Samenvatting Stedelijke ontwikkeling en woonbeleid

lOMoARcPSD|2723302




PLANOLOGIE RUIMTELIJKE ORDENING
STEDENBOUW
bereidt de ruimtelijke ordening voor
past de resultaten van de planologie
is de technische
toe uitvoering van de ruimtelijke orde



 Verschil tussen de 3 termen is de schaal.


DE PLANOLOGIE
 Ruimtelijk beleid
 is een normatieve wetenschap die een ruimtelijke entiteit beoordeelt en
waardeert. Deze beoordeling gebeurt op basis van objectieve criteria na
een grondig onderzoek zowel van de bestaande situatie als van de
ontwikkelingstendensen.

 blijft niet staan bij de evaluatie van de gegeven ruimtelijke ordening
van de samenleving. Zij stelt zich ook tot vraag of een ingreep in de
huidige ordening mogelijk is om te komen tot een betere aanpassing
tussen ruimte en samenleving.

 houdt zich bezig met het uitdenken van plannen en vormt een
wetenschap die middelen aanreikt om problemen in verband met het
ruimtelijk beleid oplosbaar te maken.

Vb. plan met overkapping van de ring.

RUIMTELIJKE ORDENING

 Maatschappelijk beleid

 wordt in Van Dale omschreven als “De toepassing van de planologie, het
organiseren van het gebruik van de bodem en het leefmilieu.”

 is de maatschappelijke activiteit die de resultaten van de planologie
toepast. Zij omvat behalve het maken van planologische voorschriften ook
het doorvoeren van maatregelen ter verwezenlijking van de
planologische doeleinden.

 is het scheppen van orde in de bestemming en het gebruik van de
grond. Zij omvat zowel de regeling van het bestaande als het geven van
leiding aan het toekomstige.

 veronderstelt een integere, niet omkoopbare, evenwichtige overheid.

Vb. uitbreiding Antwerpse haven  Doel vervangen door dokken.




Pagina 1 van 33

, lOMoARcPSD|2723302




STEDENBOUW
 Orde in de dagelijkse leefomgeving

 wordt in Van Dale omschreven als “Aanleg, ontwikkeling en uitbreiding
van steden en daarmee gepaard gaande problemen van esthetische,
bouwtechnische, verkeerstechnische en economische aard.”

 is de oudste term die kadert binnen deze cursus. De term ‘städtebau’
werd voor het eerst gebruikt door Reinhard Baumeister rond 1880.

 zien we in de enge zin als een verlengstuk van de
(landschaps)architectuur waarbij de vormbepaling een grote rol
speelt.

 zien we in de ruime zin als het gehele proces dat zich dagelijks in de
ruimte rondom ons afspeelt met alle invloeden en krachten die daarop
inwerken: relaties tussen plaatsen, spreidingspatronen, het creëren
van een leefbare omgeving, etc.




Pagina 2 van 33

, lOMoARcPSD|2723302




1 Geschiedenis van de stedelijke architectuur
De eerste generatie steden
 Essentieel voor het ontstaan van een stad was de ontwikkeling van het schrift en het
transport
Zonder transport en het schrift kan men niet aan handel doen en zonder handel heeft men
geen stad
 Van de alleroudste steden in Mesopotamië en Egypte is maar heel weinig bewaard gebleven

De Griekse stad
 In de Griekse stad treft men geen arme of rijke woongebieden aan, de stad was toegankelijk
voor iedereen
 De woningen groepeerden zich in blokken die het uitgangspunt van het rasterpatroon
vormden
 Men treft nagenoeg geen groenzones aan tussen de stedelijke bebouwing maar wel openbare
ruimten
 Vermits het verkeer bijna uitsluitend bestond uit voetgangers en lastdieren waren de straten
maar enkele meters breed en komen hoge stijgingspercentages voor
 De stad tekende zich duidelijk af van de omgeving door de aanwezige stadsmuren

