NeuroBiologie SRW
(Neuro)biologie
1 Deel 1: (Epi)Genetica = overdracht van erfelijke
informatie
1.1 De bouwstenen: 4 groepen Moleculen
Koolhydraten
Lipiden
Eiwitten
Nucleïnezuren: DNA & RNA
Bouwstenen zijn onderdelen waaruit wij zijn opgebouwd, ons systeem.
1.1.1 Koolhydraten: sachariden of suikers- ose
= Suikers, worden meestal omschreven met -ose achteraan bv, glucose, lactose
Gebruiken we als brandstof
Monosachariden (klein deeltje van een koolhydraat) gaan we omzetten in energie
Polisachariden (keten van koolhydraten) => gebruiken als opslag
MAAR we kunnen er ook eiwitten of vetten van maken
1.1.2 Lipiden: vetten
= vetten opslaan om onszelf warm te houden => isolatielaag
Gebruiken we als afbraakstof om : te produceren
Energie die afkomstig is van afbraak van vet => meer energie
o Verzadigde vetten: dierlijke producten
o Onverzadigde vetten: plantaardige producten
In elke cel zit er vet, in het celmembraan
1.1.3 Eiwitten of proteïnen
= essentieel voor organisme en heeft verschillende functies
Onderdeel van spieren
Eiwitten zit in ons bloed
o Plasma eiwitten = immunoglobuline
o Stollingsfactoren = stollen van het bloed
o Hemoglobine = eiwit dat in de rode bloedcel zit en transporteert zuurstof, een
molecule dat zuurstof mee neemt
o Receptoreiwitten = eiwitten die het signaal van buitenwereld ontvangen bv, het oog
o Insuline = eiwitten die controleren van suiker
o Enzymen = zorgen voor afbraak van andere eiwitten bv, Pepsine
Eiwitten zijn het product van het DNA
1.1.3.1 Opbouw van een eiwit
Aminozuren (AZ) = kleinste onderdeel van eiwit
In ons lichaam 20 verschillende aminozuren die een keten vormen => Polypeptideketen => kan een
eiwitvormen
1
Saskia Smets
,NeuroBiologie SRW
2 AZ die met elkaar binden = Peptidebinding
Keten => driedimensionale structuur vormen van een eiwit => eiwit kan functie uitvoeren
Enorme variëteit zijn aan eiwitten, die variaties worden omschreven in het DNA.
Eiwitstructuur
- Polypeptideken
- Hemoglobine = zuurstof
- Myoglobine = vezels, spieren
- Keratinevezel = vezels, spieren
1.1.4 Nucleïnezuren
Twee soorten nucleïnezuren:
- DNA (Deoxyribe Nucleine Acid)
- RNA (Ribo Nucleine acid)
o Gekopieerd stukje van het DNA
Erfelijk materiaal => opgeslagen in onze chromosomen
DNA => Molecule waar ons erfelijk materiaal is in opgeslagen
Een klein onderdeel waar er bv, in staat welk kleur ogen je hebt noemt men een gen, al deze genen
zitten op die lange moleculen, zo zijn er eigenlijk 46 verschillende moleculen.
Deze moleculen gebruiken ze om te lezen, ze halen een gen eruit, dat gen wordt van DNA omgezet
naar RNA en van RNA naar eiwit.
1.1.4.1 Bouw nucleïnezuren
Bestaat uit nucleotiden => kleinste onderdeel v/d nucleïnezuur
Nucleotide bestaat uit:
- Base
- Suiker
- Fosfaatgroep (5’)
Als deze aan elkaar hangen krijgen we een ladderstructuur
Stikstofbasen die in een nucleïnezuur zitten zowel in DNA & RNA:
- Adenine (A)
- Cytosine (C)
- Guanine (G)
- Thymine (T)/ Uracil (U) in RNA
Guanine G + Cytosine C binden
Thymine T/ Uracil (U) RNA + Adenine A binden
Fosfaten en suikers vormen de spijlen van de ladderstructuur en de basen
de trappen
Dit vormt dus DNA.
DNA lees je altijd af van 3’ naar 5’
2
Saskia Smets
,NeuroBiologie SRW
1.2 Richting van het DNA
DNA bestaat uit 2 strengen, deze 2 strengen zijn complementair maar lopen in
tegenovergestelde richting.
o Indien fosfaat bovenaan = 5’
o Indien suiker onderaan = 3’
o DNA lees je van 3’ naar 5’
Dubbele helix = 2 strengen winden zich op rond een denkbeeldige as
De volgorde van de basen zijn voor ieder gen verschillend en vormt een code => omgezet
eiwit en oneindig veel codes
Die code vormt de basis van de erfelijkheid
Waarom spiraliseerd het DNA zich?
Omdat dat zich op die manier op oppervlak doet verkleinen en zo past het DNA in het lichaam
1.3 DNA vs RNA
DNA RNA
Bevindt zich in de celkern Bevindt zich zowel IN als UIT de celkern (alle
thymines worden vervangen door uracil, omdat
dat een enkelstreng is)
RNA-streng is een stukje van het DNA, een stukje DNA wordt gekopieerd naar een enkel streng
2 De cel
DNA bevindt zich in iedere cel.
