INLEIDING TOT DE CRIMINOLOGIE
TE KENNEN JAARTALLEN: 1885: EERSTE KEER DAT HET WOORD CRIMINOLOGIE WERD GEBRUIKT
1938: NICO GUNZBURG RICHT OPLEIDING CRIMINOLOGIE OP
1) Definities criminaliteit en criminologie
Definitie criminologie
Definitie 1:
Kennisobject + theorie + methodologie = wetenschap
Kennisobject: criminologie is een objectwetenschap
Wat interesseert ons? Wat is ons object?
- Criminaliteit is een sociologisch, criminologisch begrip
misdrijf: materieel en moreel element
materieel: bv diefstal is iets wegnemen wat tot iemand anders toebehoort
moreel: bedrieglijk oogmerk om er eigenaar van te worden
juridisch gezien zijn er 3 soorten misdrijven: misdaad, wanbedrijf en overtreding
- Deviantie = afwijkend gedrag
niet strafbaar, maar afwijkend (bv prof rookt sigaret in aula)
wanneer er een etiket wordt gekleefd op iemand zal die persoon zich zo gedragen
- Overlast = gedrag dat je als normale burger niet stelt/aanvaard
geen misdrijf, niet afwijkend, maar iemand stoort zich eraan
strafbare overlast bestaat ook (bv. wildplassen, sluikstorten)
- Dreiging
terrorisme, extremisme, schadelijke sektarische organisaties, proliferatie, georganiseerde misdaad
(wat zijn de dreigingen wordt nooit gevraagd)
worden behandeld door de inlichtingendienst
- Strafrechtsbedeling
= strafrechtsketen (= strafrechtsproces)
De reactie op criminaliteit. Het is een proces met als uitkomst een strafuitvoering.
eerste stap: criminaliseren = waarom is een bepaald gedrag strafbaar gesteld?, iemand heeft de
macht om iets strafbaar te stellen
decriminaliseren = waarom is iets niet langer strafbaar? (bv. vroeger was prostitutie strafbaar, nu niet
meer)
schuldig verzuim: iets niet doen kan ook strafbaar zijn
tweede stap: opsporing = misdrijf opsporen (verschillende instanties bv politie)
derde stap: strafvordering = vervolgen
komt toe aan het openbaar ministerie
vierde stap: berechten = straftoemeting, rechtbanken of hoven vellen een vonnis of arrest
vijfde stap: strafuitvoering (bv. boete betalen, onmiddellijke aanhouding,…)
Theorievorming: we kijken ook naar andere wetenschappen omdat criminologie een
objectwetenschap is
juristen zijn de eerste die nadenken over de criminaliteit, sociologie kijkt naar de deviantie,
psychologie houdt zich bezig met het zoeken naar oorzaken van criminaliteit, in de geschiedenis
wordt alles chronologisch opgebouwd, via economisch perspectief crimineel gedrag verklaren, …
uitgangspunt: Criminologie heeft een duidelijk kennisobject maar qua theorievorming gaan we kijken
bij de buren, bij psychologie, sociologie,….
,Methodologie: op een wetenschappelijke manier kennis verwerven over het kennisobject vanuit een
zekere vooropgestelde theorie om meer kennis te genereren
Definitie 2:
Criminologisch relatie: wanneer men een kennisobject binnen de criminologie wil bestuderen kan
men zich altijd 5 vragen stellen
1. Wie is de dader?
dader: persoon die overval op bank pleegt
mededader: persoon die tijdens diefstal aan de deur op de uitkijk staat
medeplichtige: persoon die in de bank werkt en zegt wanneer je het best de bank kan overvallen
2. Wat is de relatie tussen de dader en het slachtoffer?
de rol van het slachtoffer
victimologie: richt aandacht op slachtoffer en/of het slachtoffer een actieve of passieve rol heeft in
het misdrijf
slachtoffers kunnen mensen, dieren of voorwerpen zijn
3. Over welke criminaliteit spreken we?
misdaad, wanbedrijf of overtreding
4. Waarom plegen mensen (geen) criminaliteit?
etiologie = oorzakenleer
5. Wat is de reactie op criminaliteit?
strafrechtsbedeling + het proces
verschillende instanties reageren: politie doet onderzoek, OM beslist vervolgen of niet
Definitie 3: de internationaal aanvaarde definitie van criminologie
Definitie “European Society of Criminology” (ESC):
Criminologie verwijst naar alle kennis, wetenschappelijke kennis (kennis universiteiten), professionele
kennis (beroepen of verenigingen) en kennis die aan de hogescholen wordt ontwikkelt.
