Toegepaste dieetleer 3: Oncologie
Inleiding
- Proliferatie > apaptose van de cellen (ongecontroleerde celgroei > celdood)
à pathologische toename van cellen:
o 1/ initiatiefase : beschadiging DNA
o 2/ promotiefase : ongedifferentieerde cel (vorm/grootte/aantallen)
o 3/ progressiefase: hoge agressiviteit en omvang tumorcel à maligne tumor (=
kwaadaarige tumor)
- Metastasering in de bloed- en lymfebaan à andere organen?
= uitzaaiing
- TNM classification
o T = primaire plaats tumor
§ Waar de kanker als eerst is
ontstaan
o N = betrokkenheid lymfesysteem
§ lymfeklieren
o M = metastasen (uitzaaiing)
- WHO-performance scale: normale activiteiten + afh. van medische zorg
o Schalen ontwikkeld om activiteit van mensen na te gaan
o In welke mate de kankerpt. In staat is om zijn of haar activiteit uit te voeren,
waar de pt. afhankelijk van is
§ Is de pt. te zwak om te starten met een 2e keer chemotherapie
o Belangrijk naar quality of life
- TNM classification : hoe interpreteren?
o X = kan niet gemeten worden
o 0 kan niet gevonden worden
o 1,2,3,4 = verwijst naar de graad van de tumor, het aantal metastasen,
lymfesystemen die betrokken zijn
o Vb. borstkanker: T2N1M0
§ Primaire bostkanker met graad 2, er is een lymfeklier aangetast of er is
iets gevonden in het lymfestelsel, zonder metastasering
- Rol van de diëtist
o Opvolgen gewicht, ondervoede toestand vermijden
o Welk soort voeding à gewoon sondevoeding op bepaalde momenten,
parenterale nutritie (want sepsis is hier ook een belangrijke factor)
1
, o Wat is van invloed op de voeding?
§ Plaats tumor (vb. keelkanker, maagtumor, slokdarmkanker…)
§ Behandeling à chemo, radiotherapie, immuuntherapie, bestralingen
=> invloed op eetlust
• Waslijst aan complicaties van chemo
§ De celgroei à invloed op koolhydraat- vet en eiwitmetabolisme
§ Afvallen door kanker zelf, die het lichaam zal uithongeren
§ Kankergerelateerde stress: invloed op eetlust en voedingstoestand
- Consequenties bij malnutritie
o Daling ‘quality of life’
§ Hoe mensen tegenover hun leven staan, welke kwaliteit van leven ze
nog hebben en hoe ze dit zelf ervaren à bevragen
§ Heeft een rechtstreekse invloed
§ Niet meer goed kunnen eten/ bewegen/ …
o Daling fysieke activiteit
§ Wordt sterk bevorderd, voor – na en tijdens de behandeling
o Verhoogde vatbaarheid voor neveneffecten van de kankerbehandeling
§ Diarree, constipatie, stomatitis, …
§ Weerbaarder bij goed gevoede toestand
§ Mensen die ondervoed zijn, verlies hebben aan spiermassa zullen niet
dezelfde dosis aan chemotherapie krijgen als iemand die nog goed is
• Sommige chemotherapien zijn eiwitgebonden à pt. met laag
albuminegehalte (ondervoeding) àchemotherapie (cisplatine)
bindt aan vrij circulerende eiwitten in het lichaam à
bindingscapaciteit is niet meer zo goed door lage conc. aan
eiwitten à neveneffecten zijn groter
o Verminderde respons op de kankerbehandeling zelf
§ Kankerbehandeling moet afgesteld worden op gewicht
§ Als het minder aan een eiwit kan binden zal de chemo minder werken
o Verminderd overleven van de kanker
o 1/3 kankerpatiënten zouden sterven aan complicaties direct gerelateerd aan
malnutritie
2
, o Welke factoren kunnen malnutritie in de hand werken?
