Orthopedagogie hoofdstuk 1
Wat is Orthopedagogiek?
1. Wat is orthopedagogiek?
1.1 Definitie: klassieke en moderne invullingen
Orthopedagogiek = de wetenschap van het handelen in als problematische of moeilijk
ervaren opvoedingssituaties. Het is gericht op het ondersteunen van kinderen, jongeren en
volwassenen en hun sociaal netwerk die in moeilijke opvoedings-en/of levenssituaties
verkeren.
Ontstaan vanaf de jaren ’30 in verschillende Europese landen.
Orthopedagogiek à deel van de pedagogische wetenschappen
‘Ortho’ = ‘de juiste manier’, ‘de juiste weg’
‘Pedagogiek’ = ‘kind’, ‘handelen’
ð Het gaat om de wetenschap van opvoeding van kinderen en jongeren in situaties die
afwijken van wat we als ‘gewoon’ kunnen omschrijven. Met de bedoeling hierin de
problematische situatie naar verbetering toe te doen evolueren.
Focus
- Het handelen in ‘moeilijk ervaren’ situaties
- Aandacht voor het verhogen van de levenskwaliteit van de verschillende
betrokkenen en hun sociale inclusie
Klassieke definities van orthopedagogiek à nadruk op afwijking en stoornis van de persoon
Moderne definities van orthopedagogiek à focus op globaliteit van de opvoedingssituatie
waarin verschillende actoren betrokken zijn (kind, opvoeders en de pedagogische omgeving)
1.2 Evoluties in de naamgeving van de orthopedagogiek
Door de tijd heen:
- Heilpedagogiek: verwijzing naar het behandelen en ‘helen/genezen’ van
stoornissen/problemen.
- Speciale pedagogiek: accent op specifieke benadering van bepaalde doelgroepen
zoals personen met een verstandelijke, fysieke beperking.
- Nu à orthopedagogiek: kwam naar aanleiding van de pejoratieve bijklank van het
voorvoegsel ‘heil’ kort na WO II. Vervanging van term ‘heilpedagogiek’ naar
‘orthopedagogiek’ (1949).
- Ook nu à klinische orthopedagogiek: deze term is pleonastisch, aangezien het
klinische aspect al onder het prefix ‘ortho’ wordt begrepen.
1
,Klinische orthopedagogiek erkend als geestelijk gezondheidsberoep
o Sinds 2016 à erkenning
o Omschrijving:
“Onder uitoefening van de klinische orthopedagogiek wordt verstaan het, in een
wetenschappelijk referentiekader van de klinische orthopedagogiek, gebruikelijk verrichten
van autonome handelingen die de preventie, het onderzoek en het opsporen van problemen
in verband met de opvoeding, het gedrag, de ontwikkeling of de scholing bij personen tot
doel hebben en de behandeling of begeleiding van die personen”.
2. Internationale situatie
Orthopedagogiek è bestaat als discipline in verschillende landen, met verschillende
invullingen en omschrijvingen.
Internationaal is het vaak onduidelijk waar de term voor staat en wat het inhoudt.
International Society of Professional Heilpeadagogic Organizations = orthopedagogische
beroepsverenigingen uit Nederland, Zwitserland, Duitsland, Slovakije, Hongarije en
Luxemburg samenwerken.
3. De identiteit van orthopedagogiek
3.1 Focus: van individu naar sociale omgeving
Evolutie:
Vanà wetenschap gericht op het oplossen of corrigeren van problemen
Naar à wetenschap gericht op het ondersteunen van mensen en hun netwerk in het
uitbouwen van een waardevol en kwaliteitsvol leven.
Visie:
• Nadruk op mensenrechten, burgerschap, inclusie en empowerment.
• Kritische kijk naar labeling en etikettering à stigmatisering en uitsluiting.
Deze sociale visie gaat hand in hand met:
• Self-advocacy: eigen krachten en mogelijkheden
• Volwaardige participatie aan de samenleving
Algemeen: orthopedagogiek als handelingswetenschap
ð Handicap, stoornis of probleem staat niet centraal, wel het (samen) handelen in
opvoedings- en levenssituaties die door betrokkenen als moeilijk worden ervaren
= de kern van orthopedagogiek!
