Inhoud
0) VOORAF..............................................................................................................................................1
RECHTSTHEORETISCH UITGANGSPUNT..............................................................................................1
1) INLEIDING...........................................................................................................................................1
BEGRIP AANSPRAKELIJKHEID..............................................................................................................1
RECHTSFEITEN....................................................................................................................................2
CONTRACTUEEL v. EXTRACONTRACTUEEL..........................................................................................3
REGELGEVING.....................................................................................................................................3
BELGISCH FEDERALISME.....................................................................................................................7
EUROPEAN TORT LAW........................................................................................................................8
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT................................................................................................9
STRAFRECHT v. BURGERLIJK RECHT..................................................................................................10
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT..............................................................................................11
EFFICIËNTIE: INTERNALISATIE EXTERNE KOSTEN..............................................................................11
EFFICIËNTIE: STRATEGISCH GEDRAG.................................................................................................12
SPELTHEORETISCHE ANALYSE............................................................................................................13
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT..............................................................................................17
BEHOEFTE aan ALTERNATIEVE SYSTEMEN........................................................................................18
VERZEKERING: BEGRIP......................................................................................................................20
FORFAITAIRE VERZEKERING..............................................................................................................21
SCHADEVERZEKERING......................................................................................................................22
SOCIALE ZEKERHEID..........................................................................................................................23
SCHADEFONDSEN.............................................................................................................................24
SAMENSPEL & COÖRDINATIE............................................................................................................25
SCHADEVERSCHUIVING....................................................................................................................26
SCHADESPREIDING...........................................................................................................................26
SCHADEVERSCHUIVING + SCHADESPREIDING..................................................................................28
2) Schade..............................................................................................................................................28
STRUCTUREEL SCHADEBEGRIP..........................................................................................................28
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: HISTORISCH....................................................................................30
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: GEEN RECHT VEREIST.....................................................................30
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: BELANGENKRENKING.....................................................................31
AANTASTING MIDDEL v. SCHADE......................................................................................................32
EIGENLIJKE SCHADEBEGRIP..............................................................................................................33
SCHADE = NUTSVERLIES OVER TIJD..................................................................................................34
, SCHADEBEGRIP in BW BOEK 6..........................................................................................................34
BELANG versus RECHT......................................................................................................................35
VEREISTE RECHTMATIGHEID BELANG...............................................................................................36
RECHTMATIGHEIDSVEREISTE in BW BOEK 6.....................................................................................37
SOORTEN SCHADE............................................................................................................................37
SOORTEN SCHADE IN BW BOEK 6.....................................................................................................38
PERSONENSCHADE (Fr: dommage aux personnes)...........................................................................39
SOORTEN ONGESCHIKTHEID.............................................................................................................40
VERMOGENSSCHADE (Fr: dommage économique)...........................................................................41
VERPLICHTE UITGAVEN.....................................................................................................................42
‘VRIJWILLIGE’ UITGAVEN..................................................................................................................43
KOSTEN VERKRIJGEN SCHADELOOSSTELLING...................................................................................44
MORELE SCHADE: GANGBAAR BEGRIP.............................................................................................45
GESCHIEDENIS GELDSOM voor ‘MORELE SCHADE’.......................................................................46
‘EMOTIONELE SCHADE’ VANDAAG...............................................................................................47
RELATIE EISER – GEKRENKT BELANG.................................................................................................48
SCHADE RECHTSPERSONEN..............................................................................................................49
COLLECTIEVE BELANGEN..................................................................................................................50
COLLECTIEF BELANG: GANGBARE DOCTRINE................................................................................50
COLLECTIEF BELANG: ANDERS BEKEKEN.......................................................................................51
ZEKERHEID........................................................................................................................................52
VERLIES VAN EEN KANS: DE REALITEIT..............................................................................................52
VERLIES VAN EEN KANS: DE DOCTRINE.............................................................................................53
BEWIJS van SCHADE..........................................................................................................................54
3) Fout..................................................................................................................................................55
FOUTAANSPRAKELIJKHEID: ALGEMEEN............................................................................................55
HEDENDAAGS DOCTRINAAL FOUTBEGRIP........................................................................................56
FOUTBEGRIP in BW BOEK 6..............................................................................................................56
SOORTEN NORMEN (ALGEMEEN).....................................................................................................57
ONRECHTMATIGHEID in GANGBARE DOCTRINE...............................................................................58
ONRECHTMATIGHEID ALGEMEEN.....................................................................................................59
ZORGVULDIGHEID en de MAATMENS...............................................................................................59
