Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
KLASSIEKE DEFINIËRING VAN GEZONDHEID:
‣ Gezondheid is veel meer dan alleen ‘niet ziek’ zijn
‣ Gezond voelen is even belangrijk als gezond zijn → ook de beleving en ervaring van de eigen
gezondheid spelen een rol = de subjectieve perceptie van de eigen gezondheid
= het welbevinden
o Welbevinden is variabel
o Kan wisselen en veranderen door ingrijpende levensgebeurtenissen
‣ Een goede gezondheid is één van de belangrijkste factoren die bijdragen tot geluk
Gezondheid = een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn én niet alleen de
afwezigheid van aandoening of handicap (WHO, 1948)
‣ Meer dan de afwezigheid van ziekte of handicap
‣ Heeft een fysieke, mentale én sociale component
Gezondheidspromotie = het promoten van een gezonde leefstijl, het afremmen van ongezond
gedrag en het promoten van een gezonde leefomgeving
‣ Belangrijk moment: Ottawa Charter, 1986 → het is de verantwoordelijkheid van alle
overheden (lokaal, Vlaams, Federaal, Europees) om de gezondheid te beschermen en te
promoten
o 1948: België werd lid van de WHO
‣ Gezondheidsongelijkheid moet voorkomen worden
‣ Kinderen verdienen bijzondere aandacht → 1000-dagen benadering
o De eerste 1000 dagen is de periode vanaf de conceptie tot het 2e levensjaar van een
kind = een periode van grote lichamelijke en geestelijke ontwikkeling (vb. botgroei,
hersengroei, spiergroei, …)
→ is ook een periode voor een basis aan socialisatie
→ belang van gezonde voeding, vaccinatie, gezonde omgeving en hechting is in deze
periode heel groot (vb. roken en stress tijdens de zwangerschap leiden tot minder zuurstof en
voedingsstoffen bij de foetus met een hogere kans op vroeggeboorte, lager geboortegewicht en
meer kans op gezondheidsproblemen)
Componenten van gezondheid:
Fysieke component Geen fysieke klachten (vb. gebroken been, spierpijn, kanker, …)
Mentale component Geen psychische klachten (vb. depressieve gevoelens, angst, …)
Sociale component Gevoel van verbonden zijn met mensen en de omgeving
Objectieve component Meetbare aspecten (vb. bloeddruk, cholesterol, …)
Wat door het individu aangevoeld wordt / perceptie
Subjectieve component = het welbevinden (vb. iemand met dementie doet een test om te kijken hoe
de ziekte evolueert)
Iemands individuele kijk op gezondheid bepaalt iemands leefstijlkeuzes → deze leefstijlkeuzes
bepalen vervolgens ook de objectieve gezondheidsstatus van die persoon
1
,Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
Modellen van klassieke gezondheid:
Gezondheid is:
‣ Een holistisch begrip: alles is met elkaar verbonden en beïnvloedt elkaar
‣ Een dynamisch begrip: verschilt van plaats tot plaats en van mens tot mens
‣ Een middel voor meer welzijn en kwaliteit van leven (= instrumentele waarde van
gezondheid)
‣ Individueel en populatiegericht te benaderen
‣ Beïnvloed door heel wat factoren
Model van Lalonde (1974):
‣ Gezondheid wordt beïnvloed door verschillende soorten factoren
= gezondheidsdeterminanten
o Biologische factoren: erfelijke en aangeboren aandoeningen, problemen als gevolg
van ziekte of ongeval
o Voorzieningen in gezondheidszorg: de kwaliteit en de toegankelijkheid van aanbod
van gezondheidsvoorzieningen zoals ziekenhuizen, huisartsen, medicatie, …
o Leefstijl: gezond of ongezond gedrag / gedragsfactoren
o Omgeving: lawaai, luchtvervuiling, inrichting van de publieke ruimte, werkruimte,
sociale omgeving en fysieke omgeving
Regenboogmodel van Dahlgren & Whitehead:
‣ Maakt de relatie tussen individu, de omgeving en de gezondheid duidelijk
‣ Individu staat in het midden
‣ Eromheen zijn er verschillende lagen van invloed op gezondheid (eigen leefstijl, invloeden
vanuit de gemeenschap, leef- en werkomstandigheden, culturele factoren, SES, …)
‣ De invloed van de omgeving op iemands gezondheid is groot!
