FILOSOFIE
H1: DE OORSPRONG VAN DE FILOSOFIE
INLEIDING
- geschiedenis van de filosofie is een verhaal van mannen
- 20e eeuw → verandering, vrouwen kregen meer toegang tot onderwijs
- Filosofie → Filein + sophia
- filein = houden van
- sophia = griekse godin van wijsheid
- oorsprong van de filosofie → 2 manieren
- filosofie is zo oud als de mens zelf
- plato : filosofie begint met verwondering
- verwondering is de bron van onze zoektocht om te begrijpen wat er
zich voordoet in onszelf en de wereld
- filosofie is ontstaan in bepaalde periode in een bepaalde regio
- westerse filosofie → 6e eeuw v chr.
- overgang van mythos naar logos
- van mythen door goden naar rationele verklaringen
- rationaliteit = observatie en argumentatie
- nieuwe manier van denken en verklaren
- natuur wordt uit de natuur verklaard
- ging samen met verstedelijking en botsing van
modellen
- mythische wereldbeelden
- Odysseus en de sirenen door Homeros
- heeft de list verzonnen van het paard van troje
- odysseus keert terug naar huis en moet
bepaalde dingen(bv verleiding) overwinnen over
de zee
- weg die de mens aflegt in het leven om zichzelf
terug te vinden
- de Zondeval
- verhaal van de uitdrijving uit het Aards Paradijs
- verboden van de appel te eten maar ze doen het
toch dus ze worden uit de tuin verjaagd
- appel staat voor kennis van goed en kwaad
- gevolg van kennis en oordelen
1
, - oosten
- India
- Upanishaden= filosofische reflecties
- Mahavira en Boeddha → stelden levenswijze in vraag
- China
- Confucius
- Taoïsme in bloei door overleving Lao Tse
- Ying en Yang
OMSCHRIJVING EN INDELING VAN DE FILOSOFIE
TUSSEN RELIGIE EN WETENSCHAP
- wat is filosofie? beschrijving door Crescenzo
- twee fundamentele disciplines: de wetenschap en religie
- wetenschap → bestuderen de ‘objectieve’ verschijnselen/ fenomenen
- domein: de materiële werkelijkheid
- natuurfilosofie werd fysica, NW en sociologie en psychologie
- ratio en empirie
- religie → zoeken naar iets absoluuts, boven het vermogen te begrijpen
met zintuigen
- domein: zingeving, waarden, bewustzijn
- “voorbij” zintuigen en verstand
- filosofie bevindt zich tussen wetenschap en religie
DRIE GROTE VRAGEN EN DOMEINEN
- Immanuel Kant → 3 vragen
- Wat kan ik weten? ( ons denken)
- Wat moet ik doen? ( ons handelen)
- Wat mag ik hopen? ( onze verwachtingen)
- drie vragen herleiden tot 1 vraag ⇒ Wat is de mens?
- Luc Ferry : filosofie houdt zich bezig met
- kennis (werkelijkheid)
- ethiek (rechtvaardigheid)
- wijsheid (heil of geluk)
- kennis verschilt van wijsheid
- kennis → objectieve feiten, weten hoe objecten verschijnen, komt van buiten
- wijsheid → manier hoe we in het leven staan, komt van binnen (onszelf)
2
,HET HUIS VAN DE FILOSOFIE
- filosofie opdelen aan de hand van vragen
- onderscheid tussen feiten en waarden
- feiten → verwijzen naar wat dat is, de ontologie
- wereld, bovenwereld en mens
- waarden
- goed, waar en schoon
- ontologische vragen: vragen naar het ‘zijnde’
- zijnde opdelen in
- de wereld (kosmos)
- bovenwereld (metafysica)
- aard van en orde achter de fenomenen
- mens
- kosmologie → oorsprong van de kosmos
- metafysica → vraag naar achterliggende principes
- wijsgerige antropologie → vragen over aard, status en plaats
vd mens
- sociologie, psychologie, culturele antropologie, agogiek
- vragen naar de ‘drie waarden’
- Plato → het waren het goede en het schone
- Waarheid
- epistemologie/ kennisleer = vragen over kennis en waarheid
- "wat is kennis?", "wat is waarheid?", "wat is het verschil tussen waarheid en
mening?"; "waarop is ware kennis gefundeerd"; wat zijn de grenzen van de
kennis en "hoe kunnen we zekere kennis bereiken?".
- de logica = ‘ Wat is geldig redenen?’