ZORGVULDIGHEID SUBSTANTIEEL.................................................................................................60
ONZORGVULDIGHEID & RISICO....................................................................................................61
ZORGVULDIGHEID & GEBRUIKELIJK GEDRAG................................................................................63
CONCRETISERING: OMSTANDIGHEDEN........................................................................................63
, CONCRETISERING: KENMERKEN PERSOON...................................................................................64
CONCRETISERING: FUNCTIE PERSOON.........................................................................................66
BEOORDELING ZORGVULDIGHEID in de PRAKTIJK........................................................................66
INBREUK op RECHTSREGEL: VRAAGSTUK..........................................................................................67
SCHENDING SPECIFIEK GEBOD of VERBOD: OPTIES..........................................................................68
ABSOLUTE v. RELATIEVE ONRECHTMATIGHEID.................................................................................69
STRAFRECHTELIJKE MISDRIJVEN.......................................................................................................70
INBREUK op SUBJECTIEF RECHT........................................................................................................70
RECHTVAARDIGINGSGRONDEN........................................................................................................72
NOODTOESTAND & NOODWEER...................................................................................................72
BEVEL of TOELATING OVERHEID...................................................................................................73
TOESTEMMING BENADEELDE.......................................................................................................74
RECHTSUITOEFENING & ONRECHTMATIGHEID.............................................................................75
RECHTSMISBRUIK.........................................................................................................................75
SUBJECTIEF FACET: DOCTRINALE SITUERING....................................................................................76
TOEREKENBAARHEID (IMPUTABILITÉ)..............................................................................................77
OVERMACHT.....................................................................................................................................78
VERWIJTBAARHEID (CULPABILITÉ)....................................................................................................79
ONZORGVULDIGHEID & VOORZIEN(BAARHEID) SCHADE.................................................................80
WETSINBREUK & DWALING..............................................................................................................80
INBREUK OP RECHT & TEGENWERPBAARHEID.................................................................................81
TOEREKENINGSVATBAARHEID–SCHULDBEKWAAMHEID...................................................................82
AANSPRAKELIJKHEID bij GEESTESSTOORNIS.....................................................................................83
AANSPRAKELIJKHEID MINDERJARIGEN.............................................................................................85
SCHULDONBEKWAAMHEID INFANTES..............................................................................................86
ALTERNATIEF: LEEFTIJDSGRENZEN....................................................................................................86
BEWIJS & VASTSTELLING...................................................................................................................87
4) Causaliteit.........................................................................................................................................88
CAUSALITEIT: SITUERING..................................................................................................................88
CAUSALITEITSTHEORIEËN.................................................................................................................88
CONDICIO SINE QUA NON: BEGRIP...................................................................................................89
CSQN ALS CORRECTIE BIJ ADEQUATIELEER...................................................................................90
CSQN ALS BASIS VAN CAUSALITEIT: EQUIVALENTIELEER...............................................................91
JURIDISCHE REALITEIT: CSQN NIET ALTIJD OORZAAK....................................................................91
RECHTMATIG ALTERNATIEF: v1 & v2.................................................................................................93
RECHTMATIG ALTERNATIEF v2: SOMS WEL, SOMS NIET...................................................................94
, LEER van de (NOODZAKELIJKE) CAUSALE BIJDRAGE.........................................................................95
CAUSALITEIT IN BW BOEK 6..............................................................................................................96
OVERDETERMINATIE: GEEN CSQN....................................................................................................97
OVERDETERMINATIE: art. 6.18, §1, lid 2, BW....................................................................................97
HULP BIJ OF AANZETTEN TOT FOUT: GEEN CSQN.............................................................................98
ZEKERHEID & BEWIJS van CAUSALITEIT............................................................................................98
ONZEKERHEID: ALTERNATIEVE OORZAKEN.......................................................................................99
ALTERNATIEVE OORZAKEN: ALGEMENE REGEL...............................................................................100
VERLIES VAN EEN KANS: DE REALITEIT............................................................................................100
VERLIES VAN EEN KANS: DE (NIEUWE) DOCTRINE..........................................................................101
5) OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEDEN...............................................................................................102
OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEID: BEGRIP.....................................................................................102
OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEID: SOORTEN.................................................................................103
RISICOAANSPRAKELIJKHEID: ALGEMEEN........................................................................................103
SCHADE VEROORZAAKT DOOR DIEREN..........................................................................................104
DIEREN & BEWAARDERS.............................................................................................................105
CAUSALITEIT & RISICOREALISATIE...............................................................................................106
SCHADE VEROORZAAKT DOOR ZAKEN............................................................................................107
DE GEBREKSVEREISTE.................................................................................................................108
HET GEBREK AAN DE ZAAK.........................................................................................................109
DE GEBREKKIGE ZAAK.................................................................................................................111
BEWARING VAN DE ZAAK............................................................................................................112
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID: GEMEENRECHT.............................................................................113
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID: HARMONISATIE........................................................................115
PLD: AANSPRAKELIJKHEID...............................................................................................................116
PLD: PRODUCT............................................................................................................................116
PLD: GEBREKKIG PRODUCT.........................................................................................................117
PLD: AANSPRAKELIJKEN..............................................................................................................119
