhoud: Herstel of vervanging van onderdelen zonder verandering in wooncomfort, zoals
het vervangen van oude kozijnen.
Verschil tussen Verbouwen, Renovatie & Restauratie:
- Verbouwen: Zichtbare uitbreidingen of veranderingen zoals muren verplaatsen of een
aanbouw plaatsen.
- Renovatie: Moderniseren om te voldoen aan huidige eisen zoals isolatie en
comfortverbetering, met gebruik van oude en nieuwe technieken.
- Restauratie: Herstellen in originele staat met traditionele materialen, vaak bij monumentale
panden. Comfort- en duurzaamheidsverbeteringen zijn lastiger.
Verschil tussen Renovatie & Vernieuwbouw:
- Renovatie: Gedeeltelijke aanpassing van een woning voor comfort-, gebruiks- of
veiligheidsverbeteringen, vaak met beperkte structurele wijzigingen. Premies en verlaagde
BTW zijn vaak van toepassing.
- Vernieuwbouw: Ingrijpende herstructurering waarbij delen van het pand worden afgebroken en
heropgebouwd. Dit bevindt zich tussen renovatie en nieuwbouw, met beperkte premies en
fiscaliteit.
Ingrijpende Energetische Renovatie (IER):
Een renovatie waarbij zowel de verwarmings- of koelinstallatie volledig wordt vervangen als minstens
75% van de buitenschil wordt (na)geïsoleerd.
Benoveren (= Beter Renoveren):
Een sensibiliseringsproject van de Vlaamse overheid om Ingrijpende Energetische Renovaties (IER) te
promoten. Het doel is om tegen 2050 bestaande woningen even energiezuinig te maken als
nieuwbouwwoningen uit 2021.
Cijfers: Na renovatie: maximaal E-peil van E60 of EPC-score van 100 kWh/m².
Circulair bouwen:
- DE-Build: Demontage van bestaande gebouwen voor maximaal hergebruik van vrijgekomen
materialen.
- RE-Build: Nieuwe gebouwen optrekken met secundaire bouwmaterialen.
Principes:
1. Modulariteit en flexibiliteit: Ontwerpen voor eenvoudige demontage en hergebruik.
2. Levensduurverlenging: Gebruik van duurzame materialen om renovatie te verminderen.
3. Materialenpaspoort: Documentatie van materialen voor toekomstig hergebruik.
4. Ontwerp voor demontage: Vermijden van lijmverbindingen, gebruik van schroeven of
kliksystemen.
Status: Momenteel experimenteel, maar stijgende aandacht vanwege duurzaamheidsprestaties.
4
Inhoud
1. Hoofdstuk 11: Context van renovatie ............................................................................................... 4
1.1. Begrippen ................................................................................................................................ 4
Renovatie volgens Van Dale: ........................................................................................................... 4
Verschil tussen Renovatie & Onderhoud: ........................................................................................ 4
Verschil tussen Verbouwen, Renovatie & Restauratie: .................................................................... 4
Verschil tussen Renovatie & Vernieuwbouw: ................................................................................... 4
Ingrijpende Energetische Renovatie (IER): ...................................................................................... 4
Benoveren (= Beter Renoveren): ..................................................................................................... 4
Circulair bouwen: .............................................................................................................................. 4
Renovatie van woningen gestuurd op basis van premies ................................................................ 5
Herbestemmen, Herbestemming, Transformatie, Conversie ........................................................... 5
Façadisme ........................................................................................................................................ 5
Conclusie: ......................................................................................................................................... 5
1.2. Classificatie .............................................................................................................................. 6
Classificatie ...................................................................................................................................... 6
Omvang en aard van de ingreep ...................................................................................................... 6
Twee hoofddisciplines in renovatie .................................................................................................. 8
Belangrijk uitgangspunt: ............................................................................................................... 8
2. Hoofdstuk 12: Energetische renovatie en verwarming..................................................................... 9
2.1. Energetische renovatie ............................................................................................................ 9
Beperking van energieverlies: .......................................................................................................... 9
Na-isolatie van bestaande daken en plafonds tussen of aan de buitenzijde van de
draagconstructie: .............................................................................................................................. 9
Na-isolatie van (massieve) muren aan de buitenzijde: .................................................................. 10
Navulling van bestaande spouwmuren .......................................................................................... 10
Na-isoleren van muren (kort).......................................................................................................... 10
Na-isoleren van vloeren .................................................................................................................. 11
Beperking van energieverlies door verliesoppervlakken ................................................................. 11
Luchtdichtheid (TVN 255 WTCB) .................................................................................................... 11
Verwarming...................................................................................................................................... 11