2
,3.2 Orthopedagogische werkvelden: een brede diversiteit
Orthopedagogen kunnen terwerkgesteld zijn in verschillende sectoren:
- Ondersteuning en zorg voor personen met een beperking
- Jeugdhulpverlening
- Geestelijke gezondheidszorg
- Scholen en diensten gericht op de ondersteuning van kinderen en jongeren met
(leer) moeilijkheden in het onderwijs
- Pleegzorg
- Ouderenzorg
Forenische hulpverlening
- Verslavingszorg
- Onderzoeksinstellingen
- Beleid
Grote diversiteit aan
ð werkvormen (ambulant, residentieel of mobiel)
ð doelgroepen (personen met een vestandelijke, fysieke, zintuigelijke beperking;
kinderen en jongeren in verontrustende opvoedingssituaties; kinderen en jongeren
met gedrags- en emotionele problemen, etc)
ð activiteiten (preventie, begeleiding, ondersteuning en zorg)
3.3 Functieprofiel en eigenheid van de orthopedagogiek in een
interdisciplinaire context
Functies van orthopedagogen:
- Vroegtijdige signalering en ondersteuning
- Preventie
- Diagnostiek
- Handelingsplanning
- Coaching
- Wetenschappelijk onderzoek
- Kwaliteitszorg
- Beleidsondersteuning
- …
Orthopedagogen werken in multidisciplinaire teams, samen met andere disciplines
(psychologen, sociaal werkers, psychiaters, artsen, etc).
Focus: handelen in moeilijke opvoedings- en levenssituaties met aandacht voor het holistisch
in rekening brengen van de context en verschillende aspecten van groei en ontwikkeling.
Orthopedagogen werken vanuit eco-bio-psycho-sociale modellen à met veel aandacht
voor individule en omgevingskenmerken.
3
, 4
Wat is Orthopedagogiek?
1. Wat is orthopedagogiek?
1.1 Definitie: klassieke en moderne invullingen
Orthopedagogiek = de wetenschap van het handelen in als problematische of moeilijk
ervaren opvoedingssituaties. Het is gericht op het ondersteunen van kinderen, jongeren en
volwassenen en hun sociaal netwerk die in moeilijke opvoedings-en/of levenssituaties
verkeren.
Ontstaan vanaf de jaren ’30 in verschillende Europese landen.
Orthopedagogiek à deel van de pedagogische wetenschappen
‘Ortho’ = ‘de juiste manier’, ‘de juiste weg’
‘Pedagogiek’ = ‘kind’, ‘handelen’
ð Het gaat om de wetenschap van opvoeding van kinderen en jongeren in situaties die
afwijken van wat we als ‘gewoon’ kunnen omschrijven. Met de bedoeling hierin de
problematische situatie naar verbetering toe te doen evolueren.
Focus
- Het handelen in ‘moeilijk ervaren’ situaties
- Aandacht voor het verhogen van de levenskwaliteit van de verschillende
betrokkenen en hun sociale inclusie
Klassieke definities van orthopedagogiek à nadruk op afwijking en stoornis van de persoon
Moderne definities van orthopedagogiek à focus op globaliteit van de opvoedingssituatie
waarin verschillende actoren betrokken zijn (kind, opvoeders en de pedagogische omgeving)
1.2 Evoluties in de naamgeving van de orthopedagogiek
Door de tijd heen:
- Heilpedagogiek: verwijzing naar het behandelen en ‘helen/genezen’ van
stoornissen/problemen.
- Speciale pedagogiek: accent op specifieke benadering van bepaalde doelgroepen
zoals personen met een verstandelijke, fysieke beperking.
- Nu à orthopedagogiek: kwam naar aanleiding van de pejoratieve bijklank van het
voorvoegsel ‘heil’ kort na WO II. Vervanging van term ‘heilpedagogiek’ naar
‘orthopedagogiek’ (1949).
