Samenvatting internationaal recht 2023-2024
Prof. Anemoon
2023-2024
,1 Algemene kenmerken
1.1 Wat is internationaal recht?
1.1.1 Achtergrond en rol
- Vreedzame co-existentie & samenwerking (coöperatie)
§ Recht van co-existentie: verwijst naar regels die in essentie de
bevoegdheidsafbakening van de respectievelijke rechtssubjecten en hun vreedzame
‘samenbestaan’ tot doel hebben
• Bv. Staatsaansprakelijkheid, vreedzame geschillenbeslechting en het gebruik van
geweld of diplomatieke en consulaire betrekkingen
• Bv. No harm principle: principe om geen schade toe te brengen
§ Recht van coöperatie: een meer actieve / intense interactie tussen rechtssubjecten
met het oog op het bereiken vna bepaalde gemeenschappelijke doelstellingen
• Bv. Diverse handels- of milieuverdragen
• Klimaat
• ‘Recht van intergratie’
- Primaire en secundaire regels
§ Primaire rechtsregels: inhoudelijke rechtsregels i.e. het materiële recht
• Bv. Milieurecht, recht der gewapende conflicten
§ Secundaire rechtsregels: ‘regels van het spel’ i.e. de regels die bepalen op welke wijze
primaire rechtsregels tot stand komen, worden geïnterpreteerd, worden
afgedwongen
- ook een politiek project
§ agenda-setting – cf. MDGs en SDSs
§ conficterende belangen en ideologieën tov. Solidariteit (cf. beheer global public goods)
en gedeelde warden
- momentum creëren (PA; lawfare)
o bv. Ursula von der Leyen: green deal
o lawfare: juridische procedures strategisch gebruiken om iets op agenda te
zetten
§ voordurende groei – impact globalisering
§ framentering & nichevorming
• nichevorming: ondersteunen van int. Recht bv. Zeerecht, milieurech,…
- definitie – functioneel: regels die betrekkingen tussen staten regelen.
§ Verschil met nationaal recht
§ Internationaal publiekrecht ó internationaal privaatrecht
§ Vroeger: ‘volkenrecht’ / ‘droit des gens’ / ‘law of nations’
§ Bruikbare definitie?
• Niets over particulieren
• Niets over Int. Organisaties
,- Definitie – formeel: bronnen interationaal recht
§ Art. 38 statuut IGH
§ Minpunt? -> ‘soft law’, bindende handelingen gesteld door Int. Organisaties…
1.1.2 Historische revolutie
- Oudheid:
§ Vb. verdrag 1259 v. Chr. Egypte-Hittieten
- Middeleeuwen
§ Tijdperk van het natuurrecht / ius naturale
§ Rol katholieke kerk
§ Cf. theorie van de rechtvaardige oorlog
- 17de eeuw: oorsprong moderne internationale recht
§ Creatie van een int. Nat. Gemeenschap gebaseerd op onafhankelijke en soevereine
staten zonder hoger gezag
§ Geestelijke vaders moderne int. Nat. Recht (grotius- de iure belli ac pacis)
§ Overgang van natuurrecht naar positief recht
- 18de en 19de eeuw: doorbaak positief recht
§ 18de eeuw
• 1758: E. de Vattel, ‘droit de gens’
• Term ‘international law’ (j. bentham, 1789)
• Toename bilaterale verdragen
§ 19de eeuw:
• Professionalering
o Cf. oprichting ILA & IDI in 1873
o Eerste IOs
o Opkomst multilaterale verdragen
o Eerste eraringen int. nat. juridische geschillenbeslechten
(a) Oprichting: Vredespaleis
- 20ste eeuw: exponentiële groei
§ Proliferatie int. Nat. en regionale organisaties; incl. eerste echte collectieve
veiligheidsorganisaties (Volkenbond (1919) en VN (1945))
§ Naar een mondiale club
• Meer en meer landen toevoegen (=/ afrikaanse landen, aziatische landen)
§ Codificatie diverse sub-domeinen
§ Opkomst nieuwe domeinen
§ Proliferatie int. Nat. en regionale hoven en rechtbanken
§ Diversificatie rechtssubjecten
§ Blijvende ontwikkeling óint. Nat. rechtsorde onder druk?
• Populisme, naitonalisme & ’backlash’ (vb. ISH)
• Toegenomen geopolitieke spanning & unilateralisme
, • Compromis
• Bv. Rusland voorzitter veiligheidsraad? Absurd!
1.1.3 Een horizontaal en onvolmaakt systeem
- Instemming staten is cruciaal
§ Soevereine gelijkheid als uitgangspunt (gebaseerd op consensualisme)
• ó verticale nationale rechtsorde
- Centrale wetgever?
