Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
Sociale filosofie
LES 1 & 2
Thema 1: Wat is (sociale) filosofie?
Wat is filosofie?
Filosofie is verwondering
Iedereen als kind is verwonderd = waarom-fase, volwassen doen dat veel minder
o Waarom niet? We hebben al een heel groot stuk antwoorden
Volwassen gaan alles/iedereen in hokjes te stoppen, deels een natuurlijke reactie
Filosofie is fundamentele vragen stellen
Kritische vragen stellen daarvan weten we dat het vandaag wenselijk is, maar het lijkt ook niet te
stoppen: ‘Waarom is iets zoals het is?’
o We stellen op de duur alles in vraag
Ook belangrijk: Is de bron betrouwbaar?
Socrates antwoordde op een vraag door een nieuwe vraag terug te stellen
Sofisten stelden vragen om ergens mee weg te geraken (bv. advocaten doen er alles aan om iemand
zonder straf buiten te krijgen, ongeacht of deze persoon schuldig is)
Filosofie is antwoorden op basis van argumenten, steeds opnieuw
voor nieuwe kritiek
Belangrijk is om open te staan voor kritiek, geen standpunt dat niet beïnvloedbaar is
Op basis van argumenten kritisch reflecteren
Filosofie >< mening, geloof, gevoel, smaak, ‘waarom-daarom’
Hoeft daar niet mee in tegenspraak te zijn, maar dat kan
Waarover gaat de filosofie?
Het onderwerp van de filosofie: het onzichtbare.
Waarden, zin, hoe ‘hoort’ iets te zijn (moeten/mogen) → niet zintuiglijk waarneembare zaken
Filosofie is op basis van argumenten, kritisch reflecteren. Is mijn argument wel juist? Zijn er geen
nieuwe/andere argumenten?
Casus: video gazelle vs. Luipaard en ondertussen praat docent over hoe hij een konijn doodt in de les.
- Machtsonevenwicht: konijn kan zich niet verweren, gazelle wel
- Directe confrontatie vs. video waarbij je niets meer kan doen
- Konijn hier heeft dierenrechten, gazelle in de vrije natuur niet
o Bv. ‘diervriendelijk doden’
Casus: de vooruitgangsgedachte (bv. kunst)
- Hoe zien we vooruitgang? Het JA-kamp: toenemende (vrouwen)rechten, technologie,
anticonceptie, internet… Het NEE-kamp: conflicten/oorlog, technologie, internet, armoede…
Casus: het ‘normale’ van de eigen cultuur (bv. de kaders waarbinnen SOW’ers vandaag functioneren)
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 1
,Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
- Normaal = eenvoudig, simpel woord
- Norm-aal = een standaard, wat iedereen zou moeten hebben… = al veel complexer
Bv. eetgewoonten: vaste plek aan tafel, aan tafel blijven zitten tot iedereen klaar is
Gevaar voor relativisme / relativeren (bij het ‘normale’ aan de eigen
cultuur)
= het belang ervan laten zakken, er zijn nadelen verbonden aan de voordelen
Bv. vaste plek aan tafel => overbodig om norm aan vast te hangen
Er zijn normen die je niet wil relativeren
Bv. konijn doden in de les => er zijn dierenrechten die je moet respecteren
Bv. vrouwenrechten respecteren, misschien niet het geval in microculturen, maar wel in de
macrocultuur
Wat is sociale filosofie?
Sociale filosofie houdt zich bezig met het ‘sociale’. Dit wijst op het samenleven van mensen in de
brede zin. Het gaat over:
- Wie jij bent als persoon in de wereld
- Vrijheid/autonomie
- Verantwoordelijkheid
- Waarheid
- Zekerheid >< onzekerheid
- Rechten
- Afhankelijkheid
- …
Filosofie voor SOW’ers: what the fuck?
