Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
CULTUURGESCHIEDENIS
INHOUD
Les 1: King Arthur: de man en de mythe ............................................................................. 4
1. Vraagstelling ............................................................................................................... 4
wie was hij? .................................................................................................................. 4
Wanneer leefde hij? ...................................................................................................... 4
wat deed hij? ................................................................................................................ 4
2. Traditionele historiografie ............................................................................................ 4
bron 1: Geoffrey of monmouth (ca. 1100-1155) ............................................................. 5
Bron 2: Nennius (830) Historia Brittonum .................................................................... 6
bron 3: y gododdin (ca. 600) ......................................................................................... 7
bron 4: annales cambriae (ca. 960) ............................................................................... 7
bron 5; gildas sapiens (ca. 490-540) ............................................................................. 8
conclusie ...................................................................................................................... 8
3. Kruisbestuiving uit andere disciplines ......................................................................... 8
archeologie ................................................................................................................... 8
dna-analyse.................................................................................................................. 8
4. Cultuurgeschiedenis .................................................................................................... 9
performative turn ......................................................................................................... 9
invented tradition ....................................................................................................... 10
les 2: van geschiedenis van cultuur tot cultuurgeschiedenis ............................................. 11
1. Wat is geschiedenis van cultuur? ............................................................................... 11
leopold von ranke ....................................................................................................... 11
2. Wat is cultuurgeschiedenis? ...................................................................................... 12
peter burke (het ontstaan van cultuurgeschiedenis) .................................................... 12
kruisbestuiving met andere disciplines ....................................................................... 14
conclusie .................................................................................................................... 20
les 3: “wat is dat? Cultuur?” ............................................................................................. 20
2. Hoe bestuderen we cultuur? ...................................................................................... 20
2.1 Structurele antropologie ....................................................................................... 21
2.2 Culturele antropologie .......................................................................................... 21
3. Thick description ....................................................................................................... 22
4. ‘Deep play’ ................................................................................................................. 23
4.1 Men and their cocks ............................................................................................. 24
4.2 men and their self ................................................................................................ 24
4.3 men and their tools .............................................................................................. 24
1
,Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
4.4 Men and their passions ........................................................................................ 25
4.5 men and their money............................................................................................ 25
4.6 men and their place in the world .......................................................................... 25
4.7 Men and their clan .......................................................................................... 25
4.8 Men and their identity .......................................................................................... 25
Wie zijn wij? ............................................................................................................... 26
5. Waarom moeten historici hiervan wakker liggen? ....................................................... 27
les 4: de cultuurgeschiedenis van een toeristenstad (venetië)............................................. 28
het ‘carnavaliseren’ van een stad ................................................................................... 30
wie komt hier dan op af? ............................................................................................ 31
les 5: “wij in de wereld” ..................................................................................................... 35
deel 1: theorie ................................................................................................................ 35
invloeden op norbert elias ........................................................................................... 37
Uitgangspunten .......................................................................................................... 37
deel 2: praktijk .............................................................................................................. 37
burgerlijke vs. hofsamenleving .................................................................................... 38
hogarthian progress (1734): a rake’s progress ............................................................. 38
Les 6: the power of music (and the music of power) ........................................................... 41
Blanning : The culture of power & the power of culture.................................................. 41
Peter Burke, 1994, The fabrication of Louis XIV .......................................................... 41
Norbert Elias: die Höfische gesellschaft (1969) ............................................................ 42
Louis Xiv: achtergrond................................................................................................ 43
2. De koning: de representatie van absolutisme ............................................................. 44
Koning karel van napels en later van spanje ............................................................... 47
