2024
Communicatie en
conflictoplossing –
hoorcolleges
SAMENVATTING
SARAH VERHAEGEN
,Inhoud
Conflictafhandeling – begrippenkader......................................................................................................................3
Inleiding.................................................................................................................................................................3
Conflict versus geschil.......................................................................................................................................3
Soorten conflictafhandeling..............................................................................................................................4
Voordelen tussentpartijdige conflictafhandeling..............................................................................................5
Collaboratieve onderhandelingen.........................................................................................................................5
Conflictonderhandeling.....................................................................................................................................5
Collaboratieve onderhandeling.........................................................................................................................6
Bemiddeling...........................................................................................................................................................6
Situering............................................................................................................................................................7
Bemiddeling: begrip........................................................................................................................................11
Soorten bemiddeling.......................................................................................................................................14
Wettelijk kader – deel VII & VIII Ger.W...............................................................................................................15
Toepassingsgebied..........................................................................................................................................15
Bemiddelings- of onderhandelingsbeding......................................................................................................16
Erkend bemiddelaar & collaboratieve advocaat.............................................................................................17
Bemiddelings- en onderhandelingsprotocol...................................................................................................19
Verplichting volledige informatie te verschaffen............................................................................................19
Vertrouwelijkheid (art. 1728 Ger.W)..............................................................................................................20
Vrijwilligheid....................................................................................................................................................21
De rechter en bemiddeling of collaboratieve onderhandelingen...................................................................21
Invloed op de lopende verjaring.....................................................................................................................22
Inschakelen van deskundigen.........................................................................................................................23
Het verloop van een collaboratieve onderhandeling.....................................................................................24
Het verloop van een bemiddeling...................................................................................................................24
HEt bemiddeld- of collectief onderhandeld akkoord......................................................................................26
Kosten van bemiddeling of collaboratieve onderhandeling...........................................................................30
Arbitrage..................................................................................................................................................................31
Wat is arbitrage?.................................................................................................................................................31
Verenigbaarheid arbitrage met artikel 6 EVRM?................................................................................................33
Soorten arbitrage................................................................................................................................................34
Voordelen en nadelen van internationale arbitrage..........................................................................................35
Bronnen...............................................................................................................................................................36
De arbitreerbaarheid...........................................................................................................................................39
De arbitrageovereenkomst.................................................................................................................................41
1
, De keuze van arbiters..........................................................................................................................................42
Het verloop van de procedure............................................................................................................................44
Bevoegdheid van het scheidsgerecht.................................................................................................................46
De arbitrale uitspraak..........................................................................................................................................47
Tussenkomst van de rechtbank tijdens de arbitrale uitspraak...........................................................................48
Rechtsmiddelen tegen de arbitrale uitspraak.....................................................................................................48
Erkenning en uitvoerbaarverklaring van de arbitrale uitspraken, art. 1719 e.v. Ger.W....................................49
Verjaring..............................................................................................................................................................50
The use of mediation in combination with arbitration...........................................................................................51
Variety of combinations......................................................................................................................................51
Same neutral (arb)-med-arb...............................................................................................................................52
Advantages and concerns...............................................................................................................................52
Attitudes around the world.............................................................................................................................54
Ways to address concerns...............................................................................................................................58
Examen....................................................................................................................................................................61
2
,CONFLICTAFHANDELING – BEGRIPPENKADER
INLEIDING
CONFLICT VERSUS GESCHIL
Conflict:
o een tegenstelling, een onverenigbaarheid van doelen, belangen, waarden
bv. de ene slaapt in de winter graag met het raam open, de ander slaapt in de winter
met de verwarming op => zuiver tegengestelde belang volstaat niet, tussen de
personen moet er ook een zekere onderlinge afhankelijkheid zijn
o tussen personen met een zekere onderlinge afhankelijkheid
o hetgeen leidt tot (negatieve) emoties zoals frustratie, boosheid, angst, …
sprake van een conflict
Twee uiterste reacties:
o conflictvermijdend: conflict negeren, loslaten
conflict negeren, loslaten: het is niet echt de moeite om er tijd of energie in te
steken
o eigenrichting: geweld
eigen belangen laten primeren/doordrukken op die van de ander
Geschil (= reactie op een conflict): “naming, blaming and claiming”
o Juridisering
o Naming : men gaat het gedrag van de ander benoemen
o Blaming:
o Claiming: men gaat een aanspraak formuleren ten aanzien van de ander
Start van het geschil
o iemand voelt zich benadeeld in een bepaalde situatie en
o kwalificeert dit als (een juridische) fout
o verwijt de fout aan een ander
o en formuleert een aanspraak tegen die ander (= start van de afhandeling van het geschil)
naar de rechter stappen wanneer de ander de aanspraken aanvecht
andere reacties: geding, oorlog, ADR
o oorlog is ook een manier om met een geschil om te gaan binnen bepaalde afspraken van
het humanitair recht ga je oorlog voeren
Verschoof en van Rossum
o Conflict – Een verschil van mening waarbij twee of meerdere personen/partijen
doelstellingen nastreven of waarden aanhangen die onverenigbaar (b)lijken te zijn en
daardoor in botsing komen. In relatie tot het geschil: kijken we breder naar wat niet aan de
rechter in die rechtszaak is voorgelegd, dan noemen wij dat ‘het conflict’. Het gaat om iets
onderliggends of achterliggends, waarover geen vonnis hoeft te worden uitgesproken of kan
worden uitgesproken en dat buiten beeld blijft als de rechter en partijen zich alleen richten
op het te beslissen geschil.