Leerlijn ‘reflectief onderbouwen’
Verduidelijking begrippen definitie sociaal werk
- Sociale verandering en ontwikkeling: vooruitgangsgedachte
- Sociale cohesie
- Empowerment en emancipatie
- Mensenrechten, sociale rechtvaardigheid…=> gericht op de samenleving
Sociaal werk is een normatief beroep
- We willen/moeten mensen in een normatief kader inpassen >< tegelijk ervoor vechten dat
mensen ook zichzelf kunnen/mogen zijn.
- Als sociaal werker moet je je oordeel uitstellen → kan maar vanuit het perspectief dat
meerdere kader mogelijk zijn.
- We laten diverse perspectieven toe: cliëntperspectief toelaten vs. omgeving van de cliënt vs.
samenleving vs. jij als SOW’er
- Manifeste versus latente functie van arbeid: M = geld dat men verdiend, duidelijk zichtbaar,
L: voldoening/steun/meer zin in het leven ervaren door werk te hebben
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 2
,Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
SOW’er perspectief: geen consensus van deze verschillende perspectieven. Dit perspectief vertrekt
vanuit meerdere perspectieven. Het gevaar van relativisme schuilt hier: ‘Is elk perspectief dan even
goed?’. NEE, maar toch heeft dat andere perspectief recht om te bestaan.
SOW moet kracht binden in het niet-weten. We weten veel zaken niet, dat is normaal.
Belangrijke begrippen in dit hoofdstuk + leerstof
Begrippen
- (sociale) filosofie
- Normatief
- Dominant samenlevingskader
- Relativisme
- Normaal
Leerstof
Hoe sociale filosofie studeren? Adhv duploblok
Elk thema is een verhaal met verschillende onderdelen (duploblokjes). Op het examen wordt
gevraagd naar een duploblokje en de relatie tot het geheel.
Wat is dat? En hoe past dat in dit blokje in geheel?
Bij elke dia moet je je afvragen: Waarom is deze dia een deel van het geheel? Hoe draagt dit
duploblokje bij tot het geheel?
Geen verbinding kunnen leggen? Dan heb je alles ‘gemist’, de relatie tot het geheel is cruciaal
Verbindingswoorden tussen dia’s: is dit een aanvulling of tegenstelling?
Thema 2: De afhankelijkheid versus de
onafhankelijkheid van het individu
1 Het onafhankelijke individu
Casus: Gert Verhulst interview De Morgen
- Gert haalt vooral aan dat je hard moet werken, geluk speelt geen grote rol. Hij blijft
standvastig en koppelt alles aan het hard werken. (zelfs lotto spelen)
o Interviewer probeert tegengas te geven, maar hij houdt zijn standpunt vast
- “Maar als u al heel uw leven keihard werkt en nog altijd nergens bent geraakt, dan hebt u
iets verkeerd gedaan” => ongegronde uitspraak, slaat nergens op
o Soms zijn we wel eens zoals Verhulst, dat het individuele belangrijker is
- Reactie van Calvo (Groen): hij haalt aan dat het teamwork is als je iets bereikt, je kan je eigen
lot beïnvloeden, maar bv. niet je geboorteplek, mensen gaan na een tijd gewoon geloven dat
het hun eigen prestatie is
- Er zijn nog heel veel mensen die keihard werken en niet het van het zijn, die tekort komen op
het einde van de maand
LES 3
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 3
, Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
1.1 Het onafhankelijk individu
Het onafhankelijke individu is een dominante visie in onze samenleving. We beschouwen onszelf als
vrije onafhankelijke wezens.
ANDEREN MAKEN KEUZES >< ZELF KEUZES MAKEN
Vandaag vanzelfsprekendheid van het onafhankelijk subject
Bv. Wat eet je vanmiddag? Welke muziek luister je?