Les 7: Edward saïd oriëntalisme ....................................................................................... 47
Les 7: Edward saïd ‘oriëntalisme’ ...................................................................................... 47
Edward Saïd: vader van het post-koloniale denken?....................................................... 47
DOGMA’s van het oriëntalisme ...................................................................................... 52
OPera: madama butterfly – Giacomo Puccini .............................................................. 54
Conclusie: Edward Saïd ................................................................................................. 55
Les 8: Erwin Panofsky ...................................................................................................... 56
Kunst: esthetica vs. geschiedenis ................................................................................... 59
Van iconografie naar iconologie .................................................................................. 60
Waarom is dit belangrijk als historicus? ........................................................................ 61
LES 9: New historicism ..................................................................................................... 63
EXAMEN INFORMATIE .................................................................................................. 63
Wat is nieuw aan ‘New Historicism’? .............................................................................. 64
De geschiedenis van New Historicism ............................................................................. 66
2
,Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
Roland Barthes .......................................................................................................... 66
“Het gat in de muur” ...................................................................................................... 67
Predella tot het wonder van de hostie, 1465 ................................................................ 69
Les 10: Een culturele geschiedenis van het klimaat........................................................... 70
Fernand Braudel (1902-1985) ........................................................................................ 71
1. Het archief van het klimaat ........................................................................................ 71
1.1 het archief van onze planeet ............................................................................ 71
1.2 Het archief van onze samenleving .................................................................... 71
2. Geschiedenis van het klimaat .................................................................................... 72
Gordon Childe, ca. 1935: “Neolithic revolution” .......................................................... 72
2.1 Het oude nabije oosten ......................................................................................... 72
2.2 Egypte .................................................................................................................. 73
2.3 Rome .................................................................................................................... 73
2.4 Han china ............................................................................................................ 74
2.5 De Vikingen (800-1000) ........................................................................................ 75
2.6 de hoge Middeleeuwen .......................................................................................... 75
3. Cultuurgeschiedenis van het klimaat ......................................................................... 76
3.1 ‘The little Ice Age’ (1400-1800) .............................................................................. 76
3.2 Klimaatonderzoek ................................................................................................. 78
3.3 Het winterlandschap............................................................................................. 79
Les 11: sentimentalisme ................................................................................................... 80
Veena Das .................................................................................................................. 82
1. Gevoelens in de 17e eeuw ........................................................................................... 83
2. Gevoelens in de achttiende eeuw................................................................................ 85
Kernpunten sentimentalisme ...................................................................................... 89
3. Gevoelens in de 19e eeuw ........................................................................................... 90
Les 12: “Spot the carrot” ................................................................................................... 91
Landbouw, tuinbouw en veeteelt................................................................................. 92
Mutaties ..................................................................................................................... 92
Toename voedseldiversiteit vanaf de 17de eeuw ........................................................... 93
de cultuurgeschiedenis van de aardbei .......................................................................... 93
De cultuurgeschiedenis van de aardappel ...................................................................... 94
De cultuurgeschiedenis van de ananas .......................................................................... 96
Les 13: wetenschapscommunicatie ................................................................................... 97
Art genetics ................................................................................................................ 98
Terra nove collective ................................................................................................... 99
3
, Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
LES 1: KING ARTHUR: DE MAN EN DE MYTHE
Wat associëren we met Koning Arthur?
- Ronde tafel
1. VRAAGSTELLING
WIE WAS HIJ?
1. Camelot: eerste referentie bij een hoogmiddeleeuwse auteur Chrétien de Troyes
(1180)
2. De Ronde Tafel: Wace (1155
3. Excalibur: Malory (1470)
4. Merlijn: Geoffrey (1138)
5. Lancelot: Chrétien de Troyes (1180)
De ridderlegende in de middeleeuwen
WANNEER LEEFDE HIJ?
Zeker voor de twaalfde eeuw, voor die
ridderromances
Rond 410 valt het Romeinse gezag weg in Groot-BR
Misschien ook later, in het tijdperk van King Alfred
the Great – rond 880
Daartussen zou koning Arthur ongeveer
geleefd hebben: tussen 400 en 880
= The Dark Age
Kunnen we niet iets preciezer zijn? Wat deed
hij?
WAT DEED HIJ?
Wat heeft hij gedaan dat wij hier nu honderden jaren later nog over spreken?
Heeft de veldslag (the battle of badon hill) gewonnen – het is niet duidelijk wie tegen wie
vocht en wanneer en waar dat was… Waarschijnlijk kelten tegen germanen
= in de tijd van Gildas (ca. 540)
2. TRADITIONELE HISTORIOGRAFIE
Hoe kunnen we hierover iets te weten komen? Antwoord van historicus is altijd bronnen!
