Ontwikkelingspsychologie
KINDERVERPLEEGKUNDE: HOOFDSTUK 1, INLEIDING
Doelen bij het onderdeel ontwikkelingspsychologie:
1. De student benoemt de ontwikkelingsdomeinen en
ontwikkelingsfasen
2. De student benoemt de mijlpalen per ontwikkelingsdomein en/of
ontwikkelingsfase
3. De student verpleegkunde legt begrippen uit de
ontwikkelingspsychologie uit
1.1DE ONTWIKKELING VAN HET KIND: GEWIKT EN GEWOGEN
Als vpk moet je in je interacties met kinderen rekening houden met de
typische kenmerken vn hun leeftijd.
1.2WAT IS ONTWIKKELING
Definitie: ‘het veranderen van een aanwezige structuur. De aanwezige
structuur ont-wikkelt, ont-vouwt, ont-plooit zich gedurende de hele
levenscyclus. Dus vanaf de conceptie tot aan de dood.
Gedrag wijzigt dus gedurende je gehele leven en dit zowel in het
bekomen/verwerven van nieuwe vaardigheden als het verliezen vn
bepaalde mogelijkheden
1.3WAT IS PSYCHOLOGIE
Definitief psychologie: ‘het is de wetenschap die het innerlijke leven en het
gedrag van de mens bestudeert’.
Er zijn verschillende stromingen, waarvan ontwikkelingspsychologie er 1
van is
Ontwikkelingspsychologie bestudeert het gedrag, het denken en het
beleven van mensen in de verschillende levensfasen, vanaf de geboorde
(zelfs prenataal) tot aan het einde vn het leven.
1.4HOE ONTSTAAT ONTWIKKELING
Welke ontwikkelingsfactoren hebben invloed op de ontwikkeling van een
persoon?
Wordt de mens datgene wat de omgeving van hem maakt?
Of ontwikkelt hij zich ongeacht het soort milieu waarin hij terecht komt, tot
datgene dat het latent al van het begin in hem aanwezig was?
Deze vraag omschrijft het nature/nurture
Wat is bepalend voor de ontwikkeling v/e kind?
- Nature: erfelijke aanleg, lengte
1
,Ontwikkelingspsychologie
- Nurture: omgeving, gezin
- Zelfbepaling?keuzes?
Antwoord: genuanceerd
- Naast natuur en milieu is zelfbepaling een belangrijke
ontwikkelingsfactor.
- De drie factoren beïnvloeden elkaar -> dus ontwikkeling is een
dynamisch spel tussen aanleg, milieu, waarbij de persoon-in-
ontwikkeling een allesbehalve passieve rol speelt
- Op bepaalde momenten in je ontwikkeling kan een bepaalde factor
een doorslaggevende invloed hebben.
1.5 STROMINGEN BINNEN DE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
Lezen, geen examenstof
1.6 HOE MET ONTWIKKELING OMGAAN?
Je bent als vpk deel van ‘het milieu’ en je hebt dus impact op het (zieke)
kind. Het is dan ook belangrijk om zicht te hebben op ontwikkeling en hoe
die te stimuleren
‘de zone van naaste ontwikkeling’, ‘welbevinden en betrokkenheid’ en
motivatie kunnen je hierbij helpen als kaders
1.6.1 WERKEN IN DE ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING
Vygotsky (vanuit cognitieve ontwikkelingsdomein, maar kan je breder
toepassen)
Waarover gaat dit? Als verpleegkundige moet je kijken naar wat het kind
kan leren en niet (enkel) naar wat het kan
Wat het kan zit in de groene comfort zone
Als je iets geeft wat moeilijker is dan komt het
kind in de blauwe zone (leer zone = naaste
ontwikkeling)
Paniek zone is iets wat veel te moeilijk is.
De vraag wijzigt dus van ‘welke vragen kan
het kind beantwoorden?
Naar ‘welke vragen kan dit kind leren beantwoorden?