PLD: BEWIJS................................................................................................................................119
PLD: BEVRIJDINGSGRONDEN......................................................................................................120
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID v. GEMEENRECHT..........................................................................120
6) AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEDEN.................................................................................................121
OUDERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID in OUD BW................................................................................121
DE AANSPRAKELIJKE...................................................................................................................122
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................122
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................123
, BEVRIJDING.................................................................................................................................124
ONDERWIJSAANSPRAKELIJKHEID in OUD BW.................................................................................125
DE AANSPRAKELIJKE...................................................................................................................125
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................126
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................127
BEVRIJDING.................................................................................................................................128
ALGEMENE TOEZICHTSAANSPRAKELIJKHEID?.................................................................................128
TOEZICHTSAANSPRAKELIJKHEID IN BW BOEK 6..............................................................................129
AANSTELLINGSAANSPRAKELIJKHEID...............................................................................................130
DE AANSPRAKELIJKE: DE ‘AANSTELLER’......................................................................................130
AANSTELLING v. ARBEIDSOVEREENKOMST.................................................................................131
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................131
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................132
BEVRIJDING.................................................................................................................................132
AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEID RECHTSPERSOON........................................................................133
VRIJWILLIGERSWERK......................................................................................................................134
RECHTHEBBENDE BIJ AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEID..................................................................136
AFGELEIDE & RECHTSTREEKSE AANSPRAKELIJKHEID......................................................................137
AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEDEN: ALTERNATIEVEN.....................................................................138
DOCTRINALE WEERGAVE 1.............................................................................................................138
DOCTRINALE WEERGAVE 2.............................................................................................................139
ORGANISATIEAANSPRAKELIJKHEID.................................................................................................139
7) INHOUD AANSPRAKELIJKHEID........................................................................................................140
BASISREGEL: INTEGRALE SCHADELOOSSTELLING............................................................................140
BEWIJSLAST OMVANG SCHADE......................................................................................................141
PEILDATUM.....................................................................................................................................142
AFWIJKINGEN: BEPERKTE SCHADELOOSSTELLING..........................................................................143
MEDE-AANSPRAKELIJKHEID............................................................................................................145
CONTRIBUTIO: AFWIJKINGEN.........................................................................................................146
VOORBESCHIKTHEID (PRÉDISPOSITION).........................................................................................147
‘GEDEELDE’ AANSPRAKELIJKHEID...................................................................................................149
SCHADEBEPERKING DOOR BENADEELDE........................................................................................151
PRINCIPE = ALLEEN SCHADELOOSSTELLING....................................................................................152
HERSTEL IN NATURA.......................................................................................................................153
SCHADEVERGOEDING.....................................................................................................................154
WAARDERING o.b.v. MARKTPRIJZEN...............................................................................................155
, WAARDERING EX AEQUO ET BONO................................................................................................156
INDICATIEVE TABEL.........................................................................................................................157
ACTUELE WAARDE GELEDEN SCHADE.............................................................................................158
TOEKOMSTIGE SCHADE...................................................................................................................159
KAPITALISATIE.................................................................................................................................160
VOORDEELOVERDRACHT................................................................................................................161
INJUNCTIES NAAR HUIDIG RECHT...................................................................................................162
INJUNCTIES o.b.v. BW BOEK 6.........................................................................................................163
VERJARING VORDERING SCHADELOOSSTELLING............................................................................164
8) IMMUNITEITEN...............................................................................................................................165
WERKNEMERS................................................................................................................................165
WERKNEMERS – AANGESTELDEN...................................................................................................167
WERKNEMERS – ONDERWIJZERS....................................................................................................168
WERKNEMERS – ZAKEN & DIEREN..................................................................................................169
STATUTAIR PERSONEEL...................................................................................................................170
VRIJWILLIGERS................................................................................................................................170
ANDEREN........................................................................................................................................171
9) SAMENSPEL AANSPRAKELIJKHEDEN...............................................................................................172
SCHADEVORDERING WEGENS MISDRIJF.........................................................................................172
10) SCHADEVERZEKERINGEN..............................................................................................................173
VERZEKERING: BEGRIP....................................................................................................................173
VERPLICHTINGEN PARTIJEN SCHADEVERZEKERING........................................................................174
VEREIST RISICO...............................................................................................................................175
OPZET IN HET VERZEKERINGSRECHT..............................................................................................175
AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING...............................................................................................176