Minimaal watergebruik en hergebruik ............................................................................................. 11
Minimaal elektriciteitsgebruik ......................................................................................................... 12
Duurzame energiebronnen ............................................................................................................. 12
Zonnecollector: ........................................................................................................................... 12
Warmtepompen: ......................................................................................................................... 12
PV-panelen en warmtepompen: ................................................................................................. 12
2.2. Verwarming ............................................................................................................................ 12
Inleiding .......................................................................................................................................... 12
1. Bepaling van het verwarmingsvermogen ............................................................................... 12
1
, 2. Comfort ................................................................................................................................... 12
3. Regeling van verwarmingssystemen ...................................................................................... 13
4. Voelers en sensoren ............................................................................................................... 13
5. Warmteverdeelnetten.............................................................................................................. 13
Verwarmingslichamen .................................................................................................................... 13
1. Radiatoren .............................................................................................................................. 13
2. Convectoren............................................................................................................................ 14
3. Ventilo-convectoren ................................................................................................................ 14
4. Vloerconvectoren .................................................................................................................... 14
5. Plintverwarming ...................................................................................................................... 14
6. Warmteafgifte en temperatuurregeling ................................................................................... 15
Vloerverwarming............................................................................................................................. 15
1. Algemeen ................................................................................................................................ 15
2. Typen vloerverwarmingssystemen ......................................................................................... 15
3. Warmteafgifte .......................................................................................................................... 16
4. Installatievereisten .................................................................................................................. 16
5. Geschiktheid en gebruik ......................................................................................................... 16
Ketels en Toebehoren..................................................................................................................... 17
1. Soorten ketels ......................................................................................................................... 17
2. Brandstoffen............................................................................................................................ 17
3. Warmtetransport ..................................................................................................................... 17
4. Rookgasafvoer ........................................................................................................................ 18
5. Regelapparatuur ..................................................................................................................... 18
6. Regelgeving en onderhoud..................................................................................................... 18
3. Hoofdstuk 13: Interventietechnieken .............................................................................................. 19
3.1. Algemeen .................................................................................................................................... 19
Wanneer is onderzoek nodig? ........................................................................................................ 19
Stappenplan voor onderzoek ......................................................................................................... 19
3.2. Beton ........................................................................................................................................... 20
Oorzaken van Schade: ................................................................................................................... 20
Identificatie: .................................................................................................................................... 20
Interventies: .................................................................................................................................... 21
3.3. Staal ............................................................................................................................................ 22
Oorzaken van schade .................................................................................................................... 22
Identificatie ..................................................................................................................................... 22
Interventies ..................................................................................................................................... 22