- Ook nu à klinische orthopedagogiek: deze term is pleonastisch, aangezien het
klinische aspect al onder het prefix ‘ortho’ wordt begrepen.
1
,Klinische orthopedagogiek erkend als geestelijk gezondheidsberoep
o Sinds 2016 à erkenning
o Omschrijving:
“Onder uitoefening van de klinische orthopedagogiek wordt verstaan het, in een
wetenschappelijk referentiekader van de klinische orthopedagogiek, gebruikelijk verrichten
van autonome handelingen die de preventie, het onderzoek en het opsporen van problemen
in verband met de opvoeding, het gedrag, de ontwikkeling of de scholing bij personen tot
doel hebben en de behandeling of begeleiding van die personen”.
2. Internationale situatie
Orthopedagogiek è bestaat als discipline in verschillende landen, met verschillende
invullingen en omschrijvingen.
Internationaal is het vaak onduidelijk waar de term voor staat en wat het inhoudt.
International Society of Professional Heilpeadagogic Organizations = orthopedagogische
beroepsverenigingen uit Nederland, Zwitserland, Duitsland, Slovakije, Hongarije en
Luxemburg samenwerken.
3. De identiteit van orthopedagogiek
3.1 Focus: van individu naar sociale omgeving
Evolutie:
Vanà wetenschap gericht op het oplossen of corrigeren van problemen
Naar à wetenschap gericht op het ondersteunen van mensen en hun netwerk in het
uitbouwen van een waardevol en kwaliteitsvol leven.
Visie:
• Nadruk op mensenrechten, burgerschap, inclusie en empowerment.
• Kritische kijk naar labeling en etikettering à stigmatisering en uitsluiting.
Deze sociale visie gaat hand in hand met:
• Self-advocacy: eigen krachten en mogelijkheden
• Volwaardige participatie aan de samenleving
Algemeen: orthopedagogiek als handelingswetenschap
ð Handicap, stoornis of probleem staat niet centraal, wel het (samen) handelen in
opvoedings- en levenssituaties die door betrokkenen als moeilijk worden ervaren
= de kern van orthopedagogiek!
2
,3.2 Orthopedagogische werkvelden: een brede diversiteit
Orthopedagogen kunnen terwerkgesteld zijn in verschillende sectoren:
- Ondersteuning en zorg voor personen met een beperking
- Jeugdhulpverlening
- Geestelijke gezondheidszorg
- Scholen en diensten gericht op de ondersteuning van kinderen en jongeren met
(leer) moeilijkheden in het onderwijs
- Pleegzorg
- Ouderenzorg
Forenische hulpverlening
- Verslavingszorg
- Onderzoeksinstellingen
- Beleid
Grote diversiteit aan
ð werkvormen (ambulant, residentieel of mobiel)
ð doelgroepen (personen met een vestandelijke, fysieke, zintuigelijke beperking;
kinderen en jongeren in verontrustende opvoedingssituaties; kinderen en jongeren
met gedrags- en emotionele problemen, etc)
ð activiteiten (preventie, begeleiding, ondersteuning en zorg)
3.3 Functieprofiel en eigenheid van de orthopedagogiek in een
interdisciplinaire context
Functies van orthopedagogen:
- Vroegtijdige signalering en ondersteuning
- Preventie
- Diagnostiek
- Handelingsplanning
- Coaching
- Wetenschappelijk onderzoek
- Kwaliteitszorg
- Beleidsondersteuning
- …
Orthopedagogen werken in multidisciplinaire teams, samen met andere disciplines
(psychologen, sociaal werkers, psychiaters, artsen, etc).
Focus: handelen in moeilijke opvoedings- en levenssituaties met aandacht voor het holistisch
in rekening brengen van de context en verschillende aspecten van groei en ontwikkeling.
Orthopedagogen werken vanuit eco-bio-psycho-sociale modellen à met veel aandacht
voor individule en omgevingskenmerken.
3
, 4