Keuzesamenleving: kleine (bv. maaltijd, muziek…) & grote keuzes (bv. partner, studiekeuze…)
Beeld: we maken een afweging van vele argumenten van vele argumenten, en nemen een beslissing
→ die afweging en die beslissing, dat zijn we zelf (consumptiemaatschappij)
= ‘uitzonderlijk’ in de geschiedenis (voorbeeld van zijn vader en zijn plaat die gebroken werd door
opa)
Heeft zich nog nooit voorgedaan dat mensen zoveel keuzes hadden en die zelf mogen maken
René Descartes – samen met de verlichting
Het subject bij Descartes
Hier ontstaat het moderne individu, hij is de vader van de moderne filosofie (symboolfiguur)
Iets nieuws wordt geboren, iets ouds wordt weggegooid
Hij realiseert een breuk: nieuwe vorm van filosofie om ZELF te mogen gaan nadenken
- Zelf te denken (fundament van de latere verlichting (cf. Kant))
- Geloof/traditie/cultuur niet fundament om van te vertrekken in het denken. Er is een tijd
geweest dat dit not done was.
o Welke kleren draag je? Mag je gaan studeren? Welke muziek luister je?
Bv. cursus houtbewerking: met de nerf mee schaven, iemand spreekt tegen in 1900 = buiten gegooid,
nu = het wordt toegelaten dat je zelf initiatief toont, het wordt zelfs aangemoedigd
2 belangrijke zaken over de inhoud van de breuk:
1. Dingen op een nieuwe manier gaan doen
2. Het was gevaarlijk, breken met tradities was not done. Het geloof was heel dominant
aanwezig, een gestorven lichaam was heilig en als men hier toch aan zou komen stonden er
zware sancties op.
Descartes’ wereld: vooruitgang in de wetenschappen
Geneeskunde: langer leven, nieuwe medicatie, meer ziektes kunnen genezen worden
o Waarom boost? Vesalius (boek over menselijk lichaam waarin de anatomie van
dieren op mensen werd geprojecteerd => compleet nonsense, illegaal)
o Beroemd geworden door het lichaam te onderzoeken door ze open te snijden
o Nieuw boek gepubliceerd waarin hij ZELF onderzoek deed, ZELF gaan kijken
Astronomie (Copernicus)
o Standpunt ervoor: aarde middelpunt van alles, zon komt op en gaat onder
o Standpunt nu: zon blijft staan, aarde draait rond
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 4
Sociale filosofie
LES 1 & 2
Thema 1: Wat is (sociale) filosofie?
Wat is filosofie?
Filosofie is verwondering
Iedereen als kind is verwonderd = waarom-fase, volwassen doen dat veel minder
o Waarom niet? We hebben al een heel groot stuk antwoorden
Volwassen gaan alles/iedereen in hokjes te stoppen, deels een natuurlijke reactie
Filosofie is fundamentele vragen stellen
Kritische vragen stellen daarvan weten we dat het vandaag wenselijk is, maar het lijkt ook niet te
stoppen: ‘Waarom is iets zoals het is?’
o We stellen op de duur alles in vraag
Ook belangrijk: Is de bron betrouwbaar?
Socrates antwoordde op een vraag door een nieuwe vraag terug te stellen
Sofisten stelden vragen om ergens mee weg te geraken (bv. advocaten doen er alles aan om iemand
zonder straf buiten te krijgen, ongeacht of deze persoon schuldig is)
Filosofie is antwoorden op basis van argumenten, steeds opnieuw
voor nieuwe kritiek
Belangrijk is om open te staan voor kritiek, geen standpunt dat niet beïnvloedbaar is
Op basis van argumenten kritisch reflecteren
Filosofie >< mening, geloof, gevoel, smaak, ‘waarom-daarom’
Hoeft daar niet mee in tegenspraak te zijn, maar dat kan
Waarover gaat de filosofie?
Het onderwerp van de filosofie: het onzichtbare.
Waarden, zin, hoe ‘hoort’ iets te zijn (moeten/mogen) → niet zintuiglijk waarneembare zaken
Filosofie is op basis van argumenten, kritisch reflecteren. Is mijn argument wel juist? Zijn er geen
nieuwe/andere argumenten?
Casus: video gazelle vs. Luipaard en ondertussen praat docent over hoe hij een konijn doodt in de les.
