Basisbegrippen logopedie
1. Logopedie: een toegepaste wetenschap
1.1. Inleiding: wat is logopedie
1.1.1. Definiëring
• Logopedie = paramedische discipline
• Afkomstig van logos (woord, rede, verstand) en paideia (opleiding).
• Onderricht in zuiver spreken en stemgebruik + non-verbale communicatie + algemene
communicatie + slikken
• Definitie van IALP = International Association of Logopaedics and Phoniatrics
1.1.2. Communicatie
• Communicatie = meer dan spraak, wanneer minstens 2 mensen een boodschap
uitwisselen
• Ontstaat wanneer een persoon (zender) boodschap overbrengt naar andere persoon
(ontvanger)
• Verschillende kanalen (media) om te communiceren, afhankelijk van medium onderscheid
spraak, schrift en visueel-manuele communicatie
• Spraak: zender (spreker) boodschap door lucht te laten trillen met spraakorgaan, dus
medium = lucht. Ontvanger = hoorder
• Schrift: zender (schrijver) zet boodschap in zichtbare tekens met inkt, krijt etc (medium) op
een blad, bord of scherm. Ontvanger = lezer
• Gemeenschappelijk schrift en spraak = gecommuniceerd met woorden = verbale
communicatie
• Non-verbale communicatie = noch spraak noch schrift, bvb. stof als medium
• Visueel-manuele communicatie = lichaam als medium door bvb. bewegingen en posities
handen
1.1.3. Communicatiestoornissen
• Uitzenden & ontvangen zeer complex, talrijke delen lichaam moeten goed werken.
• Logopedie richt zich op voorkomen, onderzoeken & behandelen communicatiestoornissen
• Veel soorten, ideale classificatie bestaat niet & geen algemeen aanvaarde indeling
• Classificatie noodzaak bij zowel klinisch, didactisch, wetenschappelijk of sociaal-
maatschappelijk
• Meest bekende indelingen:
o Naargelang etiologie (= oorzaak)
• Organische stoornissen = berust op lichamelijke afwijking
• Functionele stoornissen = geen lichamelijke oorzaak
• Reden = nauwe banden met geneeskunde
• Voordeel = overleg met collega’s vergemakkelijken
o Nadelen = verwijzen niet naar communicatiegedrag, welke
aspecten com. verstoord, soms stoornissen combinatie
verschillende factoren i.p.v. 1 oorzaak & soms stoornissen
met verschillende oorzaak toch gelijkaardig te behandelen
o Tijdstip wanneer stoornis zich manifesteert
• Ontwikkelingsstoornis = treden op tijdens ontwikkeling kind en blijven
bestaan
• Verworven stoornis = treden op na periode normale ontwikkeling
1
, • Indeling = te algemeen
o Onderscheid tussen spraak-, taal- en gehoorstoornissen
• Spraakstoornis = stoornis in articulatie klanken/vloeiendheid/stem.
