Inhoudsopgave
1 Organisatie ............................................................................................................................................. 2
2 Bureaucratie en professionaliteit: de zoneringstheorie van Hanson ........................................................ 2
2.1 Zoneringstheorie van Hanson (1991) ..................................................................................................... 3
3 Betekenisgeving ..................................................................................................................................... 4
3.1 Individuele betekenisgeving: persoonlijk interpretatiekader .................................................................. 4
3.2 Collectieve betekenisgeving: schoolcultuur ........................................................................................... 5
4 Schoolleiderschap................................................................................................................................... 5
4.1 Begripsomschrijving ............................................................................................................................... 5
4.2 Schoolleiderschap en directie ................................................................................................................. 6
4.3 Conceptualisering van schoolleiderschap in onderwijsonderzoek.......................................................... 7
5 Professionele relaties: autonomie en samenwerking .............................................................................. 8
5.1 Autonomie, samenwerking en collegialiteit........................................................................................... 8
5.2 Verschillende vormen van samenwerking en autonomie ...................................................................... 9
5.2.1 Samenwerking............................................................................................................................... 9
5.2.2 Autonomie .................................................................................................................................... 9
5.3 Voorwaarden, kosten en baten.............................................................................................................. 9
6 Micropolitiek ........................................................................................................................................ 10
6.1 School als organisatie door een micropolitieke bril ............................................................................. 10
6.2 Wenselijk geachte werkcondities als professionele belangen ............................................................. 11
6.3 Micropolitiek vanuit professionele belangen ....................................................................................... 12
6.3.1 Micropolitiek rond materiële belangen ...................................................................................... 12
6.3.2 Micropolitiek rond organisatorische belangen ........................................................................... 12
6.3.3 Micropolitiek rond sociaal-professionele belangen .................................................................... 12
6.3.4 Micropolitiek rond cultureel-ideologische belangen .................................................................. 12
6.3.5 Micropolitiek rond zelfbelangen ................................................................................................. 13
1
, Module 10: school als organisatie
Om als leerkracht verantwoordelijkheid op te nemen voor onderwijsleerprocessen in de klas is het
nodig om inzicht te hebben in school-organisatorische context en werkcondities waarbinnen
klaspraktijken zich situeren.
1 Organisatie
Organisaties zijn tegenwoordig de bouwstenen van onze samenleving (zijn gelaagd) en dus zijn scholen
dat ook aangezien we ze zien als organisaties. Scott en Davies formuleren het als volgt: “organisations
are social structures created by individuals to support the collaborative pursuit of specified goals”, wat
4 essentiële kenmerken van een organisatie naar voren schuift:
- Structuur: geordend geheel regels, procedures, voorschriften die functioneren van de
organisatie mogelijk maken
o Lessenrooster dat individuen letterlijk over tijd en ruimte organiseert en losstaat van
de leerkracht als persoon. Daarnaast ligt meer uitgebreid ook het tijdsvolume vast
waarover de leerkracht beschikt gedurende het gehele schooljaar om alles afgerond te
krijgen.
- Sociaal: ordening uit structuur heeft betrekking op individuen en groepen die tegenover elkaar
gepositioneerd zijn en handelen
o Leerlingen en leerkrachten
- Finaliteit: men beoogt om doelen te bereiken
o Leerplandoelstellingen geven richting maar eveneens ruimte voor individuele
pedagogisch-didactische keuzes en vormgeving
- Samenwerking: door vormen van samenwerking die finaliteit realiseren
o Werkgroepen voor afspraken over onderwijs (= organisatie binnen de organisatie).
