Familiaal vermogensrecht
HVR biedt bescherming
terwijl het
samenwoningsrecht
nauwelijks enige
bescherming biedt voor
partners, zeker na de
ontbinding van de relatie.
Samenwoners moeten de
‘Gehuwd’= direct aan het burgerlijk huwelijk denken -> dan gelden de regels v het HVR
pas (kerkelijk huwelijk maakt niet uit)
Wettelijk samenwonen = er moet een verklaring afgelegd worden, die moet afgetekend
worden in de gemeente waar je je inschrijft. De juridische gevolgen zijn enorm, mensen
beseffen dat niet altijd.
Samenwonen: twee personen, intieme relatie en duurzame levensgemeenschap
vormen
Deel 1 : Huwelijksvermogensrecht (HVR)
Definitie:
-> Regelt de vermogensrechtelijke gevolgen tussen GEHUWDEN
-> Zowel tussen de echtgenoten als tegenover derden
-> Zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding (dus niet NA huwelijk)
Lex specialis -> dit wil zeggen:
-> vóór andere wetgeving toe te passen (= ze primeert)
-> Pas als het HVR niets voorziet, is het gemeen recht (verbintenissen‐ en
contractenrecht) van toepassing
-> Het HVR wijkt voor vele aspecten af van het gemeen recht
Voorbeeld
-> Het gemeen bewijsrecht: alles dat 3500 euro is en je wilt bewijzen dan heb je
geschrift nodig
-> tss echtgenoten onderling mag bewijs v sommen hoger dan 3500€ geleverd worden
met alle middelen (dus zelfs zonder geschrift)
-> schenking kan toch nietig verklaard worden als die de belangen v het gezin in
gevaar brengt (zelfs als de vier basisvoorwaarden voor een schenking zijn voldaan)
H1. PRIMAIR STELSEL
In boek I. ‘Wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten
Deel van BOEK I (personen)
‐> art. 212‐224 OBW
Regelt de minimale rechten en verplichtingen v echtgenoten zowel tss hen onderling
als in verhouding tot derden
Kenmerken van het primair stelsel:
1. = “minimum minimorum” voor alle gehuwden -> afwijken in huwcontract =
onmogelijk
2. = dwingend (niet van O.O.) -> elke bepaling in huwelijkscontract die inbreuk vormt
op primair stelsel is nietig
3. = wederkerige verplichtingen op grond van de wet -> NA TE LEVEN en het is niet
omdat de ene echtgenoot zich er niet aan houdt, dat de andere echtgenoot het
recht heeft om de eigen verplichtingen op te schorten
1
,Op wie van toepassing en voor hoelang
Alle gehuwden door enkel het feit van het huwelijk
Gedurende heel de duur v het huwelijk
Ook tijdens feitelijke scheiding
Ook tijdens echtscheidingsprocedure (soms dan wel in een andere vorm) bv. kijk casus
7
1.1 Krachtlijnen: GAS
G : Gelijkheid van de echtgenoten
A : Behoud van Autonomie van elk der echtgenoten
S : Minimale Solidariteit tussen de echtgenoten en bescherming van gezinsbelang
1) Gelijkheid van de echtgenoten
Elkeen identiek dezelfde rechten en verplichtingen
Tot in 1976 had een vrouw niet dezelfde rechten als een man (vrouw kon bv niet een
huis kopen zonder instemming van haar man)
Celibaatsclausule in ‘vroegere’ arbeidscontracten = partners mochten geen huwelijk
aangaan
Elkeen handelingsbekwaam = principe
Elke echtgenoot is bekwaam om een bankrekening te openen en inkomsten te innen
MAAR gehuwden kunnen niet alles alleen doen !
