Leerpad 1: België
1) Scheiding der machten
Je kan de drie machten geven.
Scheiding der machten
Macht Instelling Bevoegdheid
o Parlement o Maakt wetten
Wetgevende macht
o Koning o Controleert uitvoerende macht
o Koning
o Bestuurt het land
o Zijn regering van
Uitvoerende macht o Wetten in concrete gevallen worden
ministers en
toegepast + nageleefd
staatssecretarissen
o Doet uitspraken over geschillen
o Hoven
Rechterlijke macht o Controleert wettelijkheid van daden
o rechtbanken
van uitvoerende macht
Je legt uit wat scheiding der machten betekent.
- Macht = verdeeld over verschillende instellingen
→ Iedereen controleert iedereen
Je kan uitleggen wat essentieel is bij de scheiding der machten.
- Moet altijd evenwicht zijn tussen alle machten
→ Wederzijdse controle tussen alle machten om te verhinderen dat 1 macht te groot wordt
→ Principe = checks and balances
- Iedere macht moet 2 andere controleren + zelf ook gecontroleerd worden (macht + tegenmacht)
Je kan uitleggen wat een autoritair regime is en een voorbeeld geven.
Alle macht is in de handen van 1 persoon (dictator), familie, kleine groep mensen, een partij of
militairen.
Bv. Noord-Korea, Iran
Je kan uitleggen aan de hand van 3 kenmerken uit waarom een land een autoritair regime is.
o Geen scheiding der machten
o Weinig burgerlijke vrijheden en rechten
o Verkiezingen niet zuiver, vaak sprake van fraude, manipulatie en geweld
, Je kan uitleggen wat wordt bedoeld met de ‘vierde macht’.
- Soms spreken we ook van een vierde macht = pers en de media
- Taak:
o Informatie geven
o Opinie vormen
o Spreekbuis zijn van bevolking
o Controle uitoefenen op politieke wereld
- Allemaal belangrijke functies voor een democratie
- Basisvoorwaarde voor democratie = persvrijheid + vrijheid voor hebben en uiten van je mening,
het recht op vrijemeningsuiting.
2) Representatieve en parlementaire democratie
Je kan uitleggen wat het woord ‘democratie’ betekent.
Democratie komt van het Grieks: demos = volk en kratein = heersen → volksheerschappij
Je kan uitleggen wat een representatieve democratie is.
Bestuursvorm waarbij bevolking de vertegenwoordigers kiest om in hun plaats over kwesties te
beslissen, om in hun plaats de macht uit te oefenen. De representatieve democratie is hierdoor
onderscheiden van de directe, waarin leden van de bevolking zelf politieke besluiten nemen.
Je kan uitleggen welke evolutie heeft plaatsgevonden wat betreft de leeftijd van het stemrecht.
•Cijnkiesrecht = enkel de rijke Belgen die een bepaalde cijns (belasting) betaalden konden
1831 stemmen
•Algemeen meervoudig stemrecht = elke man van min. 25 jaar stemt 1x, sommige die een
1893 bepaalde belasting/diploma hebben krijgen 2 of 3 stemmen
•Algemeen enkelvoudig stemrecht = elke man van min. 21 krijgt 1 stem
1919
•Stemrecht voor vrouwen
1948
•Elke burger van min. 18 jaar heeft recht op 1 stem op voorwaarde dat hij Belg is
1981
, Je kan uitleggen in welke 2 basismodellen je de representatieve democratie terugvindt en legt dit uit.
o Presidentiële democratie:
Zij houden 2 soorten verkiezingen. Eén van deze verkiezingen is om te bepalen wie de president
wordt. De president stelt vervolgens zijn eigen regering samen die niet afhankelijk is van een
meerderheid in het parlement. De andere verkiezing is om te bepalen wat de verhoudingen in
het Huis van Afgevaardigden en de Senaat worden. Deze 2 vormen de wetgevende macht. De
scheiding der machten in een presidentieel stelsel is dus strikter.
o Parlementaire democratie:
Er wordt geen president of eerste minister rechtstreeks verkozen, enkel een parlement. De
regering haalt dus haar bevoegdheid uit het vertrouwen dat dat parlement haar geeft. Ze wordt
niet rechtstreeks verkozen.
3) Rechtsstaat
Je kan uitleggen wat een rechtsstaat is.
- Staat waar machthebbers de regels moeten respecteren
→ Regels die democratisch ontworpen werden, waarbij fundamentele rechten + vrijheden van
mens gerespecteerd worden
→ Fundamenteel: waar mogelijkheid bestaat om betwistingen over toepassingen van die regels
door een onafhankelijke rechtbank te beslechten.
Je kan uitleggen wat de fundamentele rechten en vrijheden zijn.
- Er zijn 7 fundamentele rechten:
o Het recht op een eerbiedige, correcte behandeling
o Het recht om informatie te krijgen
o Het recht om informatie te geven
o Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand
o Het recht op financieel herstel
o Het recht op hulp
o Het recht op bescherming en respect voor het privéleven
- Rechten die ieder mens heeft + die grondslag zijn voor alle rechten die door wet en gewoonte
worden bepaald
- 4 vrijheden in Europese Unie = vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal.
4) Federalisme
Je kan uitleggen wat het betekent als een land een federale staat is.
Een federale staat is een land dat bestaat uit verschillende grondgebieden, met elk een afzonderlijk
parlement en specifieke wetten, maar gebonden aan de grondwet.