- wetenschapsfilosofie = grondslagen van de kennis van de afzonderlijke
wetenschap
- methoden, grondstellingen, begrippen worden verhelderd
- taalfilosofie = behandeld ontstaan, ontwikkeling, betekenis en functie
van taal
- verband tussen taal en dingen en denken
- Goedheid en rechtvaardigheid
- ethiek onderzoekt het goede
- hoe goede kan gefundeerd worden
- sociaal en politieke filosofie houdt zich bezig met de samenleving
- ‘ hoe dient een rechtvaardige maatschappij te worden
georganiseerd?’
- rechtsfilosofie → vragen naar de aard en de oorsprong van recht
- Schoonheid
- esthetica houdt zich bezig met wat schoonheid en kunst is
3
, - kunst- en cultuurfilosofie
DE PRE-SOCRATISCHE FILOSOFIE
- de oorsprong van de westerse filosofie → pre-socratische filosofie
- filosofie van socrates
- eerste stappen naar het nieuwe soort denken
- vragen waar kosmologisch geïnspireerd
THALES VAN MILETE
- beschouwd als eerste filosoof
- bracht complexe werkelijkheid terug tot 1 beginsel/ archè
- oorsprong van alles is water
- wiskundige stelling
- A/B = D/C
- evenwijdige lijnen van evenwijdige rechten evenredige stukken
afsnijden
- hoogte van piramiden te meten
- ken jezelf → oproep tot zelfkennis blijft fundamenteel thema
ANAXIMANDER VAN MILETE
- leerling van Thales
- betwijfelde of water het archè was → water moet ook uit iets bestaan
- beginsel: het apeiron (het onbepaald, onbegrensde)
- kosmogonie → verklaring voor ontstaan van de wereld als een scheiding en
inwerking van tegengestelde elementen op elkaar
- gebaseerd op dynamiek tussen water, vuur, aarde en lucht
- citaat : “Waaruit de bestaande dingen hun geboorte hebben, daarin vinden ze ook hun ondergang, zoals het
hoort; ze geven elkaar immers recht (díkè) en boete voor het onrecht (adikía), overeenkomstig de verordening van
de tijd"
- verandering in de wereld in termen van rechtvaardigheid en
onrechtvaardigheid
PYTHAGORAS
- term philosophos
- verwijzen naar mensen → een persoon die blijft nadenken tot hij weet
- ‘ik blijf zoeken en nadenken tot ik de werkelijkheid begrijp’
- stelling van Pythagoras → a²+ b² = c²
- via getallen + onderlinge verhouding kan men een wereld vatten en in kaart brengen
- kosmos is een geordend geheel
4
H1: DE OORSPRONG VAN DE FILOSOFIE
INLEIDING
- geschiedenis van de filosofie is een verhaal van mannen
- 20e eeuw → verandering, vrouwen kregen meer toegang tot onderwijs
- Filosofie → Filein + sophia
- filein = houden van
- sophia = griekse godin van wijsheid
- oorsprong van de filosofie → 2 manieren
- filosofie is zo oud als de mens zelf
- plato : filosofie begint met verwondering
- verwondering is de bron van onze zoektocht om te begrijpen wat er
zich voordoet in onszelf en de wereld
- filosofie is ontstaan in bepaalde periode in een bepaalde regio
- westerse filosofie → 6e eeuw v chr.
- overgang van mythos naar logos
- van mythen door goden naar rationele verklaringen
- rationaliteit = observatie en argumentatie
- nieuwe manier van denken en verklaren
- natuur wordt uit de natuur verklaard
- ging samen met verstedelijking en botsing van
modellen
- mythische wereldbeelden
- Odysseus en de sirenen door Homeros
- heeft de list verzonnen van het paard van troje
- odysseus keert terug naar huis en moet
bepaalde dingen(bv verleiding) overwinnen over
de zee
- weg die de mens aflegt in het leven om zichzelf
terug te vinden
- de Zondeval
- verhaal van de uitdrijving uit het Aards Paradijs
- verboden van de appel te eten maar ze doen het
toch dus ze worden uit de tuin verjaagd
- appel staat voor kennis van goed en kwaad
- gevolg van kennis en oordelen
1
, - oosten
- India
- Upanishaden= filosofische reflecties
- Mahavira en Boeddha → stelden levenswijze in vraag
- China
- Confucius
- Taoïsme in bloei door overleving Lao Tse
- Ying en Yang
OMSCHRIJVING EN INDELING VAN DE FILOSOFIE
TUSSEN RELIGIE EN WETENSCHAP
- wat is filosofie? beschrijving door Crescenzo
- twee fundamentele disciplines: de wetenschap en religie
- wetenschap → bestuderen de ‘objectieve’ verschijnselen/ fenomenen
- domein: de materiële werkelijkheid
- natuurfilosofie werd fysica, NW en sociologie en psychologie
- ratio en empirie
- religie → zoeken naar iets absoluuts, boven het vermogen te begrijpen
met zintuigen
- domein: zingeving, waarden, bewustzijn
- “voorbij” zintuigen en verstand
- filosofie bevindt zich tussen wetenschap en religie
DRIE GROTE VRAGEN EN DOMEINEN
- Immanuel Kant → 3 vragen
- Wat kan ik weten? ( ons denken)
- Wat moet ik doen? ( ons handelen)
- Wat mag ik hopen? ( onze verwachtingen)
- drie vragen herleiden tot 1 vraag ⇒ Wat is de mens?