Wet bepaalt soms dat de één iets niet kàn doen zonder de andere.
bv. Bart en Mieke = gehuwd; Bart = enige eigenaar van de gezinswoning. Zonder
instemming van Mieke (handtekening van de notariële akte) kan Bart niet verkopen
zelfs al is hij enige eigenaar! (art. 215 §1 OBW) -> door huwelijk wordt hij beperkt in
eigendomsrechten
Echtgenoten kunnen elkaar als lasthebber aanstellen (steeds herroepbaar)
2) Autonomie van elkeen = behoud van de zelfstandigheid
3 facetten:
a) Vrijheid van beroepsuitoefening (art. 216 obw)
Recht beroep te kiezen
-> Art. 216 OBW: elke echtgenoot heeft het recht om (g)een beroep te kiezen
zonder toestemming van de andere echtgenoot
Vb. Bart was beenhouwer in een supermarkt en wil kippenboer worden; Mieke moet niet
akkoord zijn of instemming geven
Wat als de andere niet akkoord gaat?
-> VERZET mogelijk door de andere echtgenoot VIA procedure voor
familierechtbank als die meent dat aan de uitoefening van dit beroep een “ernstig
nadeel is verbonden voor de belangen van het gezin en de kinderen”
vb. Mieke meent dat de kippenboerderij een véél te groot financieel risico inhoudt. Zij
kan naar de familierechtbank gaan en de rechter zal oordelen.
En dan?
-> Art. 216 OBW voorziet geen sancties. Beslissing van rechter niet afdwingbaar !
Vb. Stel Rechter geeft Mieke gelijk en hij verbiedt Bart om kippenboer te worden !?
maar …Bart doet het toch. En dan ? wat nu voor Mieke ?
o Mieke kan dringende en voorlopige maatregelen tot echtscheiding vragen of
o bv als ze gehuwd zijn onder een wettelijk stelsel dan zullen de schulden die Bart
als kippenboer maakt eigen schulden zijn
2
, Gebruik van naam
-> gebruik naam v andere echtgenoot in beroepsuitoefening ? instemming nodig van
de andere echtgenoot (art. 216 §2 0BW)
bv. Bart wil kippenboerderij noemen: “Bij Bart en Mieke”; Mieke weigert. -> Gevolg :
“Bij Bart”.
b) Inning en besteding van de inkomsten (art. 217 obw)
Elkeen mag zijn inkomsten innen.
Vrij besteden van de inkomsten ?
Wet geeft volgorde op: (bestedingsvolgorde)
1) bijdrage in de lasten van het huwelijk
2) aankoop van goederen verantwoord voor de uitoefening beroep
3) overschot: hangt af van het huwelijksstelsel
bv. casus 11
c) Opening bankrekening of kluis huren (art. 218 obw)
Iedere echtgenoot kan, zonder de instemming van de andere, op zijn naam een
depositorekening voor geld of effect doen openen en een brandkast huren
Bank (of bewaargever/verhuurder): meldingsplicht v het bestaan (niet de inhoud)
post factum aan de echtgenoot
Tegenover de Bank heeft deze echtgenoot het exclusieve bestuur van deze goederen
(en dus alle gebruikelijke bankverrichtingen ! Geen kredietverrichtingen)
3) Minimale Solidariteit tussen de echtgenoten – bescherming gezinsbelang
3 facetten:
a) Hulp en bijdrage verplichting (art. 213, 217, 220 en 221 obw)
Hulp: hulpplicht -> door het huwelijk deel je de levensstandaard (bv. casus 12)
Bijdrage: bijdrage in de lasten v het huwelijk
o Inkomsten -> voor de kosten van het huwelijk en samenleven (art. 217 OBW)
o ‘Lasten van het huwelijk’ = ruim begrip
Eten, kleren, nutsvoorzieningen, onderdak, onderwijs, verzekeringen,
vervoer, vrijetijdsbestending (sport), vakantie, kot
Maar bv dure onderhoudskosten van de Porsche niet
-> Moet dus in verhouding zijn
Terugbetaling van interesten = last v het huwelijk
o Behoeftigheid: als ouders behoeftig zijn ga je als kind moeten betalen
Bijdrage in natura: moet niet altijd in geld -> bijdrage door materiële en morele
inspanningen
Omvang van de bijdrage: naar evenredigheid v mogelijkheden bijdrage
b) Bescherming van de gezinswoning en de huisraad(art. 215 en 224 obw)
De drie criteria om als GW beschermd te worden:
De voornaamste Dienstdoen als GW GW = onroerend
GW goed
Kan slechts 1 woning Daadwerkelijk Ook aanhorigheden
zijn bewonen zoals garage, tuinhuis
= feitenkwestie -> Geen werf, grond, worden beschermd
bv. casus 16 toekomstige woning,
…
Doel: beschermen van de ene echtgenoot tegen rechtshandelingen gesteld door de
andere echtgenoot
Geen bescherming tegenover derden –> gezinswoning is in principe beslagbaar !