o Aanbod van gezonde en ongezonde voeding in woon-, werk- en schoolomgeving
o Aanwezigheid van publiek toegankelijk groen
o Onvoldoende gezondheidskennis en -vaardigheden
o Gevaarlijk en ongezond werk
o Betaalbare gezondheidszorg
o Aangename woonbuurt
2
,Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
Sustainable Development Goals (SDG’):
‣ = duurzame ontwikkelingsdoelstellingen
‣ 17 doelstellingen
‣ SDG 3 gaat over gezondheid: “Verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn
voor alle leeftijden. Dit betekent onder andere dat men tegen 2030 de moedersterfte
in de wereld fors wil terugdringen en aan epidemieën zoals aids, tuberculose en malaria een
einde wil maken.”
‣ Keuze voor een integrale aanpak
‣ Samenwerken met verschillende andere beleidsdomeinen (vb. wanneer kinderbijslag verhoogd
wordt, heeft dat effect op de gezondheid)
‣ Samenwerken met verschillende overheidsniveaus
‣ Hangt samen met het recht op gezondheid
Kritieken op de klassieke gezondheidsdefinitie:
“toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn”
‣ ‘Volledig’ impliceert onbereikbaar en onhaalbaarheid
‣ ‘Volledig’ stimuleert medicalisering en overdiagnosticering
‣ ‘Volledig’ laat geen ruimte voor omgaan met ziekte of handicap
‣ Gezondheid is big business (~individualisering en perfectionalisering)
o Ziektebestrijding is een verdienmodel
‣ Zeker in tijden waarin chronische ziektes overnemen (diabetes, obesitas, reuma, astma,
nieraandoeningen, …)
o Chronische ziekte = een ziekte die min. 3 maanden duurt en meestal onomkeerbaar is
o Belangrijk dat patiënten en hun omgeving hiermee leren omgaan
o Gaat vaak gepaard met angst, pijn, onbegrip, veranderd toekomstbeeld, …
o Inzetten op behouden van de levenskwaliteit
POSITIEVE GEZONDHEID:
Gezondheid = het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven
‣ Geen statische definitie
‣ Geen focus op klachten
‣ Geen focus op perfectie
‣ Wel focus op mogelijkheden, veerkracht, aanpassingsvermogen (Wat kan jij nog? Wat wil jij
nog? Wat maakt jou gelukkig? …)
‣ Wel focus op het dynamisch karakter van gezondheid (= subjectiviteit) = wat vinden mensen
belangrijk?
‣ Gezondheid als middel, niet als doel!
‣ 6 dimensies van positieve gezondheid:
1) Lichaamsfuncties
2) Mentaal welbevinden
3) Zingeving
4) Kwaliteit van leven
5) Meedoen
6) Dagelijks functioneren
3
, Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
‣ Onderzoek van de 6 dimensies:
o Jongeren hechten het grootste belang aan de lichaamsfuncties
o Ouderen hechten het grootste belang aan zingeving en mentaal welbevinden
o Niet-beroepsactieve mensen (gepensioneerden, werklozen, arbeidsongeschikten)
hechten meer belang aan zingeving en mentaal welbevinden
o Vrouwen hechten meer belang aan mentaal welbevinden en meedoen
o Hoger opgeleiden hechten meer belang aan lichaamsfuncties
o Lager opgeleiden hechten meer belang aan specifieke deelaspecten: gevoel van
controle, dankbaarheid, rondkomen met je geld, omgaan met geld, serieus genomen
worden
‣ Cultuurgevoelig! → de betekenis van gezondheid is zeer persoonlijk!
De rol van een sociaal werker:
‣ Luisteraar (Wat wil jij behouden? Wat wil jij veranderen?)
‣ Fluisteraar (Heb je dat al geprobeerd?)
‣ Verbinder (Ken je deze al?)
‣ Coach (Zet gerust de eerste stap, want dat kan jij!)