Respectievelijk articulatiestoornis, vloeiendheidstoornis en
stemstoornis
• Taalstoornis = gestoord begrip en/of gebruik gesproken, geschreven
of andere symbolen. Kunnen zowel taalvorm, inhoud als taalgebruik
betreffen
• Gehoorstoornis = aantasting auditief systeem
o Wij kiezen klinische indeling
o Ook nog indeling tussen
o Impairments (= stoornis), structurele afwijking of functionele
verstoring lichaam/persoon
o Disabilities (= beperking), ten gevolge van stoornis verlies of
vermindering functioneren
o Handicaps, nadeel dat men ondervindt als gevolg stoornis of
beperking
o Disability en handicap vervangen door activities
(=beperkingen op activiteit) en participation (= beperkingen
op deelname)
1.1.4. Communicatiestoornissen en meer
• Logopedie richt zich ook op communicatie zonder stoornis
• Kennis normale communicatie nodig om te weten wat gestoorde is + streefdoel bij
patiënten
• Logopedisten leren gezonde sprekers ook optimaal spreken i.v.m. hun beroep
• Laatste jaren uitgebreid tot dysfagie (= moeilijkheden slikken) en afwijkende
mondgewoontes zoals mondademen en duimzuigen
1.1.5. Wetenschap
• Vooral toegepaste wetenschap = wetenschap met directe praktische relevantie
• Vakgebied ontwikkeld uit andere vakgebieden
• Toegepast wijst ook op interdisciplinaire karakter
1.2. Opleiding en beroep
• Om erkend te zijn in België =minstens 3 jaar onderwijs met volledig leerplan + bijscholing
• Opleidingen:
o Katholieke universiteit Leuven
o Universiteit Gent
o Artevelde Gent
o Hogeschool Gent
o Departement gezondheidszorg (Vesalius)
o Lessius Hogeschool Antwerpen
o Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
• Beroepsvereniging = Vlaamse Vereniging voor Logopedisten (VVL) deel van Europese
CPLOL (= Comité Permanent de Liaison des Orthophonistes-Logopèdes) en van de IALP
(= International Association of Logopaedics and Phoniatrics
1.3. Vakliteratuur
• Nederlandstalige tijdschriften:
o Logopedie
2
, o Signaal
o Stem-, spraak- en taalpathologie
o Tijdschrift voor Logopedie en Foniatrie
o Tijdschrift voor Orthopedagogiek
• Internationale verspreiding:
o American Journal of Speech-Language Pathology, a journal of clinical practice
o Annals of Dyslexia
o Aphasiology
o ASHA Journal of the American Speech Language Hearing Association
o Augmentative and Alternative Communication
o Brain and Language
o Child Language Teaching and Therapy
o Cleft Palate Craniofascial Journal
o Clinical Linguistics and Phonetics
o Folia Phoniatrica et Logopaedica
1.4. Historiek
1.4.1. Oudste verwijzingen
• Als zelfstandige klinische wetenschap = vrij recent
• Belangstelling v.d. mens voor communicatiestoornissen wel heel oud
• Eerste schriftelijke verwijzing = 2000 jaar voor Christus, Egyptische papyrusrol, naar
stotteren
• Passage uit oude testament (Exodus), Mozes mogelijk stotteraar
1.4.2. Klassieke oudheid
• Hippocrates = hersenen rol bij spreken
• Aristoteles = zelf lispelaar, tong oorzaak bij stoornissen spraak
• Bekendste verhaal = Demosthenes, oefende met stenen in mond en probeerde stem te
verheffen boven branding zee
• Over algemeen weinig interesse in spraakstoornissen, behalve als invloed op openbaar
spreken, vooral aandacht naar esthetiek spreken
1.4.3. De middeleeuwen en de 16de, 17de en 18de eeuw
• In middeleeuwen weinig vooruitgaan, kennis oudheid gewoon overgenomen
• Weinig vooruitgang in 16de, 17de en 18de eeuw met paar uitzonderingen:
o Hieronimus Mercurialis = stotteren bij publicatie kinderziektes, hield bij verklaring
zowel rekening met neuromusculaire als psychologische factoren
o Johannes Conrad Amman = Surdus Loquens, aanleren spraak and doven &
Dissertatio De Loquela, volledig deel over spraakstoornissen
▪ Vader van de logopedie
o John Wallis = spraakonderricht aan doven
o Charles Michel = eerste dovenschool ooit (Parijs)
o Samuel Heinicke = eerste publieke school voor doven in Duitsland
1.4.4. De 19de en 20ste eeuw
• In Frankrijk eerste helft 19e eeuw belangrijke inbreng van Jean Marc Itard en Colombat de
l’Isère
• Itard publiceert over stotteren en jongen gevonden in bos die niet kon spreken
• Colombia l’Isère sticht in 1829 Institut orthophonique de Paris voor behandeling alle
spraakgebreken
3
1. Logopedie: een toegepaste wetenschap
1.1. Inleiding: wat is logopedie
1.1.1. Definiëring
• Logopedie = paramedische discipline
• Afkomstig van logos (woord, rede, verstand) en paideia (opleiding).