2
,Ontwikkelingspsychologie
Je moet proberen het kind altijd een stapje verder te brengen. Dit doe je
door dingen voor te legen die het kind nog niet kan, kent, doet, en dit te
combineren met tips, uitleg, voorzeggen, voordoen
Let op: blijf wel IN de zone vn naaste ontwikkeling, maak het dus niet TE
makkelijk -> je zal je dus aan elk kind moeten aanpassen
1.6.2 WELBEVINDEN EN BETROKKENHEID ALS RICHTSNOEREN
Pas wanneer welbevinden en betrokkenheid aanwezig zijn, zal je het kind
zien open bloeien
Definitie welbevinden: de mate waarin de klas-en opvoedingscontext
tegemoetkomen aan de basisbehoeften van het kind -> je als een vis in
het water voelen
Welbevinden is een voorwaarde voor betrokkenheid. Want als je je
emotioneel niet goed voelt, is het moeilijk om je te concentreren/ ‘te
storten’ op een opdracht
Betrokkenheid heeft te maken met de intensiteit van de activiteit. Bv
opgeslorpt zijn in een opdracht, dan wordt er veel bijgeleerd voor het kind
1.6.3 MOTIVATIE ALS MOTOR VOOR LEREN EN ONTWIKKELING
Binnen motivatiepsychologie is er de zelf-determinantie-theorie.
- Belang van
Autonomie: behoefte om psychologisch vrij te kunnen handelen en
zonder druk te kunnen functioneren
Competentie: behoefte om gewenste activiteiten tot een goed einde
te brengen
Rationele verbondenheid: behoefte om positieve relaties op te
bouwen met andere en zich geliefd voelen
- Iedereen heeft deze 3 basisbehoeften, ook kinderen
- De bevrediging vn de 3 basisbehoeften stelt kinderen en jongeren in
staat om autonoom te handelen
Autonome motivatie wordt beschouwd als meest kwaliteitsvolle vorm van
motivatie. Je kan dit stimuleren door
- Structurerend (houvast bieden)
- Autonomie ondersteunend op te treden
Ook binnen zorg belangrijk -> pas de begrippen toe zoals vb p33-34
1.7 HET HANDBOEK IN EEN NOTENDOP
3
, Ontwikkelingspsychologie
1.7.1 DE ONTWIKKELINGSFASE
KENNEN!!!
De ongeboren baby, de geboorte en de pasgeborene
De baby 0-1.5 jaar
De peuter 1.5-3 jaar
De kleuter 3-6 jaar
Het basisschoolkind 6-12 jaar
De adolescent 12-18/25 jaar
1.7.2 DE ONTWIKKLEINGSDOMEINEN KENNEN !!!
Lichamelijke ontwikkeling
Motorische ontwikkeling Samenhang:
Tekenontwikkeling - Tussen de
Perceptuele ontwikkeling domeinen
Cognitieve ontwikkeling - Binnen de fasen
Taalontwikkeling
Spelontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
Sociaal- emotionele ontwikkeling
Morele ontwikkeling
Persoonlijkheidsontwikkeling
HOOFDSTUK 2: DE ONGEBOREN BABY, DE GEBOORTE EN DE
PASGEBORENE
2.1 DE ONGEBOREN BABY
2.1.1 DE LICHAMELIJKE (EN MOTORISCHE) ONTWIKKELING
Duur zwangerschap is 40 weken (geteld vanaf de van de laatste
menstruatie). Dus eigenlijke duur (vanaf conceptie) is 38 weken.