- The explanation = etiologie (= oorzakenleer)
het zoeken naar kennis over de oorzaken van criminaliteit
- Prevention = preventie, voorkomen van criminaliteit, overlast,…
algemene preventie: door het bestaan van de wet op zich
bijzondere preventie: iemand die een misdrijf heeft gepleegd en hiervoor gestraft is geweest, gaat 2
keer nadenken wanneer hij nog eens een misdrijf wilt plegen
situationele preventie: we gaan de situatie zo moeilijk maken dat het bijna onmogelijk is om bv in te
breken
sociale preventie: bepaalde initiatieven worden genomen om het te investeren in het sociale -> gaat
hen weerhouden om criminaliteit te plegen
technopreventie: technische middelen om te vermijden dat criminaliteit gepleegd wordt
- Crime control = criminaliteitscontrole
Een maatschappij zonder criminaliteit is onmogelijk. Dus moet de overheid de criminaliteit onder
controle houden door een strafrechtelijk beleid = waar en hoe gaan we bepaalde prioriteiten leggen
om criminaliteit te controleren/beheersen.
vorm van criminele politiek
- Treatment of crime = behandeling van criminaliteit
zorg voor de daders en slachtoffers
delinquentie -> delict -> deli = frans voor wanbedrijf
,het begrip jeugddelinquentie wordt vaak gebruikt
geïnterneerden: mensen die ziek zijn en die na misdrijf in een forensisch psychiatrisch centrum
moeten, we spreken dan niet over geïnterneerden maar over patiënten
je moet criminelen ook kunnen behandelen
- Measurement of crime = meten van criminaliteit = criminele statistiek
- Detection of crime = opsporen of ontdekken van criminaliteit (politie studies)
- Legislation = wetgeving
- Practice of criminal law = strafrechtsbedeling of strafketen
Definitie criminaliteit
- Gedrag dat indruist tegen de (straf)wet
gedrag = persoonlijkheid + situatie
situatie kan veranderen of remmend werken of een trigger zijn
de situatie is vaak belangrijk bij de vraag waarom mensen criminaliteit plegen
- Handelingen die indruisen tegen de waarden, normen en regels van de maatschappij
categorisch imperatief: doe niet aan iemand anders wat je zelf niet aangedaan wil worden, staat niet
in strafrecht maar dat zijn waarden en normen
- Handelingen die schade berokkenen aan naasten, de maatschappij…
schade = harm
harm reduction -> geen sociale schade (vb. drugsgebruiker doet schade aan zichzelf)
- Vrijwillige inbreuken op maatschappelijke regels met schade
Definitie criminaliteit: (Crimineel) gedrag is een combinatie van de eigen persoonlijkheid en de
situatie waarin men zich bevindt. Criminologie is de wetenschap van de misdaad, het is het centraal
concept binnen de criminologische wetenschappen. Bijgevolg is het belangrijk om te weten wat men
onder misdaad verstaat. Hiervoor zijn verschillende manier van kijken/verstaan.
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (1)
DE criminaliteit bestaat niet, er zijn verschillende manieren om te kijken of iets criminaliteit is of niet,
iets is crimineel maar dat wordt vaak bepaald door tijd en ruimte.
- Strafbaarstelling: criminalisering en decriminalisering (vb. alcohol – cannabis)
- Inbreuk op andere (rechts)normen (bv inbreuk op sociaal recht, mensenrechten,…)
- Pakkans/kans op sanctie: Er is een kans om gevat te worden. Je gaat de pakkans en de straf afwegen
tov de buit.
kleine pakkans -> criminaliteit neemt toe
- Historische stabiliteit van de norm: iets dat in de eerste plaats niet crimineel is, kan gecriminaliseerd
worden en omgekeerd
bv cannabis & alcohol, bedelen, homoseksualiteit, verkrachting binnen huwelijk, mensenhandel,…
- Ruimtelijke stabiliteit van de norm
bv abortus, euthanasie is niet overal aanvaard
CONCLUSIE: criminaliteit zal er altijd zijn maar afhankelijk van tijd en ruimte
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (2)
Ernst van de feiten
Naar de ernst van het feit krijg je een maatschappelijke reactie.