SOORTEN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERINGEN..........................................................................177
BETROKKEN PERSONEN..................................................................................................................177
TUSSENKOMST AANSRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR.......................................................................177
WAM-VERZEKERING: REGELGEVING...............................................................................................178
WAM-VERZEKERING: VERZEKERDEN..........................................................................................179
WAM-VERZEKERING: DEKKING...................................................................................................179
VERZEKERING BA PRIVÉ LEVEN: VERZEKERDEN..............................................................................180
VERZEKERING BA PRIVÉ LEVEN: DEKKING......................................................................................180
VERHOUDING VERZEKERAAR – BENADEELDE.................................................................................182
REGRES AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR.................................................................................184
MINNELIJKE REGELINGEN...............................................................................................................185
, VERPLICHTE VERZEKERINGEN & WAARBORGFONDSEN.................................................................186
BELGISCH GEMEENSCHAPPELIJK WAARBORGFONDS.....................................................................186
RECHTSTREEKSE SCHADEVERZEKERING..........................................................................................187
EIGENSCHADEVERZEKERING v. AANSPRAKELIJKHEID.....................................................................188
11) SPECIFIEKE REGELINGEN...............................................................................................................189
BGWF ALS VERKEERSSCHADEFONDS..............................................................................................189
VERKEERSONGEVAL DOOR TOEVALLIG FEIT....................................................................................189
NIET-GEÏDENTIFICEERD MOTORRIJTUIG.........................................................................................190
VERKEERSSCHADE: Art. 29bis WAM................................................................................................191
Art. 29bis WAM: ‘GEDEKTE’ GEVALLEN.......................................................................................192
Art. 29bis WAM: MOTORRIJTUIG BETROKKEN............................................................................193
Art. 29bis WAM: ‘GEDEKTE’ SCHADE..........................................................................................194
Art. 29bis WAM: TOT OBLIGATIO GEHOUDEN PERSONEN..........................................................194
Art. 29bis WAM: GERECHTIGDEN...............................................................................................195
VERHOUDING 29bis WAM t.o.v. AANSPRAKELIJKHEID................................................................195
Art. 29bis WAM: EIGEN FOUT BENADEELDE...............................................................................196
Art. 29bis WAM: REGRES NA BETALING OBLIGATIO....................................................................197
ONZEKERE AANSPRAKELIJKHEID IN HET VERKEER......................................................................198
VERKEERSSCHADE: ART. 29ter, §1, WAM....................................................................................199
Art. 29ter WAM: DEBITEUR OBLIGATIO & CONTRIBUTIO...........................................................199
ZIEKTE & INVALIDITEIT....................................................................................................................200
ZIEKTEVERZEKERING v. AANSPRAKELIJKHEID.............................................................................201
ARBEIDSONGEVALLEN: EVOLUTIE REGELGEVING...........................................................................201
ARBEIDSONGEVALLENWET 1971 (‘AOW’)...................................................................................202
ARBEIDSONGEVAL......................................................................................................................203
AOW: UITKERING........................................................................................................................204
AO-VERZEKERING versus AANSPRAKELIJKHEID...........................................................................204
IMMUNITEIT WERKGEVER & PERSONEEL BIJ AO........................................................................205
, SCHADEVERGOEDINGSRECHT
0) VOORAF
RECHTSTHEORETISCH UITGANGSPUNT
Studie-object = bestaand recht (= lex lata ≠ lex ferenda)
• juridische realiteit = concrete beslissingen in specifieke feitensituaties (= rechtspraak)
• recht = sociaal feit = systematiek in rechtspraak → voorspelbaarheid (O.W. HOLMES)
Theorie (positieve = de lege lata ≠ normatieve = de lege ferenda)
= poging om realiteit te vatten in aantal onderling consistente wetmatigheden
= talige (in woorden en syntax) weergave van recht = rechtsleer = doctrine
motivering in rechterlijke beslissing = doctrine ≠ recht (ontologisch)
Rechtsregel = feitelijke wetmatigheid in rechterlijke beslissingen in functie van feiten
≠ empirisch waarneembaar (wet = tekst = bron van recht → wet ≠ recht)
* bestaat (‘toont zich’) alleen in ‘werking’ ervan (‘toepassing’): conformiteit beslissingen
→ geformuleerde regel = theoretische constructie die bestaand recht zou weergeven
Praktijk: discussie mogelijk over welke regel het recht het meest accuraat weergeeft!
→ daarom aandacht aan alternatieve doctrines voor zelfde bestaande recht
• ‘gangbare doctrine’ = regels die volgens meeste juristen het recht accuraat
weergeven
1) INLEIDING
BEGRIP AANSPRAKELIJKHEID
▪ Art. 5.3, lid 1, BW:
o “Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.”
→ aansprakelijkheid = bron van verbintenissen?
o bronnen van verbintenissen waaruit ontstaan verbintenissen
Contract
Oneigenlijk contract: zaakwaarneming etc
1
, ▪ Buitencontr aansprak
Aansprak geen bron van verbintenis
Aansprakelijk= basis voor gehouden tot schadeloosstelling= verbintenis
Art 5,1 BW: aansprakelijkheid is een verbintenis geen bron tot verbintenis
▪ Aansprakelijkheid
= basis voor recht/plicht schadeloosstelling (dédommagement)
→ aansprakelijkheid = verbintenis (art. 5.1 BW: “rechtsband op grond waarvan een
schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag
eisen”)
* Bron aansprakelijkheid = rechtsregel + (rechts)feit
Rechtshandeling, maar moet wettelijke grondslag zijn om contract bindend te maken
RECHTSFEITEN
▪ Rechtsfeiten= Délits et quasi-délits in terminologie art. 1370, lid 4, Oud BW
• “De verbintenissen die hun oorsprong vinden in de eigen daad van degene die
verbonden is, ontstaan ofwel uit oneigenlijke contracten, ofwel uit misdrijven
of oneigenlijke misdrijven.”
• Bronnen waaruit verbintenis ontstaan
• Aansprakelijkheid is verbintenis zelf maar geen bron
▪ Structuur gangbare doctrinale analyse
• constitutieve bestanddelen/elementen van rechtsfeit
schade [slides 02]
veroorzaakt door (= causaliteit) [slides 04]
2
, aansprakelijkheid genererend feit (hierna ‘AGF’) [slides 03, 05 en 06] = Les faits
generateurs de responsabilité
= bestaansvoorwaarden voor aansprakelijkheid + bestanddelen rechtsfeit
CONTRACTUEEL v. EXTRACONTRACTUEEL
▪ Contractuele aansprakelijkheid
• Fr: responsabilité contractuelle, E: contractual liability
= alternatief/complement voor (dwang)uitvoering contractuele verbintenis
→ Aansprak voor schade door n-nakomen verbintenis
Primaire verbintenis uit contract + (secundaire) verbintenis tot reparatie of
compensatie van schade ten gevolge van wanprestatie (= niet-nakoming primaire
verbintenis) = n-naleving + schade= secundaire verbintenis
▪ Buitencontractuele aansprakelijkheid
• Fr: responsabilité extracontractuelle, E: extra-contractual liability
→ (primaire) verbintenis tot reparatie of compensatie van schade die niet gevolg is
van niet-nakoming contractuele verbintenis Aansprak zelf is een primaire
verbintenis tot schadeloosstelling
• subjectieve of foutaansprakelijkheid
= schade door eigen fout
• objectieve aansprakelijkheid (Fr: responsabilité objective/stricte, E: strict liability)
= schade door ander rechtsfeit dan eigen fout
REGELGEVING
▪ Oud Burgerlijk Wetboek (1804): schade veroorzaakt door AGF vóór 01-XX-2024
• art. 1382-1383: schade door eigen fout
• art. 1384: schade door personen waarvoor men moet instaan
• art. 1385: schade door dieren
Relatief weinig schade door dieren
Artikel ingevoerd voor industr rev
context toen: veel mensen met dieren
3