• Onderricht in zuiver spreken en stemgebruik + non-verbale communicatie + algemene
communicatie + slikken
• Definitie van IALP = International Association of Logopaedics and Phoniatrics
1.1.2. Communicatie
• Communicatie = meer dan spraak, wanneer minstens 2 mensen een boodschap
uitwisselen
• Ontstaat wanneer een persoon (zender) boodschap overbrengt naar andere persoon
(ontvanger)
• Verschillende kanalen (media) om te communiceren, afhankelijk van medium onderscheid
spraak, schrift en visueel-manuele communicatie
• Spraak: zender (spreker) boodschap door lucht te laten trillen met spraakorgaan, dus
medium = lucht. Ontvanger = hoorder
• Schrift: zender (schrijver) zet boodschap in zichtbare tekens met inkt, krijt etc (medium) op
een blad, bord of scherm. Ontvanger = lezer
• Gemeenschappelijk schrift en spraak = gecommuniceerd met woorden = verbale
communicatie
• Non-verbale communicatie = noch spraak noch schrift, bvb. stof als medium
• Visueel-manuele communicatie = lichaam als medium door bvb. bewegingen en posities
handen
1.1.3. Communicatiestoornissen
• Uitzenden & ontvangen zeer complex, talrijke delen lichaam moeten goed werken.
• Logopedie richt zich op voorkomen, onderzoeken & behandelen communicatiestoornissen
• Veel soorten, ideale classificatie bestaat niet & geen algemeen aanvaarde indeling
• Classificatie noodzaak bij zowel klinisch, didactisch, wetenschappelijk of sociaal-
maatschappelijk
• Meest bekende indelingen:
o Naargelang etiologie (= oorzaak)
• Organische stoornissen = berust op lichamelijke afwijking
• Functionele stoornissen = geen lichamelijke oorzaak
• Reden = nauwe banden met geneeskunde
• Voordeel = overleg met collega’s vergemakkelijken
o Nadelen = verwijzen niet naar communicatiegedrag, welke
aspecten com. verstoord, soms stoornissen combinatie
verschillende factoren i.p.v. 1 oorzaak & soms stoornissen
met verschillende oorzaak toch gelijkaardig te behandelen
o Tijdstip wanneer stoornis zich manifesteert
• Ontwikkelingsstoornis = treden op tijdens ontwikkeling kind en blijven
bestaan
• Verworven stoornis = treden op na periode normale ontwikkeling
1
, • Indeling = te algemeen
o Onderscheid tussen spraak-, taal- en gehoorstoornissen
• Spraakstoornis = stoornis in articulatie klanken/vloeiendheid/stem.