2 Bureaucratie en professionaliteit: de zoneringstheorie van Hanson
Het dagdagelijks functioneren van een school als organisatie kan het best inzichtelijk gemaakt worden
door het te beschouwen als een samenspel van het betekenisvol handelen van actoren en van
structuren. Bij bureaucratie ligt de nadruk op rationaliteit en functionaliteit. In de school als
organisatie vinden we vooral kenmerken van klassieke bureaucratie, want:
- Duidelijke hiërarchische structuur
- Verdeling van bevoegdheden
- Welomschreven rollen en posities
- Aan de posities gekoppelde taakomschrijvingen (dus arbeidsverdeling)
- Duidelijke regels over verwachte gedrag
- Regels moeten toelaten op effectieve/efficiënte wijze doelen van de organisatie te realiseren
Belangrijke structurele elementen in de school als organisatie zijn:
- Globale planning
- Beschikbare budget
- Concrete onderwijsprogramma’s
- Informatiedoorstroming
- Kwaliteitsbeleid
- Hiërarchische supervisie
-…
Deze organisatiestructuren zijn verankerd in institutionele onderwijssysteem met wettelijke regels
(bv. diplomavereisten personeel), juridisch omschreven rollen en posities in schoolorganisatie,
procedures (bv. registratieregels bij afwezigheid), instrumenten en materialen (bv. handboeken) en
2
1 Organisatie ............................................................................................................................................. 2
2 Bureaucratie en professionaliteit: de zoneringstheorie van Hanson ........................................................ 2
2.1 Zoneringstheorie van Hanson (1991) ..................................................................................................... 3
3 Betekenisgeving ..................................................................................................................................... 4
3.1 Individuele betekenisgeving: persoonlijk interpretatiekader .................................................................. 4
3.2 Collectieve betekenisgeving: schoolcultuur ........................................................................................... 5
4 Schoolleiderschap................................................................................................................................... 5
4.1 Begripsomschrijving ............................................................................................................................... 5
4.2 Schoolleiderschap en directie ................................................................................................................. 6
4.3 Conceptualisering van schoolleiderschap in onderwijsonderzoek.......................................................... 7
5 Professionele relaties: autonomie en samenwerking .............................................................................. 8
5.1 Autonomie, samenwerking en collegialiteit........................................................................................... 8
5.2 Verschillende vormen van samenwerking en autonomie ...................................................................... 9
5.2.1 Samenwerking............................................................................................................................... 9
5.2.2 Autonomie .................................................................................................................................... 9
5.3 Voorwaarden, kosten en baten.............................................................................................................. 9
6 Micropolitiek ........................................................................................................................................ 10
6.1 School als organisatie door een micropolitieke bril ............................................................................. 10
6.2 Wenselijk geachte werkcondities als professionele belangen ............................................................. 11
6.3 Micropolitiek vanuit professionele belangen ....................................................................................... 12
6.3.1 Micropolitiek rond materiële belangen ...................................................................................... 12
6.3.2 Micropolitiek rond organisatorische belangen ........................................................................... 12
6.3.3 Micropolitiek rond sociaal-professionele belangen .................................................................... 12
6.3.4 Micropolitiek rond cultureel-ideologische belangen .................................................................. 12
6.3.5 Micropolitiek rond zelfbelangen ................................................................................................. 13
1
, Module 10: school als organisatie
Om als leerkracht verantwoordelijkheid op te nemen voor onderwijsleerprocessen in de klas is het
nodig om inzicht te hebben in school-organisatorische context en werkcondities waarbinnen
klaspraktijken zich situeren.
1 Organisatie
Organisaties zijn tegenwoordig de bouwstenen van onze samenleving (zijn gelaagd) en dus zijn scholen
dat ook aangezien we ze zien als organisaties. Scott en Davies formuleren het als volgt: “organisations
are social structures created by individuals to support the collaborative pursuit of specified goals”, wat
4 essentiële kenmerken van een organisatie naar voren schuift:
- Structuur: geordend geheel regels, procedures, voorschriften die functioneren van de
organisatie mogelijk maken
o Lessenrooster dat individuen letterlijk over tijd en ruimte organiseert en losstaat van
de leerkracht als persoon. Daarnaast ligt meer uitgebreid ook het tijdsvolume vast
waarover de leerkracht beschikt gedurende het gehele schooljaar om alles afgerond te
krijgen.
- Sociaal: ordening uit structuur heeft betrekking op individuen en groepen die tegenover elkaar
gepositioneerd zijn en handelen
o Leerlingen en leerkrachten
- Finaliteit: men beoogt om doelen te bereiken
o Leerplandoelstellingen geven richting maar eveneens ruimte voor individuele
pedagogisch-didactische keuzes en vormgeving
- Samenwerking: door vormen van samenwerking die finaliteit realiseren
o Werkgroepen voor afspraken over onderwijs (= organisatie binnen de organisatie).
2 Bureaucratie en professionaliteit: de zoneringstheorie van Hanson
Het dagdagelijks functioneren van een school als organisatie kan het best inzichtelijk gemaakt worden
door het te beschouwen als een samenspel van het betekenisvol handelen van actoren en van
structuren. Bij bureaucratie ligt de nadruk op rationaliteit en functionaliteit. In de school als
organisatie vinden we vooral kenmerken van klassieke bureaucratie, want:
- Duidelijke hiërarchische structuur
- Verdeling van bevoegdheden
- Welomschreven rollen en posities
- Aan de posities gekoppelde taakomschrijvingen (dus arbeidsverdeling)
- Duidelijke regels over verwachte gedrag
- Regels moeten toelaten op effectieve/efficiënte wijze doelen van de organisatie te realiseren
Belangrijke structurele elementen in de school als organisatie zijn:
- Globale planning
- Beschikbare budget
- Concrete onderwijsprogramma’s
- Informatiedoorstroming
- Kwaliteitsbeleid
- Hiërarchische supervisie
-…
Deze organisatiestructuren zijn verankerd in institutionele onderwijssysteem met wettelijke regels
(bv. diplomavereisten personeel), juridisch omschreven rollen en posities in schoolorganisatie,
procedures (bv. registratieregels bij afwezigheid), instrumenten en materialen (bv. handboeken) en
2