1. Germinale
2. Embryonale
3. Foetale
2.1.1.1 DE GERMINALE PERIODE (3-4 WEKEN)
De prille vrucht, net na versmelting van eicel en zaadcel, staat in deze
periode centraal
Om de 4 weken heeft een vrouw een eisprong -> eicel via eileider naar ->
baarmoeder
Bevruchte eicel (=zygote) -> herhaaldelijk delen -> na 5 dagen nestelen
in baarmoeder
Moederkoek (placenta), navelstreng en vruchtzak worden gevormd
4
KINDERVERPLEEGKUNDE: HOOFDSTUK 1, INLEIDING
Doelen bij het onderdeel ontwikkelingspsychologie:
1. De student benoemt de ontwikkelingsdomeinen en
ontwikkelingsfasen
2. De student benoemt de mijlpalen per ontwikkelingsdomein en/of
ontwikkelingsfase
3. De student verpleegkunde legt begrippen uit de
ontwikkelingspsychologie uit
1.1DE ONTWIKKELING VAN HET KIND: GEWIKT EN GEWOGEN
Als vpk moet je in je interacties met kinderen rekening houden met de
typische kenmerken vn hun leeftijd.
1.2WAT IS ONTWIKKELING
Definitie: ‘het veranderen van een aanwezige structuur. De aanwezige
structuur ont-wikkelt, ont-vouwt, ont-plooit zich gedurende de hele
levenscyclus. Dus vanaf de conceptie tot aan de dood.
Gedrag wijzigt dus gedurende je gehele leven en dit zowel in het
bekomen/verwerven van nieuwe vaardigheden als het verliezen vn
bepaalde mogelijkheden
1.3WAT IS PSYCHOLOGIE
Definitief psychologie: ‘het is de wetenschap die het innerlijke leven en het
gedrag van de mens bestudeert’.
Er zijn verschillende stromingen, waarvan ontwikkelingspsychologie er 1
van is
Ontwikkelingspsychologie bestudeert het gedrag, het denken en het
beleven van mensen in de verschillende levensfasen, vanaf de geboorde
(zelfs prenataal) tot aan het einde vn het leven.
1.4HOE ONTSTAAT ONTWIKKELING
Welke ontwikkelingsfactoren hebben invloed op de ontwikkeling van een
persoon?
Wordt de mens datgene wat de omgeving van hem maakt?
Of ontwikkelt hij zich ongeacht het soort milieu waarin hij terecht komt, tot
datgene dat het latent al van het begin in hem aanwezig was?
Deze vraag omschrijft het nature/nurture
Wat is bepalend voor de ontwikkeling v/e kind?
- Nature: erfelijke aanleg, lengte
1
,Ontwikkelingspsychologie
- Nurture: omgeving, gezin
- Zelfbepaling?keuzes?
Antwoord: genuanceerd
- Naast natuur en milieu is zelfbepaling een belangrijke
ontwikkelingsfactor.
- De drie factoren beïnvloeden elkaar -> dus ontwikkeling is een
dynamisch spel tussen aanleg, milieu, waarbij de persoon-in-
ontwikkeling een allesbehalve passieve rol speelt
- Op bepaalde momenten in je ontwikkeling kan een bepaalde factor
een doorslaggevende invloed hebben.
1.5 STROMINGEN BINNEN DE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
Lezen, geen examenstof
1.6 HOE MET ONTWIKKELING OMGAAN?
Je bent als vpk deel van ‘het milieu’ en je hebt dus impact op het (zieke)
kind. Het is dan ook belangrijk om zicht te hebben op ontwikkeling en hoe
die te stimuleren
‘de zone van naaste ontwikkeling’, ‘welbevinden en betrokkenheid’ en
motivatie kunnen je hierbij helpen als kaders
1.6.1 WERKEN IN DE ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING
Vygotsky (vanuit cognitieve ontwikkelingsdomein, maar kan je breder
toepassen)
Waarover gaat dit? Als verpleegkundige moet je kijken naar wat het kind
kan leren en niet (enkel) naar wat het kan
Wat het kan zit in de groene comfort zone
Als je iets geeft wat moeilijker is dan komt het
kind in de blauwe zone (leer zone = naaste
ontwikkeling)
Paniek zone is iets wat veel te moeilijk is.
De vraag wijzigt dus van ‘welke vragen kan
het kind beantwoorden?
Naar ‘welke vragen kan dit kind leren beantwoorden?
