SAMENVATTING BIJZONDER STRAFRECHT
ALGEMENE INLEIDING
STRAFWET
Legaliteit
o Beginsel toegepast op strafbaarstelling
• Nullum crimen sine lege
• Nulla poena sine lege
→ “wet” (wet, decreet, ordonnantie)
→ “krachtens een wet” (KB’s, MB’s, reglementen ...) Dus eigenlijk
→ krachtens de algemene door de beschaafde volkeren beter “recht”
erkende rechtsbeginselen
• Misdrijf is pas strafbaar als vooraf zo geregeld was
-> De Bondt is streng op legaliteitsbeginsel, misdrijven zo schrijven dat het heel duidelijk
is wat strafbaar is en wat niet, is heel belangrijk in het SR
Beperking
1. Formulering strafbaarstellingen
• Schuldpresumptie
→ Onweerlegbaar vermoeden dat iemand een dader zou zijn, soms mogelijkheden
dat je moet opletten voor schuldpresumptie
• Eerlijk proces
• Recht op privacy
• Recht op vrije meningsuiting
• Gelijkheidsbeginsel
→