3
, -> Mogelijkheid verklaring van onbeslagbaarheid van de GW bij notariële akte (niet
voor iedereen)
Boor de hele duurtijd van het huwelijk
-> dus van begin v huwelijk tot aan de ontbinding (overlijden, echtscheiding)
Beide echtgenoten (of 1 van hen) zijn eigenaar of houder van een zakelijk recht op de
gezinswoning
De bescherming van de gezinswoning is groot maar er zijn
bevoegdheidsbeperkingen !
Wet : “niet zonder instemming van de andere echtgenoot onder bezwarende of
kosteloze titel onder de levenden over de gezinswoning of het huisraad beschikken of
het goed met een hypotheek bezwaren.”
-> echtgenoot‐eigenaar = handelingsonbevoegd om te beschikken over de goederen
zonder instemming v de andere echtgenoot
Art. 215OBW geen invloed op statuut:
-> eigen goed blijft eigen; onverdeeld blijft onverdeeld; gemeenschappelijk blijft
gemeenschappelijk
Vb. gehuwde man erft grond – koppel bouwt er een woning op en gaat daar samen
wonen. Grond + gebouwen = eigen van de man. wie eigenaar is van de grond, is
eigenaar van de gebouwen = RECHT VAN NATREKKING
-> Mag de man de woning zonder instemming van de vrouw verkopen ? neen mag
niet
-> Mag de man een hypothecaire lening aangaan ? neen mag niet (als hij dit wel
doet wordt vrouw er absoluut van in kennis gesteld)
-> Mag een schuldeiser van de man beslag leggen op de woning ? ja dat mag
Vb. 3 zussen hebben een woning hebben geërfd, elk voor 1/3 de.1 zus woont er met haar
man en kinderen. (is dus de gezinswoning van 1 zus)
-> Mag die vrouw haar 1/3de afstaan aan haar alleenstaande zus ? ja maar mag niet
zonder toestemming van echtgenoot
-> Mag ze het 1/3de schenken? Nee, mag ook niet zonder toestemming v echtgenoot
-> Mag ze bij testament bepalen dat haar 1/3de naar haar alleenstaande zus gaat (=
legaat) ? ja dat mag (bij testament ben je niet beperkt door regels v primair stelsels)
Instemming : hoe ? en wat bij weigering ?
Als de woning van 1 echtgenoot is , wordt de andere geen mede‐eigenaar.
-> De wet vereist de instemming van de andere echtgenoot! (niet toestemming ->
moet dus niet mee de notariële akte ondertekenen)
Hoe instemmen?
-> kan vóór de notariële akte – schriftelijk (om bewijs te hebben)
-> kan nà de notariële akte ‐ > af te raden …stel een weigering!
-> in de praktijk meestal de akte mee tekenen
Weigering ? instemming onmogelijk ?
-> oplossing : aan rechter machtiging vragen bij weigering zonder gewichtige reden
(art. 215,3° lid obw)
-> familierechtbank = bevoegde rechtbank
Mijn man gaat de gezinswoning (die hij alleen bezit) toch verkopen zonder mijn instemming
Wat kan ik doen ?
