Samenvatting HF 8 het recht in onze samenleving

Het recht in onze samenleving
Recht en rechtspraak
Recht: is te omschrijven als het rationeel opgebouwde geheel van precies
afgelijnde begrippen en normen, waarbij in geval van overtreding opgelegde
sancties horen.
Rechtspraak: voor een goede toepassing van het recht moet zorgen en dus
instaat voor het officiële toezicht op de handhaving van de wet

Het recht vroeger
Middeleeuwen:
- West-Europa in de eerste helft van de middeleeuwen
Gewoonterecht
o Rechtsregels spontaan en geleidelijk gegroeid.
o Aanvaard door de gemeenschap en mondeling doorgegeven van
generatie op generatie.
o Streekgebonden en soms specifiek aan bepaalde groepen of
personen.
o Rechtspraak vond plaats onder de gerechtsboom.

- Na 1100: Invloed van Romeins en canoniek recht
Heropleving Romeins recht
- Ontwikkeling: Romeins recht (ontstaan rond 550 v.Chr.) werd opnieuw
intensief bestudeerd.
- Canoniek recht (kerkelijk recht)
- Ontwikkeling: De kerk ontwikkelde haar eigen rechtssysteem, het canoniek
recht.
- Vernieuwingen in procesrecht door wisselwerking met Romeins recht:
- Procesrecht ingedeeld in: Strafprocesrecht, Burgerlijk procesrecht,
Bestuursprocesrecht
- Bijdrage canoniek recht: Inquisitie
- Oorspronkelijk een procesvorm waarbij de rechter zelf onderzoek instelde
(in plaats van te handelen op basis van een aanklacht door een
procespartij, accusatio). Gericht op ketterijbestrijding
- Kerkelijke rechtbanken geleid door geestelijken. Opsporing, onderzoek en
veroordeling van ketters.

Wereldlijke macht en vervolging
- Uitvoering strafrecht: Na kerkelijke veroordeling voerde de wereldlijke
macht de bestraffing uit.
- Geen recht op getuigen of verweer, Gebruik van marteling om
bekentenissen af te dwingen.
- Vaak eindigde het op de brandstapel (bijvoorbeeld bij heksenvervolgingen
vanaf 1375).
- Geloof in wereldlijke rechtspraak: Rechtszalen vaak versierd met
afbeeldingen van het Laatste Oordeel.

, Late middeleeuwen: Professionalisering rechtspraak
 Groeiende professionalisering:
o Ontstaan van nieuwe juridische beroepsgroepen.
o Vereisten voor een universitair diploma voor juridische functies.

Verlichting:
- Invloed verlichting (humanisme, rede) onderging rechtssysteem in de 18 de
eeuw een grote verandering ( seculiere rechtbank)
- Rede als kritisch instrument
- Pleitten niet alleen voor regels die de burgers moesten beschermen tegen
willekeur van het recht maar ook werk maken van een menselijkere en
rechtvaardigere rechtspraak
- Onschuldig tot tegendeel bewezen is werd belangrijke regel
- Iedereen kreeg recht zicht te laten verdedigen en straffen meer in
verhouding tot misdaad
- Montesquieu, Rousseau grote invloed op rechtspraak -> veroordeelde
foltering doodstrafwouwen humaner strafrecht

Het recht vandaag
Belangrijke principes van het recht
1. Vermoeden van onschuld
- Een verdachte wordt onschuldig geacht totdat het tegendeel is bewezen.
- Bij twijfel wordt beslist in het voordeel van de verdachte.
- Publieke uitspraken over schuld zijn niet toegestaan voordat deze is
bewezen.
- Bewijslast ligt volledig bij de aanklager.
- De verdachte hoeft niet zijn/haar eigen onschuld te bewijzen.
2. Onafhankelijke en onpartijdige rechters
- Rechters staan los van de uitvoerende en wetgevende macht.
- Ze nemen beslissingen zonder externe invloeden of vooroordelen.
- Rechters worden benoemd voor het leven om onafhankelijkheid te
garanderen.
- Alleen andere rechters kunnen een rechter uit zijn/haar ambt zetten.
- Onpartijdigheid: Geen persoonlijke voorkeuren of vooringenomenheid in
een zaak tonen.
- Objectieve onpartijdigheid: Functioneel en onafhankelijk van de persoon
van de rechter.
- Subjectieve onpartijdigheid: Gedrag van de rechter mag geen vooroordeel
tonen.
3. Openbaarheid van rechtspraak
- Externe openbaarheid: Zittingen en uitspraken zijn openbaar
(uitzonderingen: gevaar voor orde of zeden).
- Iedereen heeft toegang tot de rechtbankzaal.
- Interne openbaarheid: Betrokkenen hebben recht op inzage in belangrijke
stukken, zoals strafdossiers.