§ Kankerbehandeling: Verminderde eetlust door behandeling
§ Kanker zelf: Verhoogd verbruik van je lichaam à door verhoogde
celdeling
• Ook toxische metabolieten worden vrijgesteld die metabolisme
gaat beïnvloeden, spiermassa zal afbreken,…
§ Kankergerelateerde stress: psychologische factor, prognose
bespreking, slecht-nieuws gesprekken, … à kan onrechtstreeks en
rechtstreeks van invloed zijn
Anorexie-cachexiesyndroom
- = Het geheel van metabole ontregelingen op vlak van vet-, koolhydraat- en
eiwithuishouding. Een complex syndroom gekenmerkt door gewichtsverlies (verlies
aan spiermassa!) à CYTOKINES (inflammatoire veranderingen)
o Kankerpt. Mag nog zo goed kunnen eten en goede voedingstoestand hebben,
maar aan dit syndroom kan je met voeding niets doen
o De kanker zelf (door vrijzetting cytokines = toxische metabolieten) à
ontsteking ontstaat à veranderingen in het lichaam (gewichtsverlies en
verlies aan spier- en vetmassa)
!!! belangrijke figuur
o Tumorweefsel à cytokines = toxische metabolieten vrijzetten à TNFalfa en
IL (tumor necrose factor alfa, interleukine 1 – 3 – 4 – 6 – 8 - 10) deze worden
door de tumorcellen vrijgezet à IL 1/3/6 gaan leptine nabootsen (=
verzadigingshormoon) à hongergevoel verdwijnt terwijl mensen hier niet
aan kunnen doen
o Antagonist of tegenhanger van leptine is ghreline
3
, (er is een plantaardige stof die ghreline kan nabootsen en wordt door veel
mensen gebruikt om de eetlust te gaan opwekken)
§ Het is dus belangrijk om tijdens de anamnese te vragen achter
supplementen
o CRP: Basaalmetabolisme verhoogt (acuut fase eiwit)
o Rechtstreeks invloed op de 3 hoofdmetabolismen : E, V, KH
o Vrijzetting van PIF (proteolyse induced factor) à rechtstreeks inwerken op
spierceleiwitten à verlies v spiermassa (LBM)
§ à tumor geïnduceerd gewichtsverlies
- Anorexie- cachexiesyndroom: tumormarkers (ter info)
o Niet alle tumormarkers zijn even gevoelig en specifiek als screeningsmethode
bij kankerpt. !
§ PSA: prostaatspecifiekantigeen
§ AFP: alfafoetoproteïne
§ HCG: humaan choriongonadotrofine
§ CA125 of MUC16
- Invloed kanker op voedingstoestand
o Defecten in het koolhydraatmetabolisme:
§ Verhoogde glucoseturnover
§ Insuline resistentie door minder insuline secretie à gluconeogenese
stijgt
• Beta cellen in pancreas à minder insuline produceren
(mensen doen vaak een hypergylcemie) à minder insuline
beschikbaar om voldoende glucose op te nemen à lichaam
denkt dat er geen glucose ter beschikking is (uit eiwitten,
vetten etc. wordt glucose gegenereerd)
§ Lactaatproductie stijgt à krebscyclus stijgt (gluconeogenese stijgt)
• Er wordt meer lactaat geproduceerd als je met kankercellen zit
à moet verbruikt worden à krebscyclus wordt overbelast à
lichaam zal veel energie verliezen (daarom zal basaal
metabolisme stijgen)
o WARBURG EFFECT
§ “the prime cause of cancer is the replacement of the respiration of
oxygen in normal body cells by a fermentation of sugar.“
§ Oncologische pt. op suikervrij dieet zetten à de kanker verbruikt veel
suiker, dus hoe meer suiker je binnenkrijgt hoe meer de kanker kan
groeien
• à PAS OP: dierenproeven, niet humaan
• Gebasseerd op warburg effect
• Verbruik: 2g glucose / 100g tumorweefsel
4
Inleiding
- Proliferatie > apaptose van de cellen (ongecontroleerde celgroei > celdood)
à pathologische toename van cellen:
o 1/ initiatiefase : beschadiging DNA
o 2/ promotiefase : ongedifferentieerde cel (vorm/grootte/aantallen)
o 3/ progressiefase: hoge agressiviteit en omvang tumorcel à maligne tumor (=
kwaadaarige tumor)
- Metastasering in de bloed- en lymfebaan à andere organen?