Vaak wordt het beeld gebruikt van de ijsberg
Het geschil is het topje van de ijsberg dat zichtbaar is, onder de waterlijn
zijn nog zeer veel verschillende frustratie die meespelen in het conflict
Het probleem kan aan de oppervlakte komen door iets vrij stom
o Vb. van de temperatuur van de slaapkamer: de partner was ’s
ochtends zeer kortaf omwille van het feit dat hij gedurende een
week slecht had geslapen door de temperatuur in de slaapkamer
3
, gedrag is het probleem, maar onderliggend speelde er veel
meer
o Geschil – Als een verschil van mening (een conflict) wordt gejuridiseerd / voor de rechter
wordt gebracht, is het in juridische vorm gegoten: de casus, de juridische interpretatie
daarvan en de eis die daarop is gebaseerd. Het op deze manier vormgegeven en aan de
rechter voorgelegde conflict wordt ‘het geschil’ genoemd. Het geschil omvat alles wat aan de
rechter ter beslissing is voorgelegd, maar niet méér dan dat
Grote tekortkoming: de rechter kan enkel oordelen op basis van wat juridisch
technisch hem wordt voorgelegd en niet over wat er onderliggend speelt
SOORTEN CONFLICTAFHANDELING
partijdige conflictafhandeling: betalen, afstand van recht of van rechtsvordering, partijbeslissing
o gevolg van de beslissing van een van de partijen
o eenzijdig te gaan bekijken dat het geschil niet verder dient te worden gezet
o eenzijdig beslissen waar hij recht op heeft
tussenpartijdige conflictafhandeling: conflictonderhandeling, collaboratieve onderhandelingen,
conflictbemiddeling
o beste manier om met een conflict om te gaan – onderhandelen met de tegenpartij
o eerst deel 6 over bemiddeling en nu ook deel 7 over de collaboratieve onderhandeling
bovenpartijdige conflictoplossing: bindende derdenbeslissing, geschiloplossing: arbitrage en
overheidsrechtspraak
o bindende derdenbeslissing – onzeker element: een derde gaat beslissen over de oplossing
o conflict gaan juridiseren door het voor te leggen aan hogere rechtbanken of aan arbitrage
hybride conflictoplossing: verzoening, Med-Arb, Arb-Med, Medaloa (mediation + last (or best) offer
arbitration), Dispute Resolution Board
o verzoening door de rechter – de rechter kan het conflict verzoenen (op vraag van partijen; de
rol van de rechter is hier anders dan deze van een echte bemiddelaar)
o de overige vormen zijn mengvormen
eerst onderwerpen aan bemiddeling, mislukking? De bemiddelaar zet dan het petje
op van arbiter
Eerst arbitrage, op basis van die beslissing gaan bemiddelen om tot een betere
uitkomst te komen
Medaloa: elke partij stelt een beschikkend gedeelte op wat voor haar de beste
uitkomst zou komen
Bemiddeling wanneer deze mislukt, kiest de bemiddelaar één van de
twee beschikkende gedeelten om op te leggen als ‘oplossing’
o Verplicht partijen om redelijk te zijn zodanig de bemiddelaar zijn
oplossing bekrachtigd
Dispute Resolution Board: voornamelijk bij bouwprojecten – specialisten
(architecten, aannemers) die het project opvolgen en wanneer er geschillen rijzen,
gaan ze die beslechten/adviezen opstellen
Echt als arbitrage een bindende beslissing nemen? In principe niet, maar
meestal wordt dit contractueel bedongen
rechtbankgebonden en niet-rechtbankgebonden conflictafhandeling (ook wel gerechtelijk vs
buitengerechtelijk): wel of geen betrokkenheid rechtbanken
o zijn de rechtbanken bij de afhandeling al dan niet gebonden
met geding en zonder geding
o met geding is enkel bij de rechter of bij arbitrage
4
,
Enkel bij bemiddeling en onderhandeling behouden partijen zeggenschap
Arbitrage bindende derdenbeslissing
o Arbitrage bindend opleggen
o Derde zal uitspraak doen ingevolge de redelijkheid arbitrage zal uitspraak doen volgens de
overeenkomstige rechtsregels
Contractueel kan men anders bedingen
Afdwingbaarheid
o Naleving berust op de goodwill van de tegenpartij
o Bij bemiddeling kan men ervoor kiezen om de beslissing te homologeren of akkoordvonnis
Collaboratieve onderhandeling geen mogelijkheid tot homologatie of akkoordvonnis
o Hoe wordt de verzoening vastgesteld?