4
CULTUURGESCHIEDENIS
INHOUD
Les 1: King Arthur: de man en de mythe ............................................................................. 4
1. Vraagstelling ............................................................................................................... 4
wie was hij? .................................................................................................................. 4
Wanneer leefde hij? ...................................................................................................... 4
wat deed hij? ................................................................................................................ 4
2. Traditionele historiografie ............................................................................................ 4
bron 1: Geoffrey of monmouth (ca. 1100-1155) ............................................................. 5
Bron 2: Nennius (830) Historia Brittonum .................................................................... 6
bron 3: y gododdin (ca. 600) ......................................................................................... 7
bron 4: annales cambriae (ca. 960) ............................................................................... 7
bron 5; gildas sapiens (ca. 490-540) ............................................................................. 8
conclusie ...................................................................................................................... 8
3. Kruisbestuiving uit andere disciplines ......................................................................... 8
archeologie ................................................................................................................... 8
dna-analyse.................................................................................................................. 8
4. Cultuurgeschiedenis .................................................................................................... 9
performative turn ......................................................................................................... 9
invented tradition ....................................................................................................... 10
les 2: van geschiedenis van cultuur tot cultuurgeschiedenis ............................................. 11
1. Wat is geschiedenis van cultuur? ............................................................................... 11
leopold von ranke ....................................................................................................... 11
2. Wat is cultuurgeschiedenis? ...................................................................................... 12
peter burke (het ontstaan van cultuurgeschiedenis) .................................................... 12
kruisbestuiving met andere disciplines ....................................................................... 14
conclusie .................................................................................................................... 20
les 3: “wat is dat? Cultuur?” ............................................................................................. 20
2. Hoe bestuderen we cultuur? ...................................................................................... 20
2.1 Structurele antropologie ....................................................................................... 21
2.2 Culturele antropologie .......................................................................................... 21
3. Thick description ....................................................................................................... 22
4. ‘Deep play’ ................................................................................................................. 23
4.1 Men and their cocks ............................................................................................. 24
4.2 men and their self ................................................................................................ 24
4.3 men and their tools .............................................................................................. 24
1
,Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
4.4 Men and their passions ........................................................................................ 25
4.5 men and their money............................................................................................ 25
4.6 men and their place in the world .......................................................................... 25
4.7 Men and their clan .......................................................................................... 25
4.8 Men and their identity .......................................................................................... 25
Wie zijn wij? ............................................................................................................... 26
5. Waarom moeten historici hiervan wakker liggen? ....................................................... 27
les 4: de cultuurgeschiedenis van een toeristenstad (venetië)............................................. 28
het ‘carnavaliseren’ van een stad ................................................................................... 30
wie komt hier dan op af? ............................................................................................ 31
les 5: “wij in de wereld” ..................................................................................................... 35
deel 1: theorie ................................................................................................................ 35
invloeden op norbert elias ........................................................................................... 37
Uitgangspunten .......................................................................................................... 37
deel 2: praktijk .............................................................................................................. 37
burgerlijke vs. hofsamenleving .................................................................................... 38
hogarthian progress (1734): a rake’s progress ............................................................. 38
Les 6: the power of music (and the music of power) ........................................................... 41
Blanning : The culture of power & the power of culture.................................................. 41
Peter Burke, 1994, The fabrication of Louis XIV .......................................................... 41
Norbert Elias: die Höfische gesellschaft (1969) ............................................................ 42
Louis Xiv: achtergrond................................................................................................ 43
2. De koning: de representatie van absolutisme ............................................................. 44
Koning karel van napels en later van spanje ............................................................... 47
Les 7: Edward saïd oriëntalisme ....................................................................................... 47