= uitzaaiing
- TNM classification
o T = primaire plaats tumor
§ Waar de kanker als eerst is
ontstaan
o N = betrokkenheid lymfesysteem
§ lymfeklieren
o M = metastasen (uitzaaiing)
- WHO-performance scale: normale activiteiten + afh. van medische zorg
o Schalen ontwikkeld om activiteit van mensen na te gaan
o In welke mate de kankerpt. In staat is om zijn of haar activiteit uit te voeren,
waar de pt. afhankelijk van is
§ Is de pt. te zwak om te starten met een 2e keer chemotherapie
o Belangrijk naar quality of life
- TNM classification : hoe interpreteren?
o X = kan niet gemeten worden
o 0 kan niet gevonden worden
o 1,2,3,4 = verwijst naar de graad van de tumor, het aantal metastasen,
lymfesystemen die betrokken zijn
o Vb. borstkanker: T2N1M0
§ Primaire bostkanker met graad 2, er is een lymfeklier aangetast of er is
iets gevonden in het lymfestelsel, zonder metastasering
- Rol van de diëtist
o Opvolgen gewicht, ondervoede toestand vermijden
o Welk soort voeding à gewoon sondevoeding op bepaalde momenten,
parenterale nutritie (want sepsis is hier ook een belangrijke factor)
1
, o Wat is van invloed op de voeding?
§ Plaats tumor (vb. keelkanker, maagtumor, slokdarmkanker…)
§ Behandeling à chemo, radiotherapie, immuuntherapie, bestralingen
=> invloed op eetlust
• Waslijst aan complicaties van chemo
§ De celgroei à invloed op koolhydraat- vet en eiwitmetabolisme
§ Afvallen door kanker zelf, die het lichaam zal uithongeren
§ Kankergerelateerde stress: invloed op eetlust en voedingstoestand
- Consequenties bij malnutritie
o Daling ‘quality of life’
§ Hoe mensen tegenover hun leven staan, welke kwaliteit van leven ze
nog hebben en hoe ze dit zelf ervaren à bevragen
§ Heeft een rechtstreekse invloed
§ Niet meer goed kunnen eten/ bewegen/ …
o Daling fysieke activiteit
§ Wordt sterk bevorderd, voor – na en tijdens de behandeling
o Verhoogde vatbaarheid voor neveneffecten van de kankerbehandeling
§ Diarree, constipatie, stomatitis, …
§ Weerbaarder bij goed gevoede toestand
§ Mensen die ondervoed zijn, verlies hebben aan spiermassa zullen niet
dezelfde dosis aan chemotherapie krijgen als iemand die nog goed is
• Sommige chemotherapien zijn eiwitgebonden à pt. met laag
albuminegehalte (ondervoeding) àchemotherapie (cisplatine)
bindt aan vrij circulerende eiwitten in het lichaam à
bindingscapaciteit is niet meer zo goed door lage conc. aan
eiwitten à neveneffecten zijn groter
o Verminderde respons op de kankerbehandeling zelf
§ Kankerbehandeling moet afgesteld worden op gewicht
§ Als het minder aan een eiwit kan binden zal de chemo minder werken
o Verminderd overleven van de kanker
o 1/3 kankerpatiënten zouden sterven aan complicaties direct gerelateerd aan
malnutritie
2
, o Welke factoren kunnen malnutritie in de hand werken?