3.4. Hout ............................................................................................................................................. 24
Oorzaken van Schade aan Hout .................................................................................................... 24
Identificatie van Schade ................................................................................................................. 24
Interventies voor Hout .................................................................................................................... 25
Aanbevolen Technieken ................................................................................................................. 25
3.5. Steen ........................................................................................................................................... 26
2
, Oorzaken van schade .................................................................................................................... 26
Identificatie van schade .................................................................................................................. 26
Interventies ..................................................................................................................................... 26
4. Hoofdstuk 14: Intelligente Gebouwen ............................................................................................ 28
4.1. Begripsbepaling .......................................................................................................................... 28
4.2. Kan je oude gebouwen nieuwe trucjes aanleren? ...................................................................... 28
4.3. Welke gevel is de slimste? .......................................................................................................... 28
Westgevel ....................................................................................................................................... 28
4.4. Niveau’s van intelligentie in gebouwen ....................................................................................... 29
Vier niveaus van intelligentie in gebouwen: ................................................................................... 29
4.5. Waar kunnen we ingrijpen?......................................................................................................... 29
7 stromen........................................................................................................................................ 29
4.6. Hoe kunnen we ingrijpen? .......................................................................................................... 30
Technologieën en slimme systemen .............................................................................................. 30
4.7. Digital twins ................................................................................................................................. 30
Verschil tussen BIM en Digital Twins: ............................................................................................. 30
4.8. Parametrisch ontwerpen ............................................................................................................. 31
Wat is parametrisch ontwerpen? .................................................................................................... 31
Toepassing: ................................................................................................................................. 31
Software: ..................................................................................................................................... 31
3
, 1. Hoofdstuk 11: Context van renovatie
1.1. Begrippen
Renovatie volgens Van Dale:
“Het door ingrijpende verbouwing weer bewoonbaar maken van een huis of stadswijk”
Verschil tussen Renovatie & Onderhoud:
- Renovatie: Woningverbetering door gedeeltelijke of volledige vernieuwing, zoals dubbel glas
of zelfs sloop en herbouw, met als doel verbetering van comfort, functionaliteit, of ruimte.
- Onderhoud: Herstel of vervanging van onderdelen zonder verandering in wooncomfort, zoals
het vervangen van oude kozijnen.
Verschil tussen Verbouwen, Renovatie & Restauratie:
- Verbouwen: Zichtbare uitbreidingen of veranderingen zoals muren verplaatsen of een
aanbouw plaatsen.
- Renovatie: Moderniseren om te voldoen aan huidige eisen zoals isolatie en
comfortverbetering, met gebruik van oude en nieuwe technieken.
- Restauratie: Herstellen in originele staat met traditionele materialen, vaak bij monumentale
panden. Comfort- en duurzaamheidsverbeteringen zijn lastiger.
Verschil tussen Renovatie & Vernieuwbouw:
- Renovatie: Gedeeltelijke aanpassing van een woning voor comfort-, gebruiks- of
veiligheidsverbeteringen, vaak met beperkte structurele wijzigingen. Premies en verlaagde
BTW zijn vaak van toepassing.
- Vernieuwbouw: Ingrijpende herstructurering waarbij delen van het pand worden afgebroken en
heropgebouwd. Dit bevindt zich tussen renovatie en nieuwbouw, met beperkte premies en
fiscaliteit.
Ingrijpende Energetische Renovatie (IER):
Een renovatie waarbij zowel de verwarmings- of koelinstallatie volledig wordt vervangen als minstens
75% van de buitenschil wordt (na)geïsoleerd.
Benoveren (= Beter Renoveren):
Een sensibiliseringsproject van de Vlaamse overheid om Ingrijpende Energetische Renovaties (IER) te
promoten. Het doel is om tegen 2050 bestaande woningen even energiezuinig te maken als
nieuwbouwwoningen uit 2021.
Cijfers: Na renovatie: maximaal E-peil van E60 of EPC-score van 100 kWh/m².
Circulair bouwen:
- DE-Build: Demontage van bestaande gebouwen voor maximaal hergebruik van vrijgekomen
materialen.
- RE-Build: Nieuwe gebouwen optrekken met secundaire bouwmaterialen.
Principes:
1. Modulariteit en flexibiliteit: Ontwerpen voor eenvoudige demontage en hergebruik.
2. Levensduurverlenging: Gebruik van duurzame materialen om renovatie te verminderen.
3. Materialenpaspoort: Documentatie van materialen voor toekomstig hergebruik.
4. Ontwerp voor demontage: Vermijden van lijmverbindingen, gebruik van schroeven of
kliksystemen.
Status: Momenteel experimenteel, maar stijgende aandacht vanwege duurzaamheidsprestaties.
4