0) VOORAF..............................................................................................................................................1
RECHTSTHEORETISCH UITGANGSPUNT..............................................................................................1
1) INLEIDING...........................................................................................................................................1
BEGRIP AANSPRAKELIJKHEID..............................................................................................................1
RECHTSFEITEN....................................................................................................................................2
CONTRACTUEEL v. EXTRACONTRACTUEEL..........................................................................................3
REGELGEVING.....................................................................................................................................3
BELGISCH FEDERALISME.....................................................................................................................7
EUROPEAN TORT LAW........................................................................................................................8
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT................................................................................................9
STRAFRECHT v. BURGERLIJK RECHT..................................................................................................10
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT..............................................................................................11
EFFICIËNTIE: INTERNALISATIE EXTERNE KOSTEN..............................................................................11
EFFICIËNTIE: STRATEGISCH GEDRAG.................................................................................................12
SPELTHEORETISCHE ANALYSE............................................................................................................13
FUNCTIE AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT..............................................................................................17
BEHOEFTE aan ALTERNATIEVE SYSTEMEN........................................................................................18
VERZEKERING: BEGRIP......................................................................................................................20
FORFAITAIRE VERZEKERING..............................................................................................................21
SCHADEVERZEKERING......................................................................................................................22
SOCIALE ZEKERHEID..........................................................................................................................23
SCHADEFONDSEN.............................................................................................................................24
SAMENSPEL & COÖRDINATIE............................................................................................................25
SCHADEVERSCHUIVING....................................................................................................................26
SCHADESPREIDING...........................................................................................................................26
SCHADEVERSCHUIVING + SCHADESPREIDING..................................................................................28
2) Schade..............................................................................................................................................28
STRUCTUREEL SCHADEBEGRIP..........................................................................................................28
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: HISTORISCH....................................................................................30
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: GEEN RECHT VEREIST.....................................................................30
SUBSTANTIEEL SCHADEBEGRIP: BELANGENKRENKING.....................................................................31
AANTASTING MIDDEL v. SCHADE......................................................................................................32
EIGENLIJKE SCHADEBEGRIP..............................................................................................................33
SCHADE = NUTSVERLIES OVER TIJD..................................................................................................34
, SCHADEBEGRIP in BW BOEK 6..........................................................................................................34
BELANG versus RECHT......................................................................................................................35
VEREISTE RECHTMATIGHEID BELANG...............................................................................................36
RECHTMATIGHEIDSVEREISTE in BW BOEK 6.....................................................................................37
SOORTEN SCHADE............................................................................................................................37
SOORTEN SCHADE IN BW BOEK 6.....................................................................................................38
PERSONENSCHADE (Fr: dommage aux personnes)...........................................................................39
SOORTEN ONGESCHIKTHEID.............................................................................................................40
VERMOGENSSCHADE (Fr: dommage économique)...........................................................................41
VERPLICHTE UITGAVEN.....................................................................................................................42
‘VRIJWILLIGE’ UITGAVEN..................................................................................................................43
KOSTEN VERKRIJGEN SCHADELOOSSTELLING...................................................................................44
MORELE SCHADE: GANGBAAR BEGRIP.............................................................................................45
GESCHIEDENIS GELDSOM voor ‘MORELE SCHADE’.......................................................................46
‘EMOTIONELE SCHADE’ VANDAAG...............................................................................................47
RELATIE EISER – GEKRENKT BELANG.................................................................................................48
SCHADE RECHTSPERSONEN..............................................................................................................49
COLLECTIEVE BELANGEN..................................................................................................................50
COLLECTIEF BELANG: GANGBARE DOCTRINE................................................................................50
COLLECTIEF BELANG: ANDERS BEKEKEN.......................................................................................51
ZEKERHEID........................................................................................................................................52
VERLIES VAN EEN KANS: DE REALITEIT..............................................................................................52
VERLIES VAN EEN KANS: DE DOCTRINE.............................................................................................53
BEWIJS van SCHADE..........................................................................................................................54
3) Fout..................................................................................................................................................55
FOUTAANSPRAKELIJKHEID: ALGEMEEN............................................................................................55
HEDENDAAGS DOCTRINAAL FOUTBEGRIP........................................................................................56
FOUTBEGRIP in BW BOEK 6..............................................................................................................56
SOORTEN NORMEN (ALGEMEEN).....................................................................................................57
ONRECHTMATIGHEID in GANGBARE DOCTRINE...............................................................................58
ONRECHTMATIGHEID ALGEMEEN.....................................................................................................59
ZORGVULDIGHEID en de MAATMENS...............................................................................................59