De Romeinse stad
 Door het omvangrijke verstedelijkingsproces voorzag men tijdens de groei van het Romeinse Rijk
een vast stedenbouwkundig patroon, de PAX URBANA:
- De steden werden gesticht volgens een vast ritueel
- De steden hadden een vast raster- of dambordpatroon met als uitgangspunt de twee
hoofdrichtingen van de decumanus en de actus
 De oorsprong van het rasterpatroon moeten we zoeken bij de Etrusken
 Rome is geen goed voorbeeld van dit typische Romeinse urbanisme

De Middeleeuwse stad
 De stad heeft drie hoofdkenmerken, n.l. het stedelijk zelfbestuur, de markt en de
stadsmuur
 De elite woont in het stadscentrum (patriciërswoningen)
 Er treedt een specialisatie op per wijk (ambachten) maar ook een etnische verdeling
 De straten zijn nauw en ongeplaveid. Zij dienden vooral als toegang tot gebouwen en
pleinen en als ruimtelijke omlijning ervan. De straten waren druk
 Er is geen riolering
 De bouwer kon zelf de plaats van de deuren en ramen, de hoogte en indeling van de
gebouwen bepalen zolang de anderen er geen hinder van hadden
 De lokale overheid greep slechts in tegen het spontane spreidingsbeeld wanner om redenen
van hygiëne en/of overlast dit onvermijdelijk was
 Er is een grote verscheidenheid aan Middeleeuwse steden waardoor we ze enkel kunnen
indelen volgens hun ontstaanswijze als gecreëerde stad, spontaan gegroeide stad of
voortzetting van een Romeinse stad

De stad tijdens de Renaissance
 De stad tijdens de Renaissance kenmerkt zich niet in het uitbreiden van de steden maar eerder in
het verder afwerken van de steden. Dit resulteert vooral in de stad onder de vorm van
architectonische elementen zoals stadspleinen en elementen uit de tuinarchitectuur zoals
parken en bomenrijen
 Bestaande steden werden niet uitgebreid maar er werden wel nieuwe steden opgericht:
- Koloniale steden in Amerika volgens een raster- of dambordpatroon
- Europese steden werden veelal gebaseerd op de militaire bouwkunst
 Parijs is het schoolvoorbeeld voor een stad uit de Renaissance




Pagina 3 van 33

, lOMoARcPSD|2723302




De stad en haar omgeving tijdens de Industriële Revolutie
 De stad tijdens de Industriële Revolutie wordt sterk beïnvloed door de komst van industrie en
de enorme bevolkingsgroei die daarmee gepaard ging.
 Middeleeuwse gebouwen werden hierdoor volledig ontmanteld en de zone rond de
middeleeuwse stadsmuur waar de banmijl werd afgebakend werd volgebouwd met
fabrieken en arbeiderswoningen.
 Door de enorme bevolkingsgroei en de overschot aan arbeidskrachten ontstond het
arbeidersproletariaat wat uiteindelijk leidde tot een sterk verzet en het optrekken van talloze
blokkades. Deze blokkades probeerden de stadsarchitecten van toen weg te ruimen door
het uitvoeren van grootschalige transformatiewerken waarbij het aanleggen van
brede stadsaders dit moest voorkomen.
 Door de miserabele omstandigheden binnen de stad werd het platteland aantrekkelijk en
werden nieuwe woon-werk eenheden opgetrokken buiten de stad onder de vorm van
filantropische projecten en industriële tuindorpen.

De stedenbouw in de XX eeuw
 De stedenbouw in de 20e eeuw wordt voornamelijk gekenmerkt door het zoeken van
oplossingen voor de overbevolkte stad
 Dit resulteert in het herontdekken van het platteland en het oprichten van nieuwe kernen buiten
de stad
 Vooral de tuinwijkgedachte van Howard en de zoneringsplanologie van Le Corbusier vormen de
basis
 Uiteindelijk heeft het herontdekken van het platteland geleid tot het rurbanisatieproces en
de
banlieuevorming waar vooral de wijkvorming een sterke uiting van is
 Het oprichten van nieuwe kernen heeft geleid tot het ontstaan van:
- subcentra
- groeisteden
- nieuwe steden

De stedenbouw in de XXI eeuw
 Het fenomeen van de inbreiding gaat verder
 De densiteit van de stad moet verdichten





Pagina 4 van 33