§ Algemene vergadering: resoluties niet bindend -> slechts aanbevelingen
• Multilaterale verdragen binnen AV tot stand gekomen slechts bindend voor
instemmende staten via ratificatie (bv. VN-Kinderrechtenverdrag)
§ Veiligheidsraad: wel bindende resoluties maar slecht binnen beperkte uitvoerende
bevoegdheden -> Handelingen binnen chapter VI en VII -> beperkt mandaat (dus niet
echt wetgever) + vetorecht (5 landen: china, GB, rusland, Fr, oekraïne)
ð Staten wel vrij om IO of verdragsorgaan bepaalde autonome wetgevende bevoegdheid
toe te kennen (bv. EU-instellingen)
- Centrale rechter? (moeilijk want soevereiniteit, instelling nodig, erkenning staat…)
§ Rechtsmacht?
§ Moet dus instemming zijn (niet automatisch bevoegd!)
• 1. Verklaring afleggen
• 2. Compromis of special agreement: IGH gelieve uitspraak over te doen en te
zeggen wie gelijk heeft
• 3. Compromissoire clausule: bv. Over genocideverdrag
(a) Bv. Zuid-afrika daagt Israël voor IGH: genocidezaak
(b) (ISH: 4 core crimes)
(c) ICSID: international centre for settlement of international
- Centrale afdwinging?
§ Geen wereld-politieagent
• Wat kunnen doen als Israël die voorlopige maatregelen niet gehoorzaamt?
o Bv. Veiligheidsraad? -> bindende maatregelen opleggen
• (economische) sancties: problem vs. Counter measure
o Economische maatregel: bestaat er inbreuk op int. Nat. recht? =/ internationale
politie-eenheid
§ Blijft maar voor beperkte zaken ‘inbreuk op de vrede’, ‘bedreiging van de vrede’ of
‘daad van agressie’
§ Veiligheidsraad bovendien niet volgens juridische overwegingen maar politiek orgaan
1.1.4 Relevantie vna int. Nat. recht?
- As U.N security Council met, Russia attacked Ukraine
- Is het recht?
§ John Austin (19e): ‘command backed by sanction’; zoniet slechts ‘positive morality’
§ Zwakte van Int. Nat. recht misplaatst?
Prof. Anemoon
2023-2024
,1 Algemene kenmerken
1.1 Wat is internationaal recht?
1.1.1 Achtergrond en rol
- Vreedzame co-existentie & samenwerking (coöperatie)
§ Recht van co-existentie: verwijst naar regels die in essentie de
bevoegdheidsafbakening van de respectievelijke rechtssubjecten en hun vreedzame
‘samenbestaan’ tot doel hebben
• Bv. Staatsaansprakelijkheid, vreedzame geschillenbeslechting en het gebruik van
geweld of diplomatieke en consulaire betrekkingen
• Bv. No harm principle: principe om geen schade toe te brengen
§ Recht van coöperatie: een meer actieve / intense interactie tussen rechtssubjecten
met het oog op het bereiken vna bepaalde gemeenschappelijke doelstellingen
• Bv. Diverse handels- of milieuverdragen
• Klimaat
• ‘Recht van intergratie’
- Primaire en secundaire regels
§ Primaire rechtsregels: inhoudelijke rechtsregels i.e. het materiële recht
• Bv. Milieurecht, recht der gewapende conflicten
§ Secundaire rechtsregels: ‘regels van het spel’ i.e. de regels die bepalen op welke wijze
primaire rechtsregels tot stand komen, worden geïnterpreteerd, worden
afgedwongen
- ook een politiek project
§ agenda-setting – cf. MDGs en SDSs
§ conficterende belangen en ideologieën tov. Solidariteit (cf. beheer global public goods)
en gedeelde warden
- momentum creëren (PA; lawfare)
o bv. Ursula von der Leyen: green deal
o lawfare: juridische procedures strategisch gebruiken om iets op agenda te
zetten
§ voordurende groei – impact globalisering
§ framentering & nichevorming
• nichevorming: ondersteunen van int. Recht bv. Zeerecht, milieurech,…
- definitie – functioneel: regels die betrekkingen tussen staten regelen.
§ Verschil met nationaal recht
§ Internationaal publiekrecht ó internationaal privaatrecht
§ Vroeger: ‘volkenrecht’ / ‘droit des gens’ / ‘law of nations’
§ Bruikbare definitie?
• Niets over particulieren
• Niets over Int. Organisaties
,- Definitie – formeel: bronnen interationaal recht
§ Art. 38 statuut IGH
§ Minpunt? -> ‘soft law’, bindende handelingen gesteld door Int. Organisaties…
1.1.2 Historische revolutie
- Oudheid:
§ Vb. verdrag 1259 v. Chr. Egypte-Hittieten
- Middeleeuwen
§ Tijdperk van het natuurrecht / ius naturale
§ Rol katholieke kerk
§ Cf. theorie van de rechtvaardige oorlog
- 17de eeuw: oorsprong moderne internationale recht
§ Creatie van een int. Nat. Gemeenschap gebaseerd op onafhankelijke en soevereine
staten zonder hoger gezag
§ Geestelijke vaders moderne int. Nat. Recht (grotius- de iure belli ac pacis)
§ Overgang van natuurrecht naar positief recht
- 18de en 19de eeuw: doorbaak positief recht
§ 18de eeuw
• 1758: E. de Vattel, ‘droit de gens’
• Term ‘international law’ (j. bentham, 1789)
• Toename bilaterale verdragen
§ 19de eeuw:
• Professionalering
o Cf. oprichting ILA & IDI in 1873
o Eerste IOs
o Opkomst multilaterale verdragen
o Eerste eraringen int. nat. juridische geschillenbeslechten
(a) Oprichting: Vredespaleis
- 20ste eeuw: exponentiële groei
§ Proliferatie int. Nat. en regionale organisaties; incl. eerste echte collectieve
veiligheidsorganisaties (Volkenbond (1919) en VN (1945))
§ Naar een mondiale club
• Meer en meer landen toevoegen (=/ afrikaanse landen, aziatische landen)
§ Codificatie diverse sub-domeinen
§ Opkomst nieuwe domeinen
§ Proliferatie int. Nat. en regionale hoven en rechtbanken
§ Diversificatie rechtssubjecten
§ Blijvende ontwikkeling óint. Nat. rechtsorde onder druk?
• Populisme, naitonalisme & ’backlash’ (vb. ISH)
• Toegenomen geopolitieke spanning & unilateralisme
, • Compromis
• Bv. Rusland voorzitter veiligheidsraad? Absurd!
1.1.3 Een horizontaal en onvolmaakt systeem
- Instemming staten is cruciaal
§ Soevereine gelijkheid als uitgangspunt (gebaseerd op consensualisme)
• ó verticale nationale rechtsorde
- Centrale wetgever?
§ Algemene vergadering: resoluties niet bindend -> slechts aanbevelingen
• Multilaterale verdragen binnen AV tot stand gekomen slechts bindend voor
instemmende staten via ratificatie (bv. VN-Kinderrechtenverdrag)
§ Veiligheidsraad: wel bindende resoluties maar slecht binnen beperkte uitvoerende
bevoegdheden -> Handelingen binnen chapter VI en VII -> beperkt mandaat (dus niet
echt wetgever) + vetorecht (5 landen: china, GB, rusland, Fr, oekraïne)
ð Staten wel vrij om IO of verdragsorgaan bepaalde autonome wetgevende bevoegdheid
toe te kennen (bv. EU-instellingen)
- Centrale rechter? (moeilijk want soevereiniteit, instelling nodig, erkenning staat…)
§ Rechtsmacht?
§ Moet dus instemming zijn (niet automatisch bevoegd!)
• 1. Verklaring afleggen
• 2. Compromis of special agreement: IGH gelieve uitspraak over te doen en te
zeggen wie gelijk heeft
• 3. Compromissoire clausule: bv. Over genocideverdrag
(a) Bv. Zuid-afrika daagt Israël voor IGH: genocidezaak
(b) (ISH: 4 core crimes)
(c) ICSID: international centre for settlement of international
- Centrale afdwinging?
§ Geen wereld-politieagent
• Wat kunnen doen als Israël die voorlopige maatregelen niet gehoorzaamt?
o Bv. Veiligheidsraad? -> bindende maatregelen opleggen
• (economische) sancties: problem vs. Counter measure
o Economische maatregel: bestaat er inbreuk op int. Nat. recht? =/ internationale
politie-eenheid
§ Blijft maar voor beperkte zaken ‘inbreuk op de vrede’, ‘bedreiging van de vrede’ of
‘daad van agressie’
§ Veiligheidsraad bovendien niet volgens juridische overwegingen maar politiek orgaan
1.1.4 Relevantie vna int. Nat. recht?
- As U.N security Council met, Russia attacked Ukraine
- Is het recht?
§ John Austin (19e): ‘command backed by sanction’; zoniet slechts ‘positive morality’
§ Zwakte van Int. Nat. recht misplaatst?