ZORGVULDIGHEID SUBSTANTIEEL.................................................................................................60
ONZORGVULDIGHEID & RISICO....................................................................................................61
ZORGVULDIGHEID & GEBRUIKELIJK GEDRAG................................................................................63
CONCRETISERING: OMSTANDIGHEDEN........................................................................................63
, CONCRETISERING: KENMERKEN PERSOON...................................................................................64
CONCRETISERING: FUNCTIE PERSOON.........................................................................................66
BEOORDELING ZORGVULDIGHEID in de PRAKTIJK........................................................................66
INBREUK op RECHTSREGEL: VRAAGSTUK..........................................................................................67
SCHENDING SPECIFIEK GEBOD of VERBOD: OPTIES..........................................................................68
ABSOLUTE v. RELATIEVE ONRECHTMATIGHEID.................................................................................69
STRAFRECHTELIJKE MISDRIJVEN.......................................................................................................70
INBREUK op SUBJECTIEF RECHT........................................................................................................70
RECHTVAARDIGINGSGRONDEN........................................................................................................72
NOODTOESTAND & NOODWEER...................................................................................................72
BEVEL of TOELATING OVERHEID...................................................................................................73
TOESTEMMING BENADEELDE.......................................................................................................74
RECHTSUITOEFENING & ONRECHTMATIGHEID.............................................................................75
RECHTSMISBRUIK.........................................................................................................................75
SUBJECTIEF FACET: DOCTRINALE SITUERING....................................................................................76
TOEREKENBAARHEID (IMPUTABILITÉ)..............................................................................................77
OVERMACHT.....................................................................................................................................78
VERWIJTBAARHEID (CULPABILITÉ)....................................................................................................79
ONZORGVULDIGHEID & VOORZIEN(BAARHEID) SCHADE.................................................................80
WETSINBREUK & DWALING..............................................................................................................80
INBREUK OP RECHT & TEGENWERPBAARHEID.................................................................................81
TOEREKENINGSVATBAARHEID–SCHULDBEKWAAMHEID...................................................................82
AANSPRAKELIJKHEID bij GEESTESSTOORNIS.....................................................................................83
AANSPRAKELIJKHEID MINDERJARIGEN.............................................................................................85
SCHULDONBEKWAAMHEID INFANTES..............................................................................................86
ALTERNATIEF: LEEFTIJDSGRENZEN....................................................................................................86
BEWIJS & VASTSTELLING...................................................................................................................87
4) Causaliteit.........................................................................................................................................88
CAUSALITEIT: SITUERING..................................................................................................................88
CAUSALITEITSTHEORIEËN.................................................................................................................88
CONDICIO SINE QUA NON: BEGRIP...................................................................................................89
CSQN ALS CORRECTIE BIJ ADEQUATIELEER...................................................................................90
CSQN ALS BASIS VAN CAUSALITEIT: EQUIVALENTIELEER...............................................................91
JURIDISCHE REALITEIT: CSQN NIET ALTIJD OORZAAK....................................................................91
RECHTMATIG ALTERNATIEF: v1 & v2.................................................................................................93
RECHTMATIG ALTERNATIEF v2: SOMS WEL, SOMS NIET...................................................................94
, LEER van de (NOODZAKELIJKE) CAUSALE BIJDRAGE.........................................................................95
CAUSALITEIT IN BW BOEK 6..............................................................................................................96
OVERDETERMINATIE: GEEN CSQN....................................................................................................97
OVERDETERMINATIE: art. 6.18, §1, lid 2, BW....................................................................................97
HULP BIJ OF AANZETTEN TOT FOUT: GEEN CSQN.............................................................................98
ZEKERHEID & BEWIJS van CAUSALITEIT............................................................................................98
ONZEKERHEID: ALTERNATIEVE OORZAKEN.......................................................................................99
ALTERNATIEVE OORZAKEN: ALGEMENE REGEL...............................................................................100
VERLIES VAN EEN KANS: DE REALITEIT............................................................................................100
VERLIES VAN EEN KANS: DE (NIEUWE) DOCTRINE..........................................................................101
5) OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEDEN...............................................................................................102
OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEID: BEGRIP.....................................................................................102
OBJECTIEVE AANSPRAKELIJKHEID: SOORTEN.................................................................................103
RISICOAANSPRAKELIJKHEID: ALGEMEEN........................................................................................103
SCHADE VEROORZAAKT DOOR DIEREN..........................................................................................104
DIEREN & BEWAARDERS.............................................................................................................105
CAUSALITEIT & RISICOREALISATIE...............................................................................................106
SCHADE VEROORZAAKT DOOR ZAKEN............................................................................................107
DE GEBREKSVEREISTE.................................................................................................................108
HET GEBREK AAN DE ZAAK.........................................................................................................109
DE GEBREKKIGE ZAAK.................................................................................................................111
BEWARING VAN DE ZAAK............................................................................................................112
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID: GEMEENRECHT.............................................................................113
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID: HARMONISATIE........................................................................115
PLD: AANSPRAKELIJKHEID...............................................................................................................116
PLD: PRODUCT............................................................................................................................116
PLD: GEBREKKIG PRODUCT.........................................................................................................117
PLD: AANSPRAKELIJKEN..............................................................................................................119
PLD: BEWIJS................................................................................................................................119