4
HVR biedt bescherming
terwijl het
samenwoningsrecht
nauwelijks enige
bescherming biedt voor
partners, zeker na de
ontbinding van de relatie.
Samenwoners moeten de
‘Gehuwd’= direct aan het burgerlijk huwelijk denken -> dan gelden de regels v het HVR
pas (kerkelijk huwelijk maakt niet uit)
Wettelijk samenwonen = er moet een verklaring afgelegd worden, die moet afgetekend
worden in de gemeente waar je je inschrijft. De juridische gevolgen zijn enorm, mensen
beseffen dat niet altijd.
Samenwonen: twee personen, intieme relatie en duurzame levensgemeenschap
vormen
Deel 1 : Huwelijksvermogensrecht (HVR)
Definitie:
-> Regelt de vermogensrechtelijke gevolgen tussen GEHUWDEN
-> Zowel tussen de echtgenoten als tegenover derden
-> Zowel tijdens het huwelijk als bij de ontbinding (dus niet NA huwelijk)
Lex specialis -> dit wil zeggen:
-> vóór andere wetgeving toe te passen (= ze primeert)
-> Pas als het HVR niets voorziet, is het gemeen recht (verbintenissen‐ en
contractenrecht) van toepassing
-> Het HVR wijkt voor vele aspecten af van het gemeen recht
Voorbeeld
-> Het gemeen bewijsrecht: alles dat 3500 euro is en je wilt bewijzen dan heb je
geschrift nodig
-> tss echtgenoten onderling mag bewijs v sommen hoger dan 3500€ geleverd worden
met alle middelen (dus zelfs zonder geschrift)
-> schenking kan toch nietig verklaard worden als die de belangen v het gezin in
gevaar brengt (zelfs als de vier basisvoorwaarden voor een schenking zijn voldaan)
H1. PRIMAIR STELSEL
In boek I. ‘Wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten
Deel van BOEK I (personen)
‐> art. 212‐224 OBW
Regelt de minimale rechten en verplichtingen v echtgenoten zowel tss hen onderling
als in verhouding tot derden
Kenmerken van het primair stelsel:
1. = “minimum minimorum” voor alle gehuwden -> afwijken in huwcontract =
onmogelijk
2. = dwingend (niet van O.O.) -> elke bepaling in huwelijkscontract die inbreuk vormt
op primair stelsel is nietig
3. = wederkerige verplichtingen op grond van de wet -> NA TE LEVEN en het is niet
omdat de ene echtgenoot zich er niet aan houdt, dat de andere echtgenoot het
recht heeft om de eigen verplichtingen op te schorten
1
,Op wie van toepassing en voor hoelang
Alle gehuwden door enkel het feit van het huwelijk
Gedurende heel de duur v het huwelijk
Ook tijdens feitelijke scheiding
Ook tijdens echtscheidingsprocedure (soms dan wel in een andere vorm) bv. kijk casus
7
1.1 Krachtlijnen: GAS
G : Gelijkheid van de echtgenoten
A : Behoud van Autonomie van elk der echtgenoten
S : Minimale Solidariteit tussen de echtgenoten en bescherming van gezinsbelang
1) Gelijkheid van de echtgenoten
Elkeen identiek dezelfde rechten en verplichtingen
Tot in 1976 had een vrouw niet dezelfde rechten als een man (vrouw kon bv niet een
huis kopen zonder instemming van haar man)
Celibaatsclausule in ‘vroegere’ arbeidscontracten = partners mochten geen huwelijk
aangaan
Elkeen handelingsbekwaam = principe
Elke echtgenoot is bekwaam om een bankrekening te openen en inkomsten te innen
MAAR gehuwden kunnen niet alles alleen doen !