Proces-verbaal van minnelijke schikking (Gerechtelijk Wetboek)
o Het gaat dus allemaal om uitvoerbare titels wat een verschil geeft met de onderhandeling
Bewijs
o Het kan relevant zijn om uw standpunt te staven met bewijsstukken
Waarheidsvinding – hetzelfde geldt
o Wiens versie het dichtst aanligt bij de feiten is iets minder relevant
Men kan maar kiezen voor een alternatieve weg indien de beide partijen hiertoe bereid zijn
Er zijn bij bemiddeling etc. meer creatieve mogelijkheden dan bij beslechting door de rechter
o Rechter beslist op basis van het recht – is er een rechtsregels die bepleit in het voordeel van
de ene dan wel de andere partij
o Kan de relatie dan wel hersteld geraken indien er wordt besloten op basis van een rechtsregel
o Een oplossing via bemiddeling kan ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen met elkaar te
verzoenen door te gaan kijken wat de onderliggende behoeften zijn
VOORDELEN TUSSENTPARTIJDIGE CONFLICTAFHANDELING
partijen houden de oplossing in eigen hand
o voordeel van de discretie
creatieve oplossingen mogelijk, buiten het bereik van een rechter of arbiter
behoud de relatie tussen de partijen
discretie, snelheid en kostenefficiëntie
COLLABORATIEVE ONDERHANDELINGEN
CONFLICTONDERHANDELING
5
Communicatie en
conflictoplossing –
hoorcolleges
SAMENVATTING
SARAH VERHAEGEN
,Inhoud
Conflictafhandeling – begrippenkader......................................................................................................................3
Inleiding.................................................................................................................................................................3
Conflict versus geschil.......................................................................................................................................3
Soorten conflictafhandeling..............................................................................................................................4
Voordelen tussentpartijdige conflictafhandeling..............................................................................................5
Collaboratieve onderhandelingen.........................................................................................................................5
Conflictonderhandeling.....................................................................................................................................5
Collaboratieve onderhandeling.........................................................................................................................6
Bemiddeling...........................................................................................................................................................6
Situering............................................................................................................................................................7
Bemiddeling: begrip........................................................................................................................................11
Soorten bemiddeling.......................................................................................................................................14
Wettelijk kader – deel VII & VIII Ger.W...............................................................................................................15
Toepassingsgebied..........................................................................................................................................15
Bemiddelings- of onderhandelingsbeding......................................................................................................16
Erkend bemiddelaar & collaboratieve advocaat.............................................................................................17
Bemiddelings- en onderhandelingsprotocol...................................................................................................19
Verplichting volledige informatie te verschaffen............................................................................................19
Vertrouwelijkheid (art. 1728 Ger.W)..............................................................................................................20
Vrijwilligheid....................................................................................................................................................21
De rechter en bemiddeling of collaboratieve onderhandelingen...................................................................21
Invloed op de lopende verjaring.....................................................................................................................22
Inschakelen van deskundigen.........................................................................................................................23
Het verloop van een collaboratieve onderhandeling.....................................................................................24
Het verloop van een bemiddeling...................................................................................................................24
HEt bemiddeld- of collectief onderhandeld akkoord......................................................................................26
Kosten van bemiddeling of collaboratieve onderhandeling...........................................................................30
Arbitrage..................................................................................................................................................................31