- Luc Ferry : filosofie houdt zich bezig met
- kennis (werkelijkheid)
- ethiek (rechtvaardigheid)
- wijsheid (heil of geluk)
- kennis verschilt van wijsheid
- kennis → objectieve feiten, weten hoe objecten verschijnen, komt van buiten
- wijsheid → manier hoe we in het leven staan, komt van binnen (onszelf)
2
,HET HUIS VAN DE FILOSOFIE
- filosofie opdelen aan de hand van vragen
- onderscheid tussen feiten en waarden
- feiten → verwijzen naar wat dat is, de ontologie
- wereld, bovenwereld en mens
- waarden
- goed, waar en schoon
- ontologische vragen: vragen naar het ‘zijnde’
- zijnde opdelen in
- de wereld (kosmos)
- bovenwereld (metafysica)
- aard van en orde achter de fenomenen
- mens
- kosmologie → oorsprong van de kosmos
- metafysica → vraag naar achterliggende principes
- wijsgerige antropologie → vragen over aard, status en plaats
vd mens
- sociologie, psychologie, culturele antropologie, agogiek
- vragen naar de ‘drie waarden’
- Plato → het waren het goede en het schone
- Waarheid
- epistemologie/ kennisleer = vragen over kennis en waarheid
- "wat is kennis?", "wat is waarheid?", "wat is het verschil tussen waarheid en
mening?"; "waarop is ware kennis gefundeerd"; wat zijn de grenzen van de
kennis en "hoe kunnen we zekere kennis bereiken?".
- de logica = ‘ Wat is geldig redenen?’
- wetenschapsfilosofie = grondslagen van de kennis van de afzonderlijke
wetenschap
- methoden, grondstellingen, begrippen worden verhelderd
- taalfilosofie = behandeld ontstaan, ontwikkeling, betekenis en functie
van taal
- verband tussen taal en dingen en denken
- Goedheid en rechtvaardigheid
- ethiek onderzoekt het goede
- hoe goede kan gefundeerd worden
- sociaal en politieke filosofie houdt zich bezig met de samenleving
- ‘ hoe dient een rechtvaardige maatschappij te worden
georganiseerd?’
- rechtsfilosofie → vragen naar de aard en de oorsprong van recht
- Schoonheid
- esthetica houdt zich bezig met wat schoonheid en kunst is
3
, - kunst- en cultuurfilosofie
DE PRE-SOCRATISCHE FILOSOFIE
- de oorsprong van de westerse filosofie → pre-socratische filosofie
- filosofie van socrates
- eerste stappen naar het nieuwe soort denken
- vragen waar kosmologisch geïnspireerd
THALES VAN MILETE
- beschouwd als eerste filosoof
- bracht complexe werkelijkheid terug tot 1 beginsel/ archè
- oorsprong van alles is water
- wiskundige stelling
- A/B = D/C
- evenwijdige lijnen van evenwijdige rechten evenredige stukken
afsnijden
- hoogte van piramiden te meten
- ken jezelf → oproep tot zelfkennis blijft fundamenteel thema
ANAXIMANDER VAN MILETE
- leerling van Thales
- betwijfelde of water het archè was → water moet ook uit iets bestaan
- beginsel: het apeiron (het onbepaald, onbegrensde)
- kosmogonie → verklaring voor ontstaan van de wereld als een scheiding en
inwerking van tegengestelde elementen op elkaar
- gebaseerd op dynamiek tussen water, vuur, aarde en lucht
- citaat : “Waaruit de bestaande dingen hun geboorte hebben, daarin vinden ze ook hun ondergang, zoals het
hoort; ze geven elkaar immers recht (díkè) en boete voor het onrecht (adikía), overeenkomstig de verordening van
de tijd"
- verandering in de wereld in termen van rechtvaardigheid en
onrechtvaardigheid
PYTHAGORAS
- term philosophos
- verwijzen naar mensen → een persoon die blijft nadenken tot hij weet
- ‘ik blijf zoeken en nadenken tot ik de werkelijkheid begrijp’
- stelling van Pythagoras → a²+ b² = c²
- via getallen + onderlinge verhouding kan men een wereld vatten en in kaart brengen
- kosmos is een geordend geheel
4