‣ Opletten voor individualisering: ‘juiste gedrag’ mag niet zomaar gereduceerd worden tot een
‘juiste mindset’
4
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
KLASSIEKE DEFINIËRING VAN GEZONDHEID:
‣ Gezondheid is veel meer dan alleen ‘niet ziek’ zijn
‣ Gezond voelen is even belangrijk als gezond zijn → ook de beleving en ervaring van de eigen
gezondheid spelen een rol = de subjectieve perceptie van de eigen gezondheid
= het welbevinden
o Welbevinden is variabel
o Kan wisselen en veranderen door ingrijpende levensgebeurtenissen
‣ Een goede gezondheid is één van de belangrijkste factoren die bijdragen tot geluk
Gezondheid = een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn én niet alleen de
afwezigheid van aandoening of handicap (WHO, 1948)
‣ Meer dan de afwezigheid van ziekte of handicap
‣ Heeft een fysieke, mentale én sociale component
Gezondheidspromotie = het promoten van een gezonde leefstijl, het afremmen van ongezond
gedrag en het promoten van een gezonde leefomgeving
‣ Belangrijk moment: Ottawa Charter, 1986 → het is de verantwoordelijkheid van alle
overheden (lokaal, Vlaams, Federaal, Europees) om de gezondheid te beschermen en te
promoten
o 1948: België werd lid van de WHO
‣ Gezondheidsongelijkheid moet voorkomen worden
‣ Kinderen verdienen bijzondere aandacht → 1000-dagen benadering
o De eerste 1000 dagen is de periode vanaf de conceptie tot het 2e levensjaar van een
kind = een periode van grote lichamelijke en geestelijke ontwikkeling (vb. botgroei,
hersengroei, spiergroei, …)
→ is ook een periode voor een basis aan socialisatie
→ belang van gezonde voeding, vaccinatie, gezonde omgeving en hechting is in deze
periode heel groot (vb. roken en stress tijdens de zwangerschap leiden tot minder zuurstof en
voedingsstoffen bij de foetus met een hogere kans op vroeggeboorte, lager geboortegewicht en
meer kans op gezondheidsproblemen)
Componenten van gezondheid:
Fysieke component Geen fysieke klachten (vb. gebroken been, spierpijn, kanker, …)
Mentale component Geen psychische klachten (vb. depressieve gevoelens, angst, …)
Sociale component Gevoel van verbonden zijn met mensen en de omgeving
Objectieve component Meetbare aspecten (vb. bloeddruk, cholesterol, …)
Wat door het individu aangevoeld wordt / perceptie
Subjectieve component = het welbevinden (vb. iemand met dementie doet een test om te kijken hoe
de ziekte evolueert)
Iemands individuele kijk op gezondheid bepaalt iemands leefstijlkeuzes → deze leefstijlkeuzes
bepalen vervolgens ook de objectieve gezondheidsstatus van die persoon
1
,Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
Modellen van klassieke gezondheid:
Gezondheid is:
‣ Een holistisch begrip: alles is met elkaar verbonden en beïnvloedt elkaar
‣ Een dynamisch begrip: verschilt van plaats tot plaats en van mens tot mens
‣ Een middel voor meer welzijn en kwaliteit van leven (= instrumentele waarde van
gezondheid)
‣ Individueel en populatiegericht te benaderen
‣ Beïnvloed door heel wat factoren
Model van Lalonde (1974):
‣ Gezondheid wordt beïnvloed door verschillende soorten factoren
= gezondheidsdeterminanten
o Biologische factoren: erfelijke en aangeboren aandoeningen, problemen als gevolg
van ziekte of ongeval
o Voorzieningen in gezondheidszorg: de kwaliteit en de toegankelijkheid van aanbod
van gezondheidsvoorzieningen zoals ziekenhuizen, huisartsen, medicatie, …
o Leefstijl: gezond of ongezond gedrag / gedragsfactoren
o Omgeving: lawaai, luchtvervuiling, inrichting van de publieke ruimte, werkruimte,
sociale omgeving en fysieke omgeving
Regenboogmodel van Dahlgren & Whitehead:
‣ Maakt de relatie tussen individu, de omgeving en de gezondheid duidelijk
‣ Individu staat in het midden
‣ Eromheen zijn er verschillende lagen van invloed op gezondheid (eigen leefstijl, invloeden
vanuit de gemeenschap, leef- en werkomstandigheden, culturele factoren, SES, …)
‣ De invloed van de omgeving op iemands gezondheid is groot!