Wat is arbitrage?.................................................................................................................................................31
Verenigbaarheid arbitrage met artikel 6 EVRM?................................................................................................33
Soorten arbitrage................................................................................................................................................34
Voordelen en nadelen van internationale arbitrage..........................................................................................35
Bronnen...............................................................................................................................................................36
De arbitreerbaarheid...........................................................................................................................................39
De arbitrageovereenkomst.................................................................................................................................41
1
, De keuze van arbiters..........................................................................................................................................42
Het verloop van de procedure............................................................................................................................44
Bevoegdheid van het scheidsgerecht.................................................................................................................46
De arbitrale uitspraak..........................................................................................................................................47
Tussenkomst van de rechtbank tijdens de arbitrale uitspraak...........................................................................48
Rechtsmiddelen tegen de arbitrale uitspraak.....................................................................................................48
Erkenning en uitvoerbaarverklaring van de arbitrale uitspraken, art. 1719 e.v. Ger.W....................................49
Verjaring..............................................................................................................................................................50
The use of mediation in combination with arbitration...........................................................................................51
Variety of combinations......................................................................................................................................51
Same neutral (arb)-med-arb...............................................................................................................................52
Advantages and concerns...............................................................................................................................52
Attitudes around the world.............................................................................................................................54
Ways to address concerns...............................................................................................................................58
Examen....................................................................................................................................................................61
2
,CONFLICTAFHANDELING – BEGRIPPENKADER
INLEIDING
CONFLICT VERSUS GESCHIL
Conflict:
o een tegenstelling, een onverenigbaarheid van doelen, belangen, waarden
bv. de ene slaapt in de winter graag met het raam open, de ander slaapt in de winter
met de verwarming op => zuiver tegengestelde belang volstaat niet, tussen de
personen moet er ook een zekere onderlinge afhankelijkheid zijn
o tussen personen met een zekere onderlinge afhankelijkheid
o hetgeen leidt tot (negatieve) emoties zoals frustratie, boosheid, angst, …
sprake van een conflict
Twee uiterste reacties:
o conflictvermijdend: conflict negeren, loslaten
conflict negeren, loslaten: het is niet echt de moeite om er tijd of energie in te
steken
o eigenrichting: geweld
eigen belangen laten primeren/doordrukken op die van de ander
Geschil (= reactie op een conflict): “naming, blaming and claiming”
o Juridisering
o Naming : men gaat het gedrag van de ander benoemen
o Blaming:
o Claiming: men gaat een aanspraak formuleren ten aanzien van de ander
Start van het geschil
o iemand voelt zich benadeeld in een bepaalde situatie en
o kwalificeert dit als (een juridische) fout
o verwijt de fout aan een ander
o en formuleert een aanspraak tegen die ander (= start van de afhandeling van het geschil)
naar de rechter stappen wanneer de ander de aanspraken aanvecht
andere reacties: geding, oorlog, ADR
o oorlog is ook een manier om met een geschil om te gaan binnen bepaalde afspraken van
het humanitair recht ga je oorlog voeren
Verschoof en van Rossum
o Conflict – Een verschil van mening waarbij twee of meerdere personen/partijen
doelstellingen nastreven of waarden aanhangen die onverenigbaar (b)lijken te zijn en
daardoor in botsing komen. In relatie tot het geschil: kijken we breder naar wat niet aan de
rechter in die rechtszaak is voorgelegd, dan noemen wij dat ‘het conflict’. Het gaat om iets
onderliggends of achterliggends, waarover geen vonnis hoeft te worden uitgesproken of kan
worden uitgesproken en dat buiten beeld blijft als de rechter en partijen zich alleen richten
op het te beslissen geschil.