Respectievelijk articulatiestoornis, vloeiendheidstoornis en
stemstoornis
• Taalstoornis = gestoord begrip en/of gebruik gesproken, geschreven
of andere symbolen. Kunnen zowel taalvorm, inhoud als taalgebruik
betreffen
• Gehoorstoornis = aantasting auditief systeem
o Wij kiezen klinische indeling
o Ook nog indeling tussen
o Impairments (= stoornis), structurele afwijking of functionele
verstoring lichaam/persoon
o Disabilities (= beperking), ten gevolge van stoornis verlies of
vermindering functioneren
o Handicaps, nadeel dat men ondervindt als gevolg stoornis of
beperking
o Disability en handicap vervangen door activities
(=beperkingen op activiteit) en participation (= beperkingen
op deelname)
1.1.4. Communicatiestoornissen en meer
• Logopedie richt zich ook op communicatie zonder stoornis
• Kennis normale communicatie nodig om te weten wat gestoorde is + streefdoel bij
patiënten
• Logopedisten leren gezonde sprekers ook optimaal spreken i.v.m. hun beroep
• Laatste jaren uitgebreid tot dysfagie (= moeilijkheden slikken) en afwijkende
mondgewoontes zoals mondademen en duimzuigen
1.1.5. Wetenschap
• Vooral toegepaste wetenschap = wetenschap met directe praktische relevantie
• Vakgebied ontwikkeld uit andere vakgebieden
• Toegepast wijst ook op interdisciplinaire karakter
1.2. Opleiding en beroep
• Om erkend te zijn in België =minstens 3 jaar onderwijs met volledig leerplan + bijscholing
• Opleidingen:
o Katholieke universiteit Leuven
o Universiteit Gent
o Artevelde Gent
o Hogeschool Gent
o Departement gezondheidszorg (Vesalius)
o Lessius Hogeschool Antwerpen
o Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
• Beroepsvereniging = Vlaamse Vereniging voor Logopedisten (VVL) deel van Europese
CPLOL (= Comité Permanent de Liaison des Orthophonistes-Logopèdes) en van de IALP
(= International Association of Logopaedics and Phoniatrics
1.3. Vakliteratuur
• Nederlandstalige tijdschriften:
o Logopedie
2
, o Signaal
o Stem-, spraak- en taalpathologie
o Tijdschrift voor Logopedie en Foniatrie
o Tijdschrift voor Orthopedagogiek
• Internationale verspreiding:
o American Journal of Speech-Language Pathology, a journal of clinical practice
o Annals of Dyslexia
o Aphasiology
o ASHA Journal of the American Speech Language Hearing Association
o Augmentative and Alternative Communication
o Brain and Language
o Child Language Teaching and Therapy
o Cleft Palate Craniofascial Journal
o Clinical Linguistics and Phonetics
o Folia Phoniatrica et Logopaedica
1.4. Historiek
1.4.1. Oudste verwijzingen
• Als zelfstandige klinische wetenschap = vrij recent
• Belangstelling v.d. mens voor communicatiestoornissen wel heel oud
• Eerste schriftelijke verwijzing = 2000 jaar voor Christus, Egyptische papyrusrol, naar
stotteren
• Passage uit oude testament (Exodus), Mozes mogelijk stotteraar
1.4.2. Klassieke oudheid
• Hippocrates = hersenen rol bij spreken
• Aristoteles = zelf lispelaar, tong oorzaak bij stoornissen spraak
• Bekendste verhaal = Demosthenes, oefende met stenen in mond en probeerde stem te
verheffen boven branding zee
• Over algemeen weinig interesse in spraakstoornissen, behalve als invloed op openbaar
spreken, vooral aandacht naar esthetiek spreken
1.4.3. De middeleeuwen en de 16de, 17de en 18de eeuw
• In middeleeuwen weinig vooruitgaan, kennis oudheid gewoon overgenomen
• Weinig vooruitgang in 16de, 17de en 18de eeuw met paar uitzonderingen:
o Hieronimus Mercurialis = stotteren bij publicatie kinderziektes, hield bij verklaring
zowel rekening met neuromusculaire als psychologische factoren
o Johannes Conrad Amman = Surdus Loquens, aanleren spraak and doven &
Dissertatio De Loquela, volledig deel over spraakstoornissen
▪ Vader van de logopedie
o John Wallis = spraakonderricht aan doven
o Charles Michel = eerste dovenschool ooit (Parijs)
o Samuel Heinicke = eerste publieke school voor doven in Duitsland
1.4.4. De 19de en 20ste eeuw
• In Frankrijk eerste helft 19e eeuw belangrijke inbreng van Jean Marc Itard en Colombat de
l’Isère
• Itard publiceert over stotteren en jongen gevonden in bos die niet kon spreken
• Colombia l’Isère sticht in 1829 Institut orthophonique de Paris voor behandeling alle
spraakgebreken
3