, - Schaal
individueel druggebruik vs georganiseerde drugshandel
onstabiele regio’s vs oorlog
- Graad van organisatie
individueel – bende – georganiseerd …
- Toegebrachte schade
fysiek – psychosociaal – eigendom …
- Identificeerbaar slachtoffer
individu – bedrijven – organisaties …
- (On)rechtvaardigheid: eigen normatief kader, morele principes
criminaliteit of wettelijke zelfverdediging
social harm
- Aard van de middelen betrokken bij de feiten
diefstal vs overval met wapen
cannabis vs heroïne
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (3)
Er zijn verschillende manieren om naar criminaliteit te kijken
DE criminaliteit is er niet, je kan vanuit verschillende invalshoeken kijken
- Wie is de dader?
individu, bedrijf, staat,….
- Hoedanigheid/status van de dader
overvaller – advocaat – politieman – militair
geweld monopolie?
criminaliteit in functie?
- Wie is het slachtoffer + hoedanigheid
vb onschuldige toerist
vb militair
- Opzet/agency
zich prostitueren omdat ze het willen vs zij die gedwongen zijn
- Motieven
bv terreur vs zelfverdediging; vrijheidsstrijder vs terrorist; verzetsbeweging vs terroristische
groepering
- Observeerbare daad
denken/overtuigen/propaganda vs daden
daad – onthouding/omissie (vb schuldig verzuim)
- Waar vinden de feiten plaats?
private sfeer/publieke ruimte
in real time – in cyber space
De criminologie
Criminologie is geen deel van de sociologie, het heeft wel de sociologie nodig.
Criminologie is een autonome wetenschap. Vandaag de dag beschouwd iedereen in ons land
criminologie als een wetenschap op zich. Je kan een bachelor criminologie volgen, vroeger moest je
eerst iets anders studeren.
Elke wetenschap heeft nood aan een theoretisch kader, er is geen criminologische theorie.
TE KENNEN JAARTALLEN: 1885: EERSTE KEER DAT HET WOORD CRIMINOLOGIE WERD GEBRUIKT
1938: NICO GUNZBURG RICHT OPLEIDING CRIMINOLOGIE OP
1) Definities criminaliteit en criminologie
Definitie criminologie
Definitie 1:
Kennisobject + theorie + methodologie = wetenschap
Kennisobject: criminologie is een objectwetenschap
Wat interesseert ons? Wat is ons object?
- Criminaliteit is een sociologisch, criminologisch begrip
misdrijf: materieel en moreel element
materieel: bv diefstal is iets wegnemen wat tot iemand anders toebehoort
moreel: bedrieglijk oogmerk om er eigenaar van te worden
juridisch gezien zijn er 3 soorten misdrijven: misdaad, wanbedrijf en overtreding
- Deviantie = afwijkend gedrag
niet strafbaar, maar afwijkend (bv prof rookt sigaret in aula)
wanneer er een etiket wordt gekleefd op iemand zal die persoon zich zo gedragen
- Overlast = gedrag dat je als normale burger niet stelt/aanvaard
geen misdrijf, niet afwijkend, maar iemand stoort zich eraan
strafbare overlast bestaat ook (bv. wildplassen, sluikstorten)
- Dreiging
terrorisme, extremisme, schadelijke sektarische organisaties, proliferatie, georganiseerde misdaad
(wat zijn de dreigingen wordt nooit gevraagd)
worden behandeld door de inlichtingendienst
- Strafrechtsbedeling
= strafrechtsketen (= strafrechtsproces)
De reactie op criminaliteit. Het is een proces met als uitkomst een strafuitvoering.