Cel = omgeven door celmembraan, binnen in celmembraan => cytoplasma. En 1 specifiek celorganel
is de celkern en houdt het erfelijk materiaal in zich.
Ribosomen zijn kleine celorganellen in de cel en die zorgen voor de omzet van een RNA => eiwit.
RNA is een code voor een eiwit te produceren, een code die staat voor een gen.
Eiwitsynthese gebeurt in cytoplasma
RNA komt vanuit de celkern in het cytoplasma terecht.
DNA bevindt zich in een vorm van chromosomen. (X-binding)
Chromosomen bestaat uit DNA en andere eiwitten (Histonen) en als dat opspiraliseerd noemt met
dat een chromosoom (X-binding). Een mens bestaat uit 46 chromosomen: 23 chromosomen.
Chromosomen vinden we in de celkern vlak voor de cel gaat delen.
DNA verdubbelt zich zodat de cellen kunnen splitsen en elke cel de informatie kan hebben
3
Saskia Smets
, NeuroBiologie SRW
2.1 DNA in de cel
DNA zit in de chromosomen
Kern: chromosomen (46) -> DNA + eiwitten
DNA strengen worden omgezet naar RNA
RNA => uit de celkern => ribosoom gaat RNA omzetten => eiwit => polypeptide => eiwit.
Eiwitsynthese: m-RNA naar ribosomen => AZ-keten opgebouwd => vormt eiwit
3 DNA processen
1. DNA-replicatie: gebeurt voor de celdeling: verdubbelen van het erfelijk materiaal
2. Eiwitsynthese DNA -> RNA -> Eiwit
3. Mutatie
3.1 DNA-replicatie: DNA verdubbeld
DNA-replicatie is de verdubbeling van het DNA
Waarom?
Als onze cel wilt delen, moet hij alle DNA informatie meekrijgen, om dan aan elke cel
dezelfde informatie te kunnen geven
Chromosoom ontleed: (zie illustratie)
DNA-streng gaat openbreken, alle waterstofbruggen (basen hangen aan elkaar vast daardoor)
worden verbroken door een enzym helicase => die gaat de streng in 2 knippen, er worden nieuwe
strengen aan de oude keten gebonden.
1 streng wordt heel gemakkelijk opgebouwd (leidende streng) => de streng inrichting van 3’ naar 5’
1 streng wordt in stukjes opgebouwd (lagging streng)
Alle basen kunnen er aan geplaatst worden => nieuwe streng is ontstaan
Zo krijg je twee exacte kopieën
4
Saskia Smets
(Neuro)biologie
1 Deel 1: (Epi)Genetica = overdracht van erfelijke
informatie
1.1 De bouwstenen: 4 groepen Moleculen
Koolhydraten
Lipiden
Eiwitten
Nucleïnezuren: DNA & RNA
Bouwstenen zijn onderdelen waaruit wij zijn opgebouwd, ons systeem.
1.1.1 Koolhydraten: sachariden of suikers- ose
= Suikers, worden meestal omschreven met -ose achteraan bv, glucose, lactose
Gebruiken we als brandstof
Monosachariden (klein deeltje van een koolhydraat) gaan we omzetten in energie
Polisachariden (keten van koolhydraten) => gebruiken als opslag
MAAR we kunnen er ook eiwitten of vetten van maken
1.1.2 Lipiden: vetten
= vetten opslaan om onszelf warm te houden => isolatielaag
Gebruiken we als afbraakstof om : te produceren
Energie die afkomstig is van afbraak van vet => meer energie
o Verzadigde vetten: dierlijke producten
o Onverzadigde vetten: plantaardige producten
In elke cel zit er vet, in het celmembraan
1.1.3 Eiwitten of proteïnen
= essentieel voor organisme en heeft verschillende functies
Onderdeel van spieren
Eiwitten zit in ons bloed
o Plasma eiwitten = immunoglobuline
o Stollingsfactoren = stollen van het bloed
o Hemoglobine = eiwit dat in de rode bloedcel zit en transporteert zuurstof, een
molecule dat zuurstof mee neemt
o Receptoreiwitten = eiwitten die het signaal van buitenwereld ontvangen bv, het oog
o Insuline = eiwitten die controleren van suiker
o Enzymen = zorgen voor afbraak van andere eiwitten bv, Pepsine
Eiwitten zijn het product van het DNA
1.1.3.1 Opbouw van een eiwit
Aminozuren (AZ) = kleinste onderdeel van eiwit
In ons lichaam 20 verschillende aminozuren die een keten vormen => Polypeptideketen => kan een
eiwitvormen
1
Saskia Smets
,NeuroBiologie SRW
2 AZ die met elkaar binden = Peptidebinding
Keten => driedimensionale structuur vormen van een eiwit => eiwit kan functie uitvoeren
Enorme variëteit zijn aan eiwitten, die variaties worden omschreven in het DNA.
