H10: endocrien stelsel
Cytokinen: Chemische stoffen die communiceren en invloed hebben op naburige cellen. Ze komen vooral
voor in het immuunsysteem, vb.: histaminen uit mastcellen.
Hormonen: Chemische signaalstoffen die in het ene weefsel worden afgegeven en via het bloed naar
doelcellen in ander weefsel worden vervoerd. Ze hebben dus invloed op cellen over het gehele lichaam.
Hormonen (eiwitten)
Indeling op basis van hun chemische structuur
o Aminozuurderivaten (kleine moleculen
• Noradrenaline en adrenaline (hormonen + NT)
• Schildklierhormonen
• Melatonine
o Peptiden (ketens van AZ; korte polypeptiden tot kleine eiwitten)
• ADH, oxytocine en groeihormonen GROOTSTE GROEP
o Lipide-achtige hormonen = vetderivaten
• Steroïden (geslachtshormonen en bijnier): afgeleiden van cholesterol
• Eicosanoïden: afgeleiden van archidonzuur (vetzuur)
▪ Prostaglandines: celactiviteiten reguleren + invloed op enzymatische processen in
de extracellulaire vloeistof
Werkingsmechanismen
Niet-steroïde hormonen binden op een receptor op een plasmamembraan (want kunnen niet door de
plasmamembraan diffunceren)
Hoe?: Signaaltransductie
Een hormoon (first messenger) prikkelt een G-eiwit zodat
adenylaatcylase (enzym) ATP omzet naar cyclisch AMP (cAMP;
second messenger), deze gaat in het cytoplasma kinasen
(enzymen) remmen of activeren. Deze kinasen fosforyleren
(fosfaatgroepen aanhechten) andere inactieve enzymen zodat
deze op hun beurt geactiveerd worden
Vb.: Insuline
Dit is van korte duur omdat cAMP snel wordt geïnactiveerd
door omzetting in AMP via het enzym fosfodïesterase (PDE).
, Steroïdhormonen intracellulaire receptoren
Hoe?: Deze hormonen gaan doorheen de plasmamembraan en
binden op receptoren in het cytoplasma of de celkern. In de
celkern gaan ze specifieke genen (in)activeren waardoor mRNA
sneller of trager wordt getranscripteerd zodat de functie of
structuur van de cel gewijzigd wordt.
Schildklierhormonen intracellulaire receptoren
Hoe?: De hormonen komen in de cel via diffusie of actief
transport en binden aan receptoren op mitochondriën, zodat
ATP sneller wordt geproduceerd, of in de celkern, waardoor
specifieke genen (in)activeren en deze mRNA sneller of trager
transcripteren waardoor er een toename van de
stofwisselingactiviteit plaatsvindt.
Afgifte van hormonen: Hormonen komen rechtstreeks in haarvaatjes terecht
Vervoer van hormonen: Breed verspreid in de bloedstroom
Hydrofiele hormonen circuleren vrij in het bloed waar ze minder dan een uur functioneel zijn. Steroïden en
schildklierhormonen (hydrofoob) binden zich aan eiwitten in het bloed zodat ze veel langer functioneel zijn.
o EVENWICHT: Wanneer vrije hormonen verwijderd worden, worden ze vervangen door een deel
gebonden hormonen die dan vrijkomen.
Inactivatie van hormonen
o Binding aan celreceptoren (na uit de bloedstroom te diffunderen)
o Verwijdering door lever of nieren
o Afbraak door extracellulaire enzymen
Regulering van de hormoonaciviteit: via negatieve terugkoppeling
Via een prikkel wordt hormoonafgifte gestimuleerd
o Hormonale prikkel: samenstelling van extracellulaire vloeistof veranderen
o Hormonale prikkel: hormoonconcentratie in het bloed veranderen
o Neuronale prikkel: ontstaat wanneer een NT aankomt bij een verbinding tussen een zenuw en klier
+ de hypothalamus is gekoppeld aan deze prikkel
Cytokinen: Chemische stoffen die communiceren en invloed hebben op naburige cellen. Ze komen vooral
voor in het immuunsysteem, vb.: histaminen uit mastcellen.