- Machtsonevenwicht: konijn kan zich niet verweren, gazelle wel
- Directe confrontatie vs. video waarbij je niets meer kan doen
- Konijn hier heeft dierenrechten, gazelle in de vrije natuur niet
o Bv. ‘diervriendelijk doden’
Casus: de vooruitgangsgedachte (bv. kunst)
- Hoe zien we vooruitgang? Het JA-kamp: toenemende (vrouwen)rechten, technologie,
anticonceptie, internet… Het NEE-kamp: conflicten/oorlog, technologie, internet, armoede…
Casus: het ‘normale’ van de eigen cultuur (bv. de kaders waarbinnen SOW’ers vandaag functioneren)
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 1
,Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
- Normaal = eenvoudig, simpel woord
- Norm-aal = een standaard, wat iedereen zou moeten hebben… = al veel complexer
Bv. eetgewoonten: vaste plek aan tafel, aan tafel blijven zitten tot iedereen klaar is
Gevaar voor relativisme / relativeren (bij het ‘normale’ aan de eigen
cultuur)
= het belang ervan laten zakken, er zijn nadelen verbonden aan de voordelen
Bv. vaste plek aan tafel => overbodig om norm aan vast te hangen
Er zijn normen die je niet wil relativeren
Bv. konijn doden in de les => er zijn dierenrechten die je moet respecteren
Bv. vrouwenrechten respecteren, misschien niet het geval in microculturen, maar wel in de
macrocultuur
Wat is sociale filosofie?
Sociale filosofie houdt zich bezig met het ‘sociale’. Dit wijst op het samenleven van mensen in de
brede zin. Het gaat over:
- Wie jij bent als persoon in de wereld
- Vrijheid/autonomie
- Verantwoordelijkheid
- Waarheid
- Zekerheid >< onzekerheid
- Rechten
- Afhankelijkheid
- …
Filosofie voor SOW’ers: what the fuck?
Leerlijn ‘reflectief onderbouwen’
Verduidelijking begrippen definitie sociaal werk
- Sociale verandering en ontwikkeling: vooruitgangsgedachte
- Sociale cohesie
- Empowerment en emancipatie
- Mensenrechten, sociale rechtvaardigheid…=> gericht op de samenleving
Sociaal werk is een normatief beroep
- We willen/moeten mensen in een normatief kader inpassen >< tegelijk ervoor vechten dat
mensen ook zichzelf kunnen/mogen zijn.
- Als sociaal werker moet je je oordeel uitstellen → kan maar vanuit het perspectief dat
meerdere kader mogelijk zijn.
- We laten diverse perspectieven toe: cliëntperspectief toelaten vs. omgeving van de cliënt vs.
samenleving vs. jij als SOW’er
- Manifeste versus latente functie van arbeid: M = geld dat men verdiend, duidelijk zichtbaar,
L: voldoening/steun/meer zin in het leven ervaren door werk te hebben
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 2
,Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
SOW’er perspectief: geen consensus van deze verschillende perspectieven. Dit perspectief vertrekt
vanuit meerdere perspectieven. Het gevaar van relativisme schuilt hier: ‘Is elk perspectief dan even
goed?’. NEE, maar toch heeft dat andere perspectief recht om te bestaan.
SOW moet kracht binden in het niet-weten. We weten veel zaken niet, dat is normaal.
Belangrijke begrippen in dit hoofdstuk + leerstof
Begrippen
- (sociale) filosofie
- Normatief
- Dominant samenlevingskader
- Relativisme
- Normaal
Leerstof
Hoe sociale filosofie studeren? Adhv duploblok
Elk thema is een verhaal met verschillende onderdelen (duploblokjes). Op het examen wordt
gevraagd naar een duploblokje en de relatie tot het geheel.
Wat is dat? En hoe past dat in dit blokje in geheel?
Bij elke dia moet je je afvragen: Waarom is deze dia een deel van het geheel? Hoe draagt dit
duploblokje bij tot het geheel?
Geen verbinding kunnen leggen? Dan heb je alles ‘gemist’, de relatie tot het geheel is cruciaal
Verbindingswoorden tussen dia’s: is dit een aanvulling of tegenstelling?