PLD: BEVRIJDINGSGRONDEN......................................................................................................120
PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID v. GEMEENRECHT..........................................................................120
6) AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEDEN.................................................................................................121
OUDERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID in OUD BW................................................................................121
DE AANSPRAKELIJKE...................................................................................................................122
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................122
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................123
, BEVRIJDING.................................................................................................................................124
ONDERWIJSAANSPRAKELIJKHEID in OUD BW.................................................................................125
DE AANSPRAKELIJKE...................................................................................................................125
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................126
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................127
BEVRIJDING.................................................................................................................................128
ALGEMENE TOEZICHTSAANSPRAKELIJKHEID?.................................................................................128
TOEZICHTSAANSPRAKELIJKHEID IN BW BOEK 6..............................................................................129
AANSTELLINGSAANSPRAKELIJKHEID...............................................................................................130
DE AANSPRAKELIJKE: DE ‘AANSTELLER’......................................................................................130
AANSTELLING v. ARBEIDSOVEREENKOMST.................................................................................131
DE ‘GEDEKTE’ SCHADE................................................................................................................131
BEWIJSLAST BENADEELDE..........................................................................................................132
BEVRIJDING.................................................................................................................................132
AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEID RECHTSPERSOON........................................................................133
VRIJWILLIGERSWERK......................................................................................................................134
RECHTHEBBENDE BIJ AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEID..................................................................136
AFGELEIDE & RECHTSTREEKSE AANSPRAKELIJKHEID......................................................................137
AFGELEIDE AANSPRAKELIJKHEDEN: ALTERNATIEVEN.....................................................................138
DOCTRINALE WEERGAVE 1.............................................................................................................138
DOCTRINALE WEERGAVE 2.............................................................................................................139
ORGANISATIEAANSPRAKELIJKHEID.................................................................................................139
7) INHOUD AANSPRAKELIJKHEID........................................................................................................140
BASISREGEL: INTEGRALE SCHADELOOSSTELLING............................................................................140
BEWIJSLAST OMVANG SCHADE......................................................................................................141
PEILDATUM.....................................................................................................................................142
AFWIJKINGEN: BEPERKTE SCHADELOOSSTELLING..........................................................................143
MEDE-AANSPRAKELIJKHEID............................................................................................................145
CONTRIBUTIO: AFWIJKINGEN.........................................................................................................146
VOORBESCHIKTHEID (PRÉDISPOSITION).........................................................................................147
‘GEDEELDE’ AANSPRAKELIJKHEID...................................................................................................149
SCHADEBEPERKING DOOR BENADEELDE........................................................................................151
PRINCIPE = ALLEEN SCHADELOOSSTELLING....................................................................................152
HERSTEL IN NATURA.......................................................................................................................153
SCHADEVERGOEDING.....................................................................................................................154
WAARDERING o.b.v. MARKTPRIJZEN...............................................................................................155
, WAARDERING EX AEQUO ET BONO................................................................................................156
INDICATIEVE TABEL.........................................................................................................................157
ACTUELE WAARDE GELEDEN SCHADE.............................................................................................158
TOEKOMSTIGE SCHADE...................................................................................................................159
KAPITALISATIE.................................................................................................................................160
VOORDEELOVERDRACHT................................................................................................................161
INJUNCTIES NAAR HUIDIG RECHT...................................................................................................162
INJUNCTIES o.b.v. BW BOEK 6.........................................................................................................163
VERJARING VORDERING SCHADELOOSSTELLING............................................................................164
8) IMMUNITEITEN...............................................................................................................................165
WERKNEMERS................................................................................................................................165
WERKNEMERS – AANGESTELDEN...................................................................................................167
WERKNEMERS – ONDERWIJZERS....................................................................................................168
WERKNEMERS – ZAKEN & DIEREN..................................................................................................169
STATUTAIR PERSONEEL...................................................................................................................170
VRIJWILLIGERS................................................................................................................................170
ANDEREN........................................................................................................................................171
9) SAMENSPEL AANSPRAKELIJKHEDEN...............................................................................................172
SCHADEVORDERING WEGENS MISDRIJF.........................................................................................172
10) SCHADEVERZEKERINGEN..............................................................................................................173
VERZEKERING: BEGRIP....................................................................................................................173
VERPLICHTINGEN PARTIJEN SCHADEVERZEKERING........................................................................174
VEREIST RISICO...............................................................................................................................175
OPZET IN HET VERZEKERINGSRECHT..............................................................................................175
AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING...............................................................................................176