eerste stap: criminaliseren = waarom is een bepaald gedrag strafbaar gesteld?, iemand heeft de
macht om iets strafbaar te stellen
decriminaliseren = waarom is iets niet langer strafbaar? (bv. vroeger was prostitutie strafbaar, nu niet
meer)
schuldig verzuim: iets niet doen kan ook strafbaar zijn
tweede stap: opsporing = misdrijf opsporen (verschillende instanties bv politie)
derde stap: strafvordering = vervolgen
komt toe aan het openbaar ministerie
vierde stap: berechten = straftoemeting, rechtbanken of hoven vellen een vonnis of arrest
vijfde stap: strafuitvoering (bv. boete betalen, onmiddellijke aanhouding,…)
Theorievorming: we kijken ook naar andere wetenschappen omdat criminologie een
objectwetenschap is
juristen zijn de eerste die nadenken over de criminaliteit, sociologie kijkt naar de deviantie,
psychologie houdt zich bezig met het zoeken naar oorzaken van criminaliteit, in de geschiedenis
wordt alles chronologisch opgebouwd, via economisch perspectief crimineel gedrag verklaren, …
uitgangspunt: Criminologie heeft een duidelijk kennisobject maar qua theorievorming gaan we kijken
bij de buren, bij psychologie, sociologie,….
,Methodologie: op een wetenschappelijke manier kennis verwerven over het kennisobject vanuit een
zekere vooropgestelde theorie om meer kennis te genereren
Definitie 2:
Criminologisch relatie: wanneer men een kennisobject binnen de criminologie wil bestuderen kan
men zich altijd 5 vragen stellen
1. Wie is de dader?
dader: persoon die overval op bank pleegt
mededader: persoon die tijdens diefstal aan de deur op de uitkijk staat
medeplichtige: persoon die in de bank werkt en zegt wanneer je het best de bank kan overvallen
2. Wat is de relatie tussen de dader en het slachtoffer?
de rol van het slachtoffer
victimologie: richt aandacht op slachtoffer en/of het slachtoffer een actieve of passieve rol heeft in
het misdrijf
slachtoffers kunnen mensen, dieren of voorwerpen zijn
3. Over welke criminaliteit spreken we?
misdaad, wanbedrijf of overtreding
4. Waarom plegen mensen (geen) criminaliteit?
etiologie = oorzakenleer
5. Wat is de reactie op criminaliteit?
strafrechtsbedeling + het proces
verschillende instanties reageren: politie doet onderzoek, OM beslist vervolgen of niet
Definitie 3: de internationaal aanvaarde definitie van criminologie
Definitie “European Society of Criminology” (ESC):
Criminologie verwijst naar alle kennis, wetenschappelijke kennis (kennis universiteiten), professionele
kennis (beroepen of verenigingen) en kennis die aan de hogescholen wordt ontwikkelt.
- The explanation = etiologie (= oorzakenleer)
het zoeken naar kennis over de oorzaken van criminaliteit
- Prevention = preventie, voorkomen van criminaliteit, overlast,…
algemene preventie: door het bestaan van de wet op zich
bijzondere preventie: iemand die een misdrijf heeft gepleegd en hiervoor gestraft is geweest, gaat 2
keer nadenken wanneer hij nog eens een misdrijf wilt plegen
situationele preventie: we gaan de situatie zo moeilijk maken dat het bijna onmogelijk is om bv in te
breken
sociale preventie: bepaalde initiatieven worden genomen om het te investeren in het sociale -> gaat
hen weerhouden om criminaliteit te plegen
technopreventie: technische middelen om te vermijden dat criminaliteit gepleegd wordt
- Crime control = criminaliteitscontrole
Een maatschappij zonder criminaliteit is onmogelijk. Dus moet de overheid de criminaliteit onder
controle houden door een strafrechtelijk beleid = waar en hoe gaan we bepaalde prioriteiten leggen
om criminaliteit te controleren/beheersen.