o Aanbod van gezonde en ongezonde voeding in woon-, werk- en schoolomgeving
o Aanwezigheid van publiek toegankelijk groen
o Onvoldoende gezondheidskennis en -vaardigheden
o Gevaarlijk en ongezond werk
o Betaalbare gezondheidszorg
o Aangename woonbuurt
2
,Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
Sustainable Development Goals (SDG’):
‣ = duurzame ontwikkelingsdoelstellingen
‣ 17 doelstellingen
‣ SDG 3 gaat over gezondheid: “Verzeker een goede gezondheid en promoot welzijn
voor alle leeftijden. Dit betekent onder andere dat men tegen 2030 de moedersterfte
in de wereld fors wil terugdringen en aan epidemieën zoals aids, tuberculose en malaria een
einde wil maken.”
‣ Keuze voor een integrale aanpak
‣ Samenwerken met verschillende andere beleidsdomeinen (vb. wanneer kinderbijslag verhoogd
wordt, heeft dat effect op de gezondheid)
‣ Samenwerken met verschillende overheidsniveaus
‣ Hangt samen met het recht op gezondheid
Kritieken op de klassieke gezondheidsdefinitie:
“toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn”
‣ ‘Volledig’ impliceert onbereikbaar en onhaalbaarheid
‣ ‘Volledig’ stimuleert medicalisering en overdiagnosticering
‣ ‘Volledig’ laat geen ruimte voor omgaan met ziekte of handicap
‣ Gezondheid is big business (~individualisering en perfectionalisering)
o Ziektebestrijding is een verdienmodel
‣ Zeker in tijden waarin chronische ziektes overnemen (diabetes, obesitas, reuma, astma,
nieraandoeningen, …)
o Chronische ziekte = een ziekte die min. 3 maanden duurt en meestal onomkeerbaar is
o Belangrijk dat patiënten en hun omgeving hiermee leren omgaan
o Gaat vaak gepaard met angst, pijn, onbegrip, veranderd toekomstbeeld, …
o Inzetten op behouden van de levenskwaliteit
POSITIEVE GEZONDHEID:
Gezondheid = het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven
‣ Geen statische definitie
‣ Geen focus op klachten
‣ Geen focus op perfectie
‣ Wel focus op mogelijkheden, veerkracht, aanpassingsvermogen (Wat kan jij nog? Wat wil jij
nog? Wat maakt jou gelukkig? …)
‣ Wel focus op het dynamisch karakter van gezondheid (= subjectiviteit) = wat vinden mensen
belangrijk?
‣ Gezondheid als middel, niet als doel!
‣ 6 dimensies van positieve gezondheid:
1) Lichaamsfuncties
2) Mentaal welbevinden
3) Zingeving
4) Kwaliteit van leven
5) Meedoen
6) Dagelijks functioneren
3
, Algemene gezondheidzorg – samenvatting 2023 - 2024
‣ Onderzoek van de 6 dimensies:
o Jongeren hechten het grootste belang aan de lichaamsfuncties
o Ouderen hechten het grootste belang aan zingeving en mentaal welbevinden
o Niet-beroepsactieve mensen (gepensioneerden, werklozen, arbeidsongeschikten)
hechten meer belang aan zingeving en mentaal welbevinden
o Vrouwen hechten meer belang aan mentaal welbevinden en meedoen
o Hoger opgeleiden hechten meer belang aan lichaamsfuncties
o Lager opgeleiden hechten meer belang aan specifieke deelaspecten: gevoel van
controle, dankbaarheid, rondkomen met je geld, omgaan met geld, serieus genomen
worden
‣ Cultuurgevoelig! → de betekenis van gezondheid is zeer persoonlijk!
De rol van een sociaal werker:
‣ Luisteraar (Wat wil jij behouden? Wat wil jij veranderen?)
‣ Fluisteraar (Heb je dat al geprobeerd?)
‣ Verbinder (Ken je deze al?)
‣ Coach (Zet gerust de eerste stap, want dat kan jij!)
‣ Opletten voor individualisering: ‘juiste gedrag’ mag niet zomaar gereduceerd worden tot een
‘juiste mindset’
4