Wet bepaalt soms dat de één iets niet kàn doen zonder de andere.
bv. Bart en Mieke = gehuwd; Bart = enige eigenaar van de gezinswoning. Zonder
instemming van Mieke (handtekening van de notariële akte) kan Bart niet verkopen
zelfs al is hij enige eigenaar! (art. 215 §1 OBW) -> door huwelijk wordt hij beperkt in
eigendomsrechten
Echtgenoten kunnen elkaar als lasthebber aanstellen (steeds herroepbaar)
2) Autonomie van elkeen = behoud van de zelfstandigheid
3 facetten:
a) Vrijheid van beroepsuitoefening (art. 216 obw)
Recht beroep te kiezen
-> Art. 216 OBW: elke echtgenoot heeft het recht om (g)een beroep te kiezen
zonder toestemming van de andere echtgenoot
Vb. Bart was beenhouwer in een supermarkt en wil kippenboer worden; Mieke moet niet
akkoord zijn of instemming geven
Wat als de andere niet akkoord gaat?
-> VERZET mogelijk door de andere echtgenoot VIA procedure voor
familierechtbank als die meent dat aan de uitoefening van dit beroep een “ernstig
nadeel is verbonden voor de belangen van het gezin en de kinderen”
vb. Mieke meent dat de kippenboerderij een véél te groot financieel risico inhoudt. Zij
kan naar de familierechtbank gaan en de rechter zal oordelen.
En dan?
-> Art. 216 OBW voorziet geen sancties. Beslissing van rechter niet afdwingbaar !
Vb. Stel Rechter geeft Mieke gelijk en hij verbiedt Bart om kippenboer te worden !?
maar …Bart doet het toch. En dan ? wat nu voor Mieke ?
o Mieke kan dringende en voorlopige maatregelen tot echtscheiding vragen of
o bv als ze gehuwd zijn onder een wettelijk stelsel dan zullen de schulden die Bart
als kippenboer maakt eigen schulden zijn
2
, Gebruik van naam
-> gebruik naam v andere echtgenoot in beroepsuitoefening ? instemming nodig van
de andere echtgenoot (art. 216 §2 0BW)
bv. Bart wil kippenboerderij noemen: “Bij Bart en Mieke”; Mieke weigert. -> Gevolg :
“Bij Bart”.
b) Inning en besteding van de inkomsten (art. 217 obw)
Elkeen mag zijn inkomsten innen.
Vrij besteden van de inkomsten ?
Wet geeft volgorde op: (bestedingsvolgorde)
1) bijdrage in de lasten van het huwelijk
2) aankoop van goederen verantwoord voor de uitoefening beroep
3) overschot: hangt af van het huwelijksstelsel
bv. casus 11
c) Opening bankrekening of kluis huren (art. 218 obw)
Iedere echtgenoot kan, zonder de instemming van de andere, op zijn naam een
depositorekening voor geld of effect doen openen en een brandkast huren
Bank (of bewaargever/verhuurder): meldingsplicht v het bestaan (niet de inhoud)
post factum aan de echtgenoot
Tegenover de Bank heeft deze echtgenoot het exclusieve bestuur van deze goederen
(en dus alle gebruikelijke bankverrichtingen ! Geen kredietverrichtingen)
3) Minimale Solidariteit tussen de echtgenoten – bescherming gezinsbelang
3 facetten:
a) Hulp en bijdrage verplichting (art. 213, 217, 220 en 221 obw)
Hulp: hulpplicht -> door het huwelijk deel je de levensstandaard (bv. casus 12)
Bijdrage: bijdrage in de lasten v het huwelijk
o Inkomsten -> voor de kosten van het huwelijk en samenleven (art. 217 OBW)
o ‘Lasten van het huwelijk’ = ruim begrip
Eten, kleren, nutsvoorzieningen, onderdak, onderwijs, verzekeringen,
vervoer, vrijetijdsbestending (sport), vakantie, kot
Maar bv dure onderhoudskosten van de Porsche niet
-> Moet dus in verhouding zijn
Terugbetaling van interesten = last v het huwelijk
o Behoeftigheid: als ouders behoeftig zijn ga je als kind moeten betalen
Bijdrage in natura: moet niet altijd in geld -> bijdrage door materiële en morele
inspanningen
Omvang van de bijdrage: naar evenredigheid v mogelijkheden bijdrage
b) Bescherming van de gezinswoning en de huisraad(art. 215 en 224 obw)
De drie criteria om als GW beschermd te worden:
De voornaamste Dienstdoen als GW GW = onroerend
GW goed
Kan slechts 1 woning Daadwerkelijk Ook aanhorigheden
zijn bewonen zoals garage, tuinhuis
= feitenkwestie -> Geen werf, grond, worden beschermd
bv. casus 16 toekomstige woning,
…
Doel: beschermen van de ene echtgenoot tegen rechtshandelingen gesteld door de
andere echtgenoot
Geen bescherming tegenover derden –> gezinswoning is in principe beslagbaar !