§ Kankerbehandeling: Verminderde eetlust door behandeling
§ Kanker zelf: Verhoogd verbruik van je lichaam à door verhoogde
celdeling
• Ook toxische metabolieten worden vrijgesteld die metabolisme
gaat beïnvloeden, spiermassa zal afbreken,…
§ Kankergerelateerde stress: psychologische factor, prognose
bespreking, slecht-nieuws gesprekken, … à kan onrechtstreeks en
rechtstreeks van invloed zijn
Anorexie-cachexiesyndroom
- = Het geheel van metabole ontregelingen op vlak van vet-, koolhydraat- en
eiwithuishouding. Een complex syndroom gekenmerkt door gewichtsverlies (verlies
aan spiermassa!) à CYTOKINES (inflammatoire veranderingen)
o Kankerpt. Mag nog zo goed kunnen eten en goede voedingstoestand hebben,
maar aan dit syndroom kan je met voeding niets doen
o De kanker zelf (door vrijzetting cytokines = toxische metabolieten) à
ontsteking ontstaat à veranderingen in het lichaam (gewichtsverlies en
verlies aan spier- en vetmassa)
!!! belangrijke figuur
o Tumorweefsel à cytokines = toxische metabolieten vrijzetten à TNFalfa en
IL (tumor necrose factor alfa, interleukine 1 – 3 – 4 – 6 – 8 - 10) deze worden
door de tumorcellen vrijgezet à IL 1/3/6 gaan leptine nabootsen (=
verzadigingshormoon) à hongergevoel verdwijnt terwijl mensen hier niet
aan kunnen doen
o Antagonist of tegenhanger van leptine is ghreline
3
, (er is een plantaardige stof die ghreline kan nabootsen en wordt door veel
mensen gebruikt om de eetlust te gaan opwekken)
§ Het is dus belangrijk om tijdens de anamnese te vragen achter
supplementen
o CRP: Basaalmetabolisme verhoogt (acuut fase eiwit)
o Rechtstreeks invloed op de 3 hoofdmetabolismen : E, V, KH
o Vrijzetting van PIF (proteolyse induced factor) à rechtstreeks inwerken op
spierceleiwitten à verlies v spiermassa (LBM)
§ à tumor geïnduceerd gewichtsverlies
- Anorexie- cachexiesyndroom: tumormarkers (ter info)
o Niet alle tumormarkers zijn even gevoelig en specifiek als screeningsmethode
bij kankerpt. !
§ PSA: prostaatspecifiekantigeen
§ AFP: alfafoetoproteïne
§ HCG: humaan choriongonadotrofine
§ CA125 of MUC16
- Invloed kanker op voedingstoestand
o Defecten in het koolhydraatmetabolisme:
§ Verhoogde glucoseturnover
§ Insuline resistentie door minder insuline secretie à gluconeogenese
stijgt
• Beta cellen in pancreas à minder insuline produceren
(mensen doen vaak een hypergylcemie) à minder insuline
beschikbaar om voldoende glucose op te nemen à lichaam
denkt dat er geen glucose ter beschikking is (uit eiwitten,
vetten etc. wordt glucose gegenereerd)
§ Lactaatproductie stijgt à krebscyclus stijgt (gluconeogenese stijgt)
• Er wordt meer lactaat geproduceerd als je met kankercellen zit
à moet verbruikt worden à krebscyclus wordt overbelast à
lichaam zal veel energie verliezen (daarom zal basaal
metabolisme stijgen)
o WARBURG EFFECT
§ “the prime cause of cancer is the replacement of the respiration of
oxygen in normal body cells by a fermentation of sugar.“
§ Oncologische pt. op suikervrij dieet zetten à de kanker verbruikt veel
suiker, dus hoe meer suiker je binnenkrijgt hoe meer de kanker kan
groeien
• à PAS OP: dierenproeven, niet humaan
• Gebasseerd op warburg effect
• Verbruik: 2g glucose / 100g tumorweefsel
4