Thema 2: De afhankelijkheid versus de
onafhankelijkheid van het individu
1 Het onafhankelijke individu
Casus: Gert Verhulst interview De Morgen
- Gert haalt vooral aan dat je hard moet werken, geluk speelt geen grote rol. Hij blijft
standvastig en koppelt alles aan het hard werken. (zelfs lotto spelen)
o Interviewer probeert tegengas te geven, maar hij houdt zijn standpunt vast
- “Maar als u al heel uw leven keihard werkt en nog altijd nergens bent geraakt, dan hebt u
iets verkeerd gedaan” => ongegronde uitspraak, slaat nergens op
o Soms zijn we wel eens zoals Verhulst, dat het individuele belangrijker is
- Reactie van Calvo (Groen): hij haalt aan dat het teamwork is als je iets bereikt, je kan je eigen
lot beïnvloeden, maar bv. niet je geboorteplek, mensen gaan na een tijd gewoon geloven dat
het hun eigen prestatie is
- Er zijn nog heel veel mensen die keihard werken en niet het van het zijn, die tekort komen op
het einde van de maand
LES 3
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 3
, Caro Van Herrewegen Sociale filosofie 1PBASOW
1.1 Het onafhankelijk individu
Het onafhankelijke individu is een dominante visie in onze samenleving. We beschouwen onszelf als
vrije onafhankelijke wezens.
ANDEREN MAKEN KEUZES >< ZELF KEUZES MAKEN
Vandaag vanzelfsprekendheid van het onafhankelijk subject
Bv. Wat eet je vanmiddag? Welke muziek luister je?
Keuzesamenleving: kleine (bv. maaltijd, muziek…) & grote keuzes (bv. partner, studiekeuze…)
Beeld: we maken een afweging van vele argumenten van vele argumenten, en nemen een beslissing
→ die afweging en die beslissing, dat zijn we zelf (consumptiemaatschappij)
= ‘uitzonderlijk’ in de geschiedenis (voorbeeld van zijn vader en zijn plaat die gebroken werd door
opa)
Heeft zich nog nooit voorgedaan dat mensen zoveel keuzes hadden en die zelf mogen maken
René Descartes – samen met de verlichting
Het subject bij Descartes
Hier ontstaat het moderne individu, hij is de vader van de moderne filosofie (symboolfiguur)
Iets nieuws wordt geboren, iets ouds wordt weggegooid
Hij realiseert een breuk: nieuwe vorm van filosofie om ZELF te mogen gaan nadenken
- Zelf te denken (fundament van de latere verlichting (cf. Kant))
- Geloof/traditie/cultuur niet fundament om van te vertrekken in het denken. Er is een tijd
geweest dat dit not done was.
o Welke kleren draag je? Mag je gaan studeren? Welke muziek luister je?
Bv. cursus houtbewerking: met de nerf mee schaven, iemand spreekt tegen in 1900 = buiten gegooid,
nu = het wordt toegelaten dat je zelf initiatief toont, het wordt zelfs aangemoedigd
2 belangrijke zaken over de inhoud van de breuk:
1. Dingen op een nieuwe manier gaan doen
2. Het was gevaarlijk, breken met tradities was not done. Het geloof was heel dominant
aanwezig, een gestorven lichaam was heilig en als men hier toch aan zou komen stonden er
zware sancties op.
Descartes’ wereld: vooruitgang in de wetenschappen
Geneeskunde: langer leven, nieuwe medicatie, meer ziektes kunnen genezen worden
o Waarom boost? Vesalius (boek over menselijk lichaam waarin de anatomie van
dieren op mensen werd geprojecteerd => compleet nonsense, illegaal)
o Beroemd geworden door het lichaam te onderzoeken door ze open te snijden
o Nieuw boek gepubliceerd waarin hij ZELF onderzoek deed, ZELF gaan kijken
Astronomie (Copernicus)
o Standpunt ervoor: aarde middelpunt van alles, zon komt op en gaat onder
o Standpunt nu: zon blijft staan, aarde draait rond
Stijn Rottiers Friday 17 May 2024 4