3
, -> Mogelijkheid verklaring van onbeslagbaarheid van de GW bij notariële akte (niet
voor iedereen)
Boor de hele duurtijd van het huwelijk
-> dus van begin v huwelijk tot aan de ontbinding (overlijden, echtscheiding)
Beide echtgenoten (of 1 van hen) zijn eigenaar of houder van een zakelijk recht op de
gezinswoning
De bescherming van de gezinswoning is groot maar er zijn
bevoegdheidsbeperkingen !
Wet : “niet zonder instemming van de andere echtgenoot onder bezwarende of
kosteloze titel onder de levenden over de gezinswoning of het huisraad beschikken of
het goed met een hypotheek bezwaren.”
-> echtgenoot‐eigenaar = handelingsonbevoegd om te beschikken over de goederen
zonder instemming v de andere echtgenoot
Art. 215OBW geen invloed op statuut:
-> eigen goed blijft eigen; onverdeeld blijft onverdeeld; gemeenschappelijk blijft
gemeenschappelijk
Vb. gehuwde man erft grond – koppel bouwt er een woning op en gaat daar samen
wonen. Grond + gebouwen = eigen van de man. wie eigenaar is van de grond, is
eigenaar van de gebouwen = RECHT VAN NATREKKING
-> Mag de man de woning zonder instemming van de vrouw verkopen ? neen mag
niet
-> Mag de man een hypothecaire lening aangaan ? neen mag niet (als hij dit wel
doet wordt vrouw er absoluut van in kennis gesteld)
-> Mag een schuldeiser van de man beslag leggen op de woning ? ja dat mag
Vb. 3 zussen hebben een woning hebben geërfd, elk voor 1/3 de.1 zus woont er met haar
man en kinderen. (is dus de gezinswoning van 1 zus)
-> Mag die vrouw haar 1/3de afstaan aan haar alleenstaande zus ? ja maar mag niet
zonder toestemming van echtgenoot
-> Mag ze het 1/3de schenken? Nee, mag ook niet zonder toestemming v echtgenoot
-> Mag ze bij testament bepalen dat haar 1/3de naar haar alleenstaande zus gaat (=
legaat) ? ja dat mag (bij testament ben je niet beperkt door regels v primair stelsels)
Instemming : hoe ? en wat bij weigering ?
Als de woning van 1 echtgenoot is , wordt de andere geen mede‐eigenaar.
-> De wet vereist de instemming van de andere echtgenoot! (niet toestemming ->
moet dus niet mee de notariële akte ondertekenen)
Hoe instemmen?
-> kan vóór de notariële akte – schriftelijk (om bewijs te hebben)
-> kan nà de notariële akte ‐ > af te raden …stel een weigering!
-> in de praktijk meestal de akte mee tekenen
Weigering ? instemming onmogelijk ?
-> oplossing : aan rechter machtiging vragen bij weigering zonder gewichtige reden
(art. 215,3° lid obw)
-> familierechtbank = bevoegde rechtbank
Mijn man gaat de gezinswoning (die hij alleen bezit) toch verkopen zonder mijn instemming
Wat kan ik doen ?
4