1) Scheiding der machten
Je kan de drie machten geven.
Scheiding der machten
Macht Instelling Bevoegdheid
o Parlement o Maakt wetten
Wetgevende macht
o Koning o Controleert uitvoerende macht
o Koning
o Bestuurt het land
o Zijn regering van
Uitvoerende macht o Wetten in concrete gevallen worden
ministers en
toegepast + nageleefd
staatssecretarissen
o Doet uitspraken over geschillen
o Hoven
Rechterlijke macht o Controleert wettelijkheid van daden
o rechtbanken
van uitvoerende macht
Je legt uit wat scheiding der machten betekent.
- Macht = verdeeld over verschillende instellingen
→ Iedereen controleert iedereen
Je kan uitleggen wat essentieel is bij de scheiding der machten.
- Moet altijd evenwicht zijn tussen alle machten
→ Wederzijdse controle tussen alle machten om te verhinderen dat 1 macht te groot wordt
→ Principe = checks and balances
- Iedere macht moet 2 andere controleren + zelf ook gecontroleerd worden (macht + tegenmacht)
Je kan uitleggen wat een autoritair regime is en een voorbeeld geven.
Alle macht is in de handen van 1 persoon (dictator), familie, kleine groep mensen, een partij of
militairen.
Bv. Noord-Korea, Iran
Je kan uitleggen aan de hand van 3 kenmerken uit waarom een land een autoritair regime is.
o Geen scheiding der machten
o Weinig burgerlijke vrijheden en rechten
o Verkiezingen niet zuiver, vaak sprake van fraude, manipulatie en geweld
, Je kan uitleggen wat wordt bedoeld met de ‘vierde macht’.
- Soms spreken we ook van een vierde macht = pers en de media
- Taak:
o Informatie geven
o Opinie vormen
o Spreekbuis zijn van bevolking
o Controle uitoefenen op politieke wereld
- Allemaal belangrijke functies voor een democratie
- Basisvoorwaarde voor democratie = persvrijheid + vrijheid voor hebben en uiten van je mening,
het recht op vrijemeningsuiting.
2) Representatieve en parlementaire democratie
Je kan uitleggen wat het woord ‘democratie’ betekent.
Democratie komt van het Grieks: demos = volk en kratein = heersen → volksheerschappij
Je kan uitleggen wat een representatieve democratie is.
Bestuursvorm waarbij bevolking de vertegenwoordigers kiest om in hun plaats over kwesties te
beslissen, om in hun plaats de macht uit te oefenen. De representatieve democratie is hierdoor
onderscheiden van de directe, waarin leden van de bevolking zelf politieke besluiten nemen.
Je kan uitleggen welke evolutie heeft plaatsgevonden wat betreft de leeftijd van het stemrecht.
•Cijnkiesrecht = enkel de rijke Belgen die een bepaalde cijns (belasting) betaalden konden
1831 stemmen
•Algemeen meervoudig stemrecht = elke man van min. 25 jaar stemt 1x, sommige die een
1893 bepaalde belasting/diploma hebben krijgen 2 of 3 stemmen
•Algemeen enkelvoudig stemrecht = elke man van min. 21 krijgt 1 stem
1919
•Stemrecht voor vrouwen
1948
•Elke burger van min. 18 jaar heeft recht op 1 stem op voorwaarde dat hij Belg is
1981
, Je kan uitleggen in welke 2 basismodellen je de representatieve democratie terugvindt en legt dit uit.
o Presidentiële democratie:
Zij houden 2 soorten verkiezingen. Eén van deze verkiezingen is om te bepalen wie de president
wordt. De president stelt vervolgens zijn eigen regering samen die niet afhankelijk is van een
meerderheid in het parlement. De andere verkiezing is om te bepalen wat de verhoudingen in
het Huis van Afgevaardigden en de Senaat worden. Deze 2 vormen de wetgevende macht. De
scheiding der machten in een presidentieel stelsel is dus strikter.
o Parlementaire democratie:
Er wordt geen president of eerste minister rechtstreeks verkozen, enkel een parlement. De
regering haalt dus haar bevoegdheid uit het vertrouwen dat dat parlement haar geeft. Ze wordt
niet rechtstreeks verkozen.
3) Rechtsstaat
Je kan uitleggen wat een rechtsstaat is.
- Staat waar machthebbers de regels moeten respecteren
→ Regels die democratisch ontworpen werden, waarbij fundamentele rechten + vrijheden van
mens gerespecteerd worden
→ Fundamenteel: waar mogelijkheid bestaat om betwistingen over toepassingen van die regels
door een onafhankelijke rechtbank te beslechten.
Je kan uitleggen wat de fundamentele rechten en vrijheden zijn.
- Er zijn 7 fundamentele rechten:
o Het recht op een eerbiedige, correcte behandeling
o Het recht om informatie te krijgen
o Het recht om informatie te geven
o Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand
o Het recht op financieel herstel
o Het recht op hulp
o Het recht op bescherming en respect voor het privéleven
- Rechten die ieder mens heeft + die grondslag zijn voor alle rechten die door wet en gewoonte
worden bepaald
- 4 vrijheden in Europese Unie = vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal.
4) Federalisme
Je kan uitleggen wat het betekent als een land een federale staat is.
Een federale staat is een land dat bestaat uit verschillende grondgebieden, met elk een afzonderlijk
parlement en specifieke wetten, maar gebonden aan de grondwet.