Eiwitstructuur
- Polypeptideken
- Hemoglobine = zuurstof
- Myoglobine = vezels, spieren
- Keratinevezel = vezels, spieren
1.1.4 Nucleïnezuren
Twee soorten nucleïnezuren:
- DNA (Deoxyribe Nucleine Acid)
- RNA (Ribo Nucleine acid)
o Gekopieerd stukje van het DNA
Erfelijk materiaal => opgeslagen in onze chromosomen
DNA => Molecule waar ons erfelijk materiaal is in opgeslagen
Een klein onderdeel waar er bv, in staat welk kleur ogen je hebt noemt men een gen, al deze genen
zitten op die lange moleculen, zo zijn er eigenlijk 46 verschillende moleculen.
Deze moleculen gebruiken ze om te lezen, ze halen een gen eruit, dat gen wordt van DNA omgezet
naar RNA en van RNA naar eiwit.
1.1.4.1 Bouw nucleïnezuren
Bestaat uit nucleotiden => kleinste onderdeel v/d nucleïnezuur
Nucleotide bestaat uit:
- Base
- Suiker
- Fosfaatgroep (5’)
Als deze aan elkaar hangen krijgen we een ladderstructuur
Stikstofbasen die in een nucleïnezuur zitten zowel in DNA & RNA:
- Adenine (A)
- Cytosine (C)
- Guanine (G)
- Thymine (T)/ Uracil (U) in RNA
Guanine G + Cytosine C binden
Thymine T/ Uracil (U) RNA + Adenine A binden
Fosfaten en suikers vormen de spijlen van de ladderstructuur en de basen
de trappen
Dit vormt dus DNA.
DNA lees je altijd af van 3’ naar 5’
2
Saskia Smets
,NeuroBiologie SRW
1.2 Richting van het DNA
DNA bestaat uit 2 strengen, deze 2 strengen zijn complementair maar lopen in
tegenovergestelde richting.
o Indien fosfaat bovenaan = 5’
o Indien suiker onderaan = 3’
o DNA lees je van 3’ naar 5’
Dubbele helix = 2 strengen winden zich op rond een denkbeeldige as
De volgorde van de basen zijn voor ieder gen verschillend en vormt een code => omgezet
eiwit en oneindig veel codes
Die code vormt de basis van de erfelijkheid
Waarom spiraliseerd het DNA zich?
Omdat dat zich op die manier op oppervlak doet verkleinen en zo past het DNA in het lichaam
1.3 DNA vs RNA
DNA RNA
Bevindt zich in de celkern Bevindt zich zowel IN als UIT de celkern (alle
thymines worden vervangen door uracil, omdat
dat een enkelstreng is)
RNA-streng is een stukje van het DNA, een stukje DNA wordt gekopieerd naar een enkel streng
2 De cel
DNA bevindt zich in iedere cel.
Cel = omgeven door celmembraan, binnen in celmembraan => cytoplasma. En 1 specifiek celorganel
is de celkern en houdt het erfelijk materiaal in zich.
Ribosomen zijn kleine celorganellen in de cel en die zorgen voor de omzet van een RNA => eiwit.
RNA is een code voor een eiwit te produceren, een code die staat voor een gen.
Eiwitsynthese gebeurt in cytoplasma
RNA komt vanuit de celkern in het cytoplasma terecht.
DNA bevindt zich in een vorm van chromosomen. (X-binding)
Chromosomen bestaat uit DNA en andere eiwitten (Histonen) en als dat opspiraliseerd noemt met
dat een chromosoom (X-binding). Een mens bestaat uit 46 chromosomen: 23 chromosomen.
Chromosomen vinden we in de celkern vlak voor de cel gaat delen.
DNA verdubbelt zich zodat de cellen kunnen splitsen en elke cel de informatie kan hebben
3
Saskia Smets
, NeuroBiologie SRW
2.1 DNA in de cel
DNA zit in de chromosomen
Kern: chromosomen (46) -> DNA + eiwitten
DNA strengen worden omgezet naar RNA
RNA => uit de celkern => ribosoom gaat RNA omzetten => eiwit => polypeptide => eiwit.
Eiwitsynthese: m-RNA naar ribosomen => AZ-keten opgebouwd => vormt eiwit
3 DNA processen
1. DNA-replicatie: gebeurt voor de celdeling: verdubbelen van het erfelijk materiaal
2. Eiwitsynthese DNA -> RNA -> Eiwit
3. Mutatie
3.1 DNA-replicatie: DNA verdubbeld
DNA-replicatie is de verdubbeling van het DNA
Waarom?
Als onze cel wilt delen, moet hij alle DNA informatie meekrijgen, om dan aan elke cel
dezelfde informatie te kunnen geven
Chromosoom ontleed: (zie illustratie)
DNA-streng gaat openbreken, alle waterstofbruggen (basen hangen aan elkaar vast daardoor)
worden verbroken door een enzym helicase => die gaat de streng in 2 knippen, er worden nieuwe
strengen aan de oude keten gebonden.
1 streng wordt heel gemakkelijk opgebouwd (leidende streng) => de streng inrichting van 3’ naar 5’
1 streng wordt in stukjes opgebouwd (lagging streng)
Alle basen kunnen er aan geplaatst worden => nieuwe streng is ontstaan
Zo krijg je twee exacte kopieën
4
Saskia Smets