2
,Ontwikkelingspsychologie
Je moet proberen het kind altijd een stapje verder te brengen. Dit doe je
door dingen voor te legen die het kind nog niet kan, kent, doet, en dit te
combineren met tips, uitleg, voorzeggen, voordoen
Let op: blijf wel IN de zone vn naaste ontwikkeling, maak het dus niet TE
makkelijk -> je zal je dus aan elk kind moeten aanpassen
1.6.2 WELBEVINDEN EN BETROKKENHEID ALS RICHTSNOEREN
Pas wanneer welbevinden en betrokkenheid aanwezig zijn, zal je het kind
zien open bloeien
Definitie welbevinden: de mate waarin de klas-en opvoedingscontext
tegemoetkomen aan de basisbehoeften van het kind -> je als een vis in
het water voelen
Welbevinden is een voorwaarde voor betrokkenheid. Want als je je
emotioneel niet goed voelt, is het moeilijk om je te concentreren/ ‘te
storten’ op een opdracht
Betrokkenheid heeft te maken met de intensiteit van de activiteit. Bv
opgeslorpt zijn in een opdracht, dan wordt er veel bijgeleerd voor het kind
1.6.3 MOTIVATIE ALS MOTOR VOOR LEREN EN ONTWIKKELING
Binnen motivatiepsychologie is er de zelf-determinantie-theorie.
- Belang van
Autonomie: behoefte om psychologisch vrij te kunnen handelen en
zonder druk te kunnen functioneren
Competentie: behoefte om gewenste activiteiten tot een goed einde
te brengen
Rationele verbondenheid: behoefte om positieve relaties op te
bouwen met andere en zich geliefd voelen
- Iedereen heeft deze 3 basisbehoeften, ook kinderen
- De bevrediging vn de 3 basisbehoeften stelt kinderen en jongeren in
staat om autonoom te handelen
Autonome motivatie wordt beschouwd als meest kwaliteitsvolle vorm van
motivatie. Je kan dit stimuleren door
- Structurerend (houvast bieden)
- Autonomie ondersteunend op te treden
Ook binnen zorg belangrijk -> pas de begrippen toe zoals vb p33-34
1.7 HET HANDBOEK IN EEN NOTENDOP
3
, Ontwikkelingspsychologie
1.7.1 DE ONTWIKKELINGSFASE
KENNEN!!!
De ongeboren baby, de geboorte en de pasgeborene
De baby 0-1.5 jaar
De peuter 1.5-3 jaar
De kleuter 3-6 jaar
Het basisschoolkind 6-12 jaar
De adolescent 12-18/25 jaar
1.7.2 DE ONTWIKKLEINGSDOMEINEN KENNEN !!!
Lichamelijke ontwikkeling
Motorische ontwikkeling Samenhang:
Tekenontwikkeling - Tussen de
Perceptuele ontwikkeling domeinen
Cognitieve ontwikkeling - Binnen de fasen
Taalontwikkeling
Spelontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
Sociaal- emotionele ontwikkeling
Morele ontwikkeling
Persoonlijkheidsontwikkeling
HOOFDSTUK 2: DE ONGEBOREN BABY, DE GEBOORTE EN DE
PASGEBORENE
2.1 DE ONGEBOREN BABY
2.1.1 DE LICHAMELIJKE (EN MOTORISCHE) ONTWIKKELING
Duur zwangerschap is 40 weken (geteld vanaf de van de laatste
menstruatie). Dus eigenlijke duur (vanaf conceptie) is 38 weken.
1. Germinale
2. Embryonale
3. Foetale
2.1.1.1 DE GERMINALE PERIODE (3-4 WEKEN)
De prille vrucht, net na versmelting van eicel en zaadcel, staat in deze
periode centraal
Om de 4 weken heeft een vrouw een eisprong -> eicel via eileider naar ->
baarmoeder
Bevruchte eicel (=zygote) -> herhaaldelijk delen -> na 5 dagen nestelen
in baarmoeder
Moederkoek (placenta), navelstreng en vruchtzak worden gevormd
4