vorm van criminele politiek
- Treatment of crime = behandeling van criminaliteit
zorg voor de daders en slachtoffers
delinquentie -> delict -> deli = frans voor wanbedrijf
,het begrip jeugddelinquentie wordt vaak gebruikt
geïnterneerden: mensen die ziek zijn en die na misdrijf in een forensisch psychiatrisch centrum
moeten, we spreken dan niet over geïnterneerden maar over patiënten
je moet criminelen ook kunnen behandelen
- Measurement of crime = meten van criminaliteit = criminele statistiek
- Detection of crime = opsporen of ontdekken van criminaliteit (politie studies)
- Legislation = wetgeving
- Practice of criminal law = strafrechtsbedeling of strafketen
Definitie criminaliteit
- Gedrag dat indruist tegen de (straf)wet
gedrag = persoonlijkheid + situatie
situatie kan veranderen of remmend werken of een trigger zijn
de situatie is vaak belangrijk bij de vraag waarom mensen criminaliteit plegen
- Handelingen die indruisen tegen de waarden, normen en regels van de maatschappij
categorisch imperatief: doe niet aan iemand anders wat je zelf niet aangedaan wil worden, staat niet
in strafrecht maar dat zijn waarden en normen
- Handelingen die schade berokkenen aan naasten, de maatschappij…
schade = harm
harm reduction -> geen sociale schade (vb. drugsgebruiker doet schade aan zichzelf)
- Vrijwillige inbreuken op maatschappelijke regels met schade
Definitie criminaliteit: (Crimineel) gedrag is een combinatie van de eigen persoonlijkheid en de
situatie waarin men zich bevindt. Criminologie is de wetenschap van de misdaad, het is het centraal
concept binnen de criminologische wetenschappen. Bijgevolg is het belangrijk om te weten wat men
onder misdaad verstaat. Hiervoor zijn verschillende manier van kijken/verstaan.
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (1)
DE criminaliteit bestaat niet, er zijn verschillende manieren om te kijken of iets criminaliteit is of niet,
iets is crimineel maar dat wordt vaak bepaald door tijd en ruimte.
- Strafbaarstelling: criminalisering en decriminalisering (vb. alcohol – cannabis)
- Inbreuk op andere (rechts)normen (bv inbreuk op sociaal recht, mensenrechten,…)
- Pakkans/kans op sanctie: Er is een kans om gevat te worden. Je gaat de pakkans en de straf afwegen
tov de buit.
kleine pakkans -> criminaliteit neemt toe
- Historische stabiliteit van de norm: iets dat in de eerste plaats niet crimineel is, kan gecriminaliseerd
worden en omgekeerd
bv cannabis & alcohol, bedelen, homoseksualiteit, verkrachting binnen huwelijk, mensenhandel,…
- Ruimtelijke stabiliteit van de norm
bv abortus, euthanasie is niet overal aanvaard
CONCLUSIE: criminaliteit zal er altijd zijn maar afhankelijk van tijd en ruimte
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (2)
Ernst van de feiten
Naar de ernst van het feit krijg je een maatschappelijke reactie.
, - Schaal
individueel druggebruik vs georganiseerde drugshandel
onstabiele regio’s vs oorlog
- Graad van organisatie
individueel – bende – georganiseerd …
- Toegebrachte schade
fysiek – psychosociaal – eigendom …
- Identificeerbaar slachtoffer
individu – bedrijven – organisaties …
- (On)rechtvaardigheid: eigen normatief kader, morele principes
criminaliteit of wettelijke zelfverdediging
social harm
- Aard van de middelen betrokken bij de feiten
diefstal vs overval met wapen
cannabis vs heroïne
Bepalende elementen in het normatief continuüm “criminaliteit” (3)
Er zijn verschillende manieren om naar criminaliteit te kijken
DE criminaliteit is er niet, je kan vanuit verschillende invalshoeken kijken
- Wie is de dader?
individu, bedrijf, staat,….
- Hoedanigheid/status van de dader
overvaller – advocaat – politieman – militair
geweld monopolie?
criminaliteit in functie?
- Wie is het slachtoffer + hoedanigheid
vb onschuldige toerist
vb militair
- Opzet/agency
zich prostitueren omdat ze het willen vs zij die gedwongen zijn
- Motieven
bv terreur vs zelfverdediging; vrijheidsstrijder vs terrorist; verzetsbeweging vs terroristische
groepering
- Observeerbare daad
denken/overtuigen/propaganda vs daden
daad – onthouding/omissie (vb schuldig verzuim)
- Waar vinden de feiten plaats?
private sfeer/publieke ruimte
in real time – in cyber space
De criminologie
Criminologie is geen deel van de sociologie, het heeft wel de sociologie nodig.
Criminologie is een autonome wetenschap. Vandaag de dag beschouwd iedereen in ons land
criminologie als een wetenschap op zich. Je kan een bachelor criminologie volgen, vroeger moest je
eerst iets anders studeren.
Elke wetenschap heeft nood aan een theoretisch kader, er is geen criminologische theorie.