Vaak wordt het beeld gebruikt van de ijsberg
Het geschil is het topje van de ijsberg dat zichtbaar is, onder de waterlijn
zijn nog zeer veel verschillende frustratie die meespelen in het conflict
Het probleem kan aan de oppervlakte komen door iets vrij stom
o Vb. van de temperatuur van de slaapkamer: de partner was ’s
ochtends zeer kortaf omwille van het feit dat hij gedurende een
week slecht had geslapen door de temperatuur in de slaapkamer
3
, gedrag is het probleem, maar onderliggend speelde er veel
meer
o Geschil – Als een verschil van mening (een conflict) wordt gejuridiseerd / voor de rechter
wordt gebracht, is het in juridische vorm gegoten: de casus, de juridische interpretatie
daarvan en de eis die daarop is gebaseerd. Het op deze manier vormgegeven en aan de
rechter voorgelegde conflict wordt ‘het geschil’ genoemd. Het geschil omvat alles wat aan de
rechter ter beslissing is voorgelegd, maar niet méér dan dat
Grote tekortkoming: de rechter kan enkel oordelen op basis van wat juridisch
technisch hem wordt voorgelegd en niet over wat er onderliggend speelt
SOORTEN CONFLICTAFHANDELING
partijdige conflictafhandeling: betalen, afstand van recht of van rechtsvordering, partijbeslissing
o gevolg van de beslissing van een van de partijen
o eenzijdig te gaan bekijken dat het geschil niet verder dient te worden gezet
o eenzijdig beslissen waar hij recht op heeft
tussenpartijdige conflictafhandeling: conflictonderhandeling, collaboratieve onderhandelingen,
conflictbemiddeling
o beste manier om met een conflict om te gaan – onderhandelen met de tegenpartij
o eerst deel 6 over bemiddeling en nu ook deel 7 over de collaboratieve onderhandeling
bovenpartijdige conflictoplossing: bindende derdenbeslissing, geschiloplossing: arbitrage en
overheidsrechtspraak
o bindende derdenbeslissing – onzeker element: een derde gaat beslissen over de oplossing
o conflict gaan juridiseren door het voor te leggen aan hogere rechtbanken of aan arbitrage
hybride conflictoplossing: verzoening, Med-Arb, Arb-Med, Medaloa (mediation + last (or best) offer
arbitration), Dispute Resolution Board
o verzoening door de rechter – de rechter kan het conflict verzoenen (op vraag van partijen; de
rol van de rechter is hier anders dan deze van een echte bemiddelaar)
o de overige vormen zijn mengvormen
eerst onderwerpen aan bemiddeling, mislukking? De bemiddelaar zet dan het petje
op van arbiter
Eerst arbitrage, op basis van die beslissing gaan bemiddelen om tot een betere
uitkomst te komen
Medaloa: elke partij stelt een beschikkend gedeelte op wat voor haar de beste
uitkomst zou komen
Bemiddeling wanneer deze mislukt, kiest de bemiddelaar één van de
twee beschikkende gedeelten om op te leggen als ‘oplossing’
o Verplicht partijen om redelijk te zijn zodanig de bemiddelaar zijn
oplossing bekrachtigd
Dispute Resolution Board: voornamelijk bij bouwprojecten – specialisten
(architecten, aannemers) die het project opvolgen en wanneer er geschillen rijzen,
gaan ze die beslechten/adviezen opstellen
Echt als arbitrage een bindende beslissing nemen? In principe niet, maar
meestal wordt dit contractueel bedongen
rechtbankgebonden en niet-rechtbankgebonden conflictafhandeling (ook wel gerechtelijk vs
buitengerechtelijk): wel of geen betrokkenheid rechtbanken
o zijn de rechtbanken bij de afhandeling al dan niet gebonden
met geding en zonder geding
o met geding is enkel bij de rechter of bij arbitrage
4
,
Enkel bij bemiddeling en onderhandeling behouden partijen zeggenschap
Arbitrage bindende derdenbeslissing
o Arbitrage bindend opleggen
o Derde zal uitspraak doen ingevolge de redelijkheid arbitrage zal uitspraak doen volgens de
overeenkomstige rechtsregels
Contractueel kan men anders bedingen
Afdwingbaarheid
o Naleving berust op de goodwill van de tegenpartij
o Bij bemiddeling kan men ervoor kiezen om de beslissing te homologeren of akkoordvonnis
Collaboratieve onderhandeling geen mogelijkheid tot homologatie of akkoordvonnis
o Hoe wordt de verzoening vastgesteld?
Proces-verbaal van minnelijke schikking (Gerechtelijk Wetboek)
o Het gaat dus allemaal om uitvoerbare titels wat een verschil geeft met de onderhandeling
Bewijs
o Het kan relevant zijn om uw standpunt te staven met bewijsstukken
Waarheidsvinding – hetzelfde geldt
o Wiens versie het dichtst aanligt bij de feiten is iets minder relevant
Men kan maar kiezen voor een alternatieve weg indien de beide partijen hiertoe bereid zijn
Er zijn bij bemiddeling etc. meer creatieve mogelijkheden dan bij beslechting door de rechter
o Rechter beslist op basis van het recht – is er een rechtsregels die bepleit in het voordeel van
de ene dan wel de andere partij
o Kan de relatie dan wel hersteld geraken indien er wordt besloten op basis van een rechtsregel
o Een oplossing via bemiddeling kan ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen met elkaar te
verzoenen door te gaan kijken wat de onderliggende behoeften zijn
VOORDELEN TUSSENTPARTIJDIGE CONFLICTAFHANDELING
partijen houden de oplossing in eigen hand
o voordeel van de discretie
creatieve oplossingen mogelijk, buiten het bereik van een rechter of arbiter
behoud de relatie tussen de partijen
discretie, snelheid en kostenefficiëntie
COLLABORATIEVE ONDERHANDELINGEN
CONFLICTONDERHANDELING
5