Hormonen: Chemische signaalstoffen die in het ene weefsel worden afgegeven en via het bloed naar
doelcellen in ander weefsel worden vervoerd. Ze hebben dus invloed op cellen over het gehele lichaam.
Hormonen (eiwitten)
Indeling op basis van hun chemische structuur
o Aminozuurderivaten (kleine moleculen
• Noradrenaline en adrenaline (hormonen + NT)
• Schildklierhormonen
• Melatonine
o Peptiden (ketens van AZ; korte polypeptiden tot kleine eiwitten)
• ADH, oxytocine en groeihormonen GROOTSTE GROEP
o Lipide-achtige hormonen = vetderivaten
• Steroïden (geslachtshormonen en bijnier): afgeleiden van cholesterol
• Eicosanoïden: afgeleiden van archidonzuur (vetzuur)
▪ Prostaglandines: celactiviteiten reguleren + invloed op enzymatische processen in
de extracellulaire vloeistof
Werkingsmechanismen
Niet-steroïde hormonen binden op een receptor op een plasmamembraan (want kunnen niet door de
plasmamembraan diffunceren)
Hoe?: Signaaltransductie
Een hormoon (first messenger) prikkelt een G-eiwit zodat
adenylaatcylase (enzym) ATP omzet naar cyclisch AMP (cAMP;
second messenger), deze gaat in het cytoplasma kinasen
(enzymen) remmen of activeren. Deze kinasen fosforyleren
(fosfaatgroepen aanhechten) andere inactieve enzymen zodat
deze op hun beurt geactiveerd worden
Vb.: Insuline
Dit is van korte duur omdat cAMP snel wordt geïnactiveerd
door omzetting in AMP via het enzym fosfodïesterase (PDE).
, Steroïdhormonen intracellulaire receptoren
Hoe?: Deze hormonen gaan doorheen de plasmamembraan en
binden op receptoren in het cytoplasma of de celkern. In de
celkern gaan ze specifieke genen (in)activeren waardoor mRNA
sneller of trager wordt getranscripteerd zodat de functie of
structuur van de cel gewijzigd wordt.
Schildklierhormonen intracellulaire receptoren
Hoe?: De hormonen komen in de cel via diffusie of actief
transport en binden aan receptoren op mitochondriën, zodat
ATP sneller wordt geproduceerd, of in de celkern, waardoor
specifieke genen (in)activeren en deze mRNA sneller of trager
transcripteren waardoor er een toename van de
stofwisselingactiviteit plaatsvindt.
Afgifte van hormonen: Hormonen komen rechtstreeks in haarvaatjes terecht
Vervoer van hormonen: Breed verspreid in de bloedstroom
Hydrofiele hormonen circuleren vrij in het bloed waar ze minder dan een uur functioneel zijn. Steroïden en
schildklierhormonen (hydrofoob) binden zich aan eiwitten in het bloed zodat ze veel langer functioneel zijn.
o EVENWICHT: Wanneer vrije hormonen verwijderd worden, worden ze vervangen door een deel
gebonden hormonen die dan vrijkomen.
Inactivatie van hormonen
o Binding aan celreceptoren (na uit de bloedstroom te diffunderen)
o Verwijdering door lever of nieren
o Afbraak door extracellulaire enzymen
Regulering van de hormoonaciviteit: via negatieve terugkoppeling
Via een prikkel wordt hormoonafgifte gestimuleerd
o Hormonale prikkel: samenstelling van extracellulaire vloeistof veranderen
o Hormonale prikkel: hormoonconcentratie in het bloed veranderen
o Neuronale prikkel: ontstaat wanneer een NT aankomt bij een verbinding tussen een zenuw en klier
+ de hypothalamus is gekoppeld aan deze prikkel
