Ziektemechanismen, samenvatting - prof. Bossuyt

Prof. Bossuyt

1. Inleiding laboratoriumgeneeskunde
1.1 Wat is klinische biologie?
Overzicht
= geheel van kennis van laboratoriumtechnieken die ter beschikking staan van de geneesheer,
zowel op gebied van profylaxe als van pathologie om
- Diagnose op te stellen
- Balans op te maken van werking orgaan
- Uitslag van behandeling te beoordelen
Medisch specialisme
=> 1/30 medische specialismen
=> Omvat mibrobiologie, chemie & (laboratorium)hematologie
=> Opleiding: 5 jaar


Evolutie
1e toestellen: 30 analyses/uur
Nu: 8000 testen/uur




Impact op klinische biologie:
+++ onmisbaar in dagelijkse medische praktijk voor preventie, diagnose & opvolging patiënten
- - - neiging om minder aandacht te besteden aan klinisch onderzoek
- - - Onoordeelkundig gebruik leidt tot nutteloze test aanvragen, onnodige kosten

1.2 Rol laboratoriumtesten in diagnostisch proces
Test & behandelingsdrempel
Iemand die zich presenteert met pijn typisch voor hartinfarct & typisch EEG
=> moet dan nog labotest doen of direct behandeling starten

Hangt af van wie er voor u zit
1. 65-jarige man met Q-waves (ECG) en pijn in borstkas sinds 1uur => start behandeling
2. 13-jarig meisje met branderig gevoel retrosternaal => testen voor AMI niet nodig
3. 75-jarige vrouw met pijn in borstkas & ST-depressie => testen verder noodzakelijk




1




, Prof. Bossuyt

Wanneer klinisch zinvol




!! Test is klinisch zinvol wanneer deze uitkomst verbetert door informatie te geven die het beleid
van patiënt beïnvloedt

Bv. IgA anti-tTG antisto en als abdominale klachten om kans te bepalen op celiakie
=> Obv resultaat beslissen om dundarmbiopsie te doen

Bv. Bepaling troponine bij 75-jaar oude vrouw met pijn in borstkas & ST-depressie
=> Kijken of ze infarct heeft of onstabiele angor




Klinisch zinvol gebruiken van laboratoriumtest vereist:
- Kennis pre-test probabiliteit
- Kans dat patiënt ziekte heeft obv beschikbare gegevens
- Kennis over performantie van laboratoriumtest
- Sensitiviteit, speci citeit, likelihood ratio & voorspellende waarde
- Kennis over impact van bekomen posttest probabiliteit op beleid
- Pos -> probabiliteit ziekte toegenomen tov pre-test probabiliteit
- Neg -> probabiliteit ziekte afgenomen tov pre-test probabiliteit

Pre-test probabiliteit
Is functie van
- Frequentie ziekte
- Prevalentie: aantal zieken in populatie op gegeven ogenblik
- Individuele patiënt
- Symptomen
- Bv. Retrosternale pijn uitstralend naar hals & linker arm
- Presentatie
- Bv. Q-wave op ECG
- Voorgeschiedenis
- Bv. Vroeger infarct, angor
- Risicofactoren
- Bv. Leeftijd, roken
!! Rationeel gebruik van laboratoriumtesten is primair een verantwoordelijkheid van clinicus



2


 fi ff

, Prof. Bossuyt

Wie mag analyses inzake klinische biologie voorschrijven?
Om te worden aangerekend moeten de analyses voorgeschreven zijn door:
- Geneesheer in raam van algemene of gespecialiseerde geneeskunde
- Tandarts in raam van tandverzorging
- Vroedvrouw in raam van verloskundige hulp die tot haar bevoegdheid hoort
Bijzondere voorwaarden & beperkingen
1. Mag enkel aanvragen na onderzoek patiënt
2. Geen analyses voorschrijven die niet zou kunnen interpreteren
3. Sommige analyses hebben diagnoseregels om te bepalen in welke omstandigheden vergoed

Bv. HbA1c -> enkel aanrekenbaar als patiënt met diabetes mellitus, CF of chronische pancreatitis



Hoe analyses voorschrijven
1. Positieve lijst van diverse gevraagde analyses:
- Moet mogelijk zijn elke gevraagde analyse positief & afzonderlijk aan te duiden
- Meerdere verstrekkingen/analyses ineens aanvragen niet toegestaan
2. Aanvraag klinisch biologisch onderzoek van bepaald syndroom of door vermelding type
gewenste onderzoeken
- Bv. Onverklaarde hypoglycemie (= onderzoek bepaald synderoom)
- Bv. Uitsluiten monoklonale gammopathie (= vermelding type gewenste onderzoeken)
=> geneesheer specialist in klinisch biologie

1.3 diagnostische onzekerheid
Overzicht
Resultaten bekomen bij controlepopulatie & bij patiënten
met ziekte
=> testresultaat hoger bij mensen met ziekte
=> maar is overlapping




Signaal detectie theorie:
“resultaat in patiënten met ziekte verschilt van resultaat van patiënten zonder ziekte”


Analytische variatie
!! Hier rekening mee houden als resultaat terugkrijgen

Analytische variatie
= Meerdere metingen van zelfde staal leveren verschillende
resultaten op

!! Variatie is afhankelijk van meetprincipe & bewaking van
reproduceerbaarheid resultaten


3




, Prof. Bossuyt

Precisie: mate van reproduceerbaarheid van meetresultaat in geval van herhaalde metingen op
eenzelfde monster
(= maat voor toevallige fout)

Juistheid: mate waarin gemiddelde van herhaalde metingen de juiste waarde benadert
(= maat voor systematische fout)

Nauwkeurigheid: mate waarin resultaat van enkelvoudige meting de juiste waarde benadert
(= maat voor systematische + toevallige fout)




Biologische variatie
Intra-individuele variatie: spreiding testresultaten bij enkelvoudige meting op meerdere individuele
monsters van eenzelfde persoon

Bronnen van intra-individuele variatie zijn
- Dag-nachtritme
- Seizoen variaties
- Immobilisatie
- Inspanning
- Voeding
!! Zijn controleerbare factoren -> belang pre-analytische fase

Inter-individuele variatie: spreiding testresultaten bekomen bij enkelvoudige meting op individuele
monsters van verschillende personen

Bronnen van inter-individuele variatie zijn
- Leeftijd
- Geslacht
- Ras
!! Zijn niet-controleerbare factoren -> belang goede referentiewaarden




4