SOORTEN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERINGEN..........................................................................177
BETROKKEN PERSONEN..................................................................................................................177
TUSSENKOMST AANSRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR.......................................................................177
WAM-VERZEKERING: REGELGEVING...............................................................................................178
WAM-VERZEKERING: VERZEKERDEN..........................................................................................179
WAM-VERZEKERING: DEKKING...................................................................................................179
VERZEKERING BA PRIVÉ LEVEN: VERZEKERDEN..............................................................................180
VERZEKERING BA PRIVÉ LEVEN: DEKKING......................................................................................180
VERHOUDING VERZEKERAAR – BENADEELDE.................................................................................182
REGRES AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR.................................................................................184
MINNELIJKE REGELINGEN...............................................................................................................185
, VERPLICHTE VERZEKERINGEN & WAARBORGFONDSEN.................................................................186
BELGISCH GEMEENSCHAPPELIJK WAARBORGFONDS.....................................................................186
RECHTSTREEKSE SCHADEVERZEKERING..........................................................................................187
EIGENSCHADEVERZEKERING v. AANSPRAKELIJKHEID.....................................................................188
11) SPECIFIEKE REGELINGEN...............................................................................................................189
BGWF ALS VERKEERSSCHADEFONDS..............................................................................................189
VERKEERSONGEVAL DOOR TOEVALLIG FEIT....................................................................................189
NIET-GEÏDENTIFICEERD MOTORRIJTUIG.........................................................................................190
VERKEERSSCHADE: Art. 29bis WAM................................................................................................191
Art. 29bis WAM: ‘GEDEKTE’ GEVALLEN.......................................................................................192
Art. 29bis WAM: MOTORRIJTUIG BETROKKEN............................................................................193
Art. 29bis WAM: ‘GEDEKTE’ SCHADE..........................................................................................194
Art. 29bis WAM: TOT OBLIGATIO GEHOUDEN PERSONEN..........................................................194
Art. 29bis WAM: GERECHTIGDEN...............................................................................................195
VERHOUDING 29bis WAM t.o.v. AANSPRAKELIJKHEID................................................................195
Art. 29bis WAM: EIGEN FOUT BENADEELDE...............................................................................196
Art. 29bis WAM: REGRES NA BETALING OBLIGATIO....................................................................197
ONZEKERE AANSPRAKELIJKHEID IN HET VERKEER......................................................................198
VERKEERSSCHADE: ART. 29ter, §1, WAM....................................................................................199
Art. 29ter WAM: DEBITEUR OBLIGATIO & CONTRIBUTIO...........................................................199
ZIEKTE & INVALIDITEIT....................................................................................................................200
ZIEKTEVERZEKERING v. AANSPRAKELIJKHEID.............................................................................201
ARBEIDSONGEVALLEN: EVOLUTIE REGELGEVING...........................................................................201
ARBEIDSONGEVALLENWET 1971 (‘AOW’)...................................................................................202
ARBEIDSONGEVAL......................................................................................................................203
AOW: UITKERING........................................................................................................................204
AO-VERZEKERING versus AANSPRAKELIJKHEID...........................................................................204
IMMUNITEIT WERKGEVER & PERSONEEL BIJ AO........................................................................205
, SCHADEVERGOEDINGSRECHT
0) VOORAF
RECHTSTHEORETISCH UITGANGSPUNT
Studie-object = bestaand recht (= lex lata ≠ lex ferenda)
• juridische realiteit = concrete beslissingen in specifieke feitensituaties (= rechtspraak)
• recht = sociaal feit = systematiek in rechtspraak → voorspelbaarheid (O.W. HOLMES)
Theorie (positieve = de lege lata ≠ normatieve = de lege ferenda)
= poging om realiteit te vatten in aantal onderling consistente wetmatigheden
= talige (in woorden en syntax) weergave van recht = rechtsleer = doctrine
motivering in rechterlijke beslissing = doctrine ≠ recht (ontologisch)
Rechtsregel = feitelijke wetmatigheid in rechterlijke beslissingen in functie van feiten
≠ empirisch waarneembaar (wet = tekst = bron van recht → wet ≠ recht)
* bestaat (‘toont zich’) alleen in ‘werking’ ervan (‘toepassing’): conformiteit beslissingen
→ geformuleerde regel = theoretische constructie die bestaand recht zou weergeven
Praktijk: discussie mogelijk over welke regel het recht het meest accuraat weergeeft!
→ daarom aandacht aan alternatieve doctrines voor zelfde bestaande recht
• ‘gangbare doctrine’ = regels die volgens meeste juristen het recht accuraat
weergeven
1) INLEIDING
BEGRIP AANSPRAKELIJKHEID
▪ Art. 5.3, lid 1, BW:
o “Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet.”
→ aansprakelijkheid = bron van verbintenissen?
o bronnen van verbintenissen waaruit ontstaan verbintenissen
Contract
Oneigenlijk contract: zaakwaarneming etc
1
, ▪ Buitencontr aansprak
Aansprak geen bron van verbintenis
Aansprakelijk= basis voor gehouden tot schadeloosstelling= verbintenis
Art 5,1 BW: aansprakelijkheid is een verbintenis geen bron tot verbintenis
▪ Aansprakelijkheid
= basis voor recht/plicht schadeloosstelling (dédommagement)
→ aansprakelijkheid = verbintenis (art. 5.1 BW: “rechtsband op grond waarvan een
schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag
eisen”)
* Bron aansprakelijkheid = rechtsregel + (rechts)feit
Rechtshandeling, maar moet wettelijke grondslag zijn om contract bindend te maken
RECHTSFEITEN
▪ Rechtsfeiten= Délits et quasi-délits in terminologie art. 1370, lid 4, Oud BW
• “De verbintenissen die hun oorsprong vinden in de eigen daad van degene die
verbonden is, ontstaan ofwel uit oneigenlijke contracten, ofwel uit misdrijven
of oneigenlijke misdrijven.”
• Bronnen waaruit verbintenis ontstaan
• Aansprakelijkheid is verbintenis zelf maar geen bron
▪ Structuur gangbare doctrinale analyse
• constitutieve bestanddelen/elementen van rechtsfeit
schade [slides 02]
veroorzaakt door (= causaliteit) [slides 04]
2
, aansprakelijkheid genererend feit (hierna ‘AGF’) [slides 03, 05 en 06] = Les faits
generateurs de responsabilité
= bestaansvoorwaarden voor aansprakelijkheid + bestanddelen rechtsfeit
CONTRACTUEEL v. EXTRACONTRACTUEEL
▪ Contractuele aansprakelijkheid
• Fr: responsabilité contractuelle, E: contractual liability
= alternatief/complement voor (dwang)uitvoering contractuele verbintenis
→ Aansprak voor schade door n-nakomen verbintenis
Primaire verbintenis uit contract + (secundaire) verbintenis tot reparatie of
compensatie van schade ten gevolge van wanprestatie (= niet-nakoming primaire
verbintenis) = n-naleving + schade= secundaire verbintenis
▪ Buitencontractuele aansprakelijkheid
• Fr: responsabilité extracontractuelle, E: extra-contractual liability
→ (primaire) verbintenis tot reparatie of compensatie van schade die niet gevolg is
van niet-nakoming contractuele verbintenis Aansprak zelf is een primaire
verbintenis tot schadeloosstelling
• subjectieve of foutaansprakelijkheid
= schade door eigen fout
• objectieve aansprakelijkheid (Fr: responsabilité objective/stricte, E: strict liability)
= schade door ander rechtsfeit dan eigen fout
REGELGEVING
▪ Oud Burgerlijk Wetboek (1804): schade veroorzaakt door AGF vóór 01-XX-2024
• art. 1382-1383: schade door eigen fout
• art. 1384: schade door personen waarvoor men moet instaan
• art. 1385: schade door dieren
Relatief weinig schade door dieren
Artikel ingevoerd voor industr rev
context toen: veel mensen met dieren
3