Les 7: Edward saïd ‘oriëntalisme’ ...................................................................................... 47
Edward Saïd: vader van het post-koloniale denken?....................................................... 47
DOGMA’s van het oriëntalisme ...................................................................................... 52
OPera: madama butterfly – Giacomo Puccini .............................................................. 54
Conclusie: Edward Saïd ................................................................................................. 55
Les 8: Erwin Panofsky ...................................................................................................... 56
Kunst: esthetica vs. geschiedenis ................................................................................... 59
Van iconografie naar iconologie .................................................................................. 60
Waarom is dit belangrijk als historicus? ........................................................................ 61
LES 9: New historicism ..................................................................................................... 63
EXAMEN INFORMATIE .................................................................................................. 63
Wat is nieuw aan ‘New Historicism’? .............................................................................. 64
De geschiedenis van New Historicism ............................................................................. 66
2
,Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
Roland Barthes .......................................................................................................... 66
“Het gat in de muur” ...................................................................................................... 67
Predella tot het wonder van de hostie, 1465 ................................................................ 69
Les 10: Een culturele geschiedenis van het klimaat........................................................... 70
Fernand Braudel (1902-1985) ........................................................................................ 71
1. Het archief van het klimaat ........................................................................................ 71
1.1 het archief van onze planeet ............................................................................ 71
1.2 Het archief van onze samenleving .................................................................... 71
2. Geschiedenis van het klimaat .................................................................................... 72
Gordon Childe, ca. 1935: “Neolithic revolution” .......................................................... 72
2.1 Het oude nabije oosten ......................................................................................... 72
2.2 Egypte .................................................................................................................. 73
2.3 Rome .................................................................................................................... 73
2.4 Han china ............................................................................................................ 74
2.5 De Vikingen (800-1000) ........................................................................................ 75
2.6 de hoge Middeleeuwen .......................................................................................... 75
3. Cultuurgeschiedenis van het klimaat ......................................................................... 76
3.1 ‘The little Ice Age’ (1400-1800) .............................................................................. 76
3.2 Klimaatonderzoek ................................................................................................. 78
3.3 Het winterlandschap............................................................................................. 79
Les 11: sentimentalisme ................................................................................................... 80
Veena Das .................................................................................................................. 82
1. Gevoelens in de 17e eeuw ........................................................................................... 83
2. Gevoelens in de achttiende eeuw................................................................................ 85
Kernpunten sentimentalisme ...................................................................................... 89
3. Gevoelens in de 19e eeuw ........................................................................................... 90
Les 12: “Spot the carrot” ................................................................................................... 91
Landbouw, tuinbouw en veeteelt................................................................................. 92
Mutaties ..................................................................................................................... 92
Toename voedseldiversiteit vanaf de 17de eeuw ........................................................... 93
de cultuurgeschiedenis van de aardbei .......................................................................... 93
De cultuurgeschiedenis van de aardappel ...................................................................... 94
De cultuurgeschiedenis van de ananas .......................................................................... 96
Les 13: wetenschapscommunicatie ................................................................................... 97
Art genetics ................................................................................................................ 98
Terra nove collective ................................................................................................... 99
3
, Sofie Vandermarliere – BA3 Geschiedenis 2024
LES 1: KING ARTHUR: DE MAN EN DE MYTHE
Wat associëren we met Koning Arthur?
- Ronde tafel
1. VRAAGSTELLING
WIE WAS HIJ?
1. Camelot: eerste referentie bij een hoogmiddeleeuwse auteur Chrétien de Troyes
(1180)
2. De Ronde Tafel: Wace (1155
3. Excalibur: Malory (1470)
4. Merlijn: Geoffrey (1138)
5. Lancelot: Chrétien de Troyes (1180)
De ridderlegende in de middeleeuwen
WANNEER LEEFDE HIJ?
Zeker voor de twaalfde eeuw, voor die
ridderromances
Rond 410 valt het Romeinse gezag weg in Groot-BR
Misschien ook later, in het tijdperk van King Alfred
the Great – rond 880
Daartussen zou koning Arthur ongeveer
geleefd hebben: tussen 400 en 880
= The Dark Age
Kunnen we niet iets preciezer zijn? Wat deed
hij?
WAT DEED HIJ?
Wat heeft hij gedaan dat wij hier nu honderden jaren later nog over spreken?
Heeft de veldslag (the battle of badon hill) gewonnen – het is niet duidelijk wie tegen wie
vocht en wanneer en waar dat was… Waarschijnlijk kelten tegen germanen
= in de tijd van Gildas (ca. 540)
2. TRADITIONELE HISTORIOGRAFIE
Hoe kunnen we hierover iets te weten komen? Antwoord van historicus is altijd bronnen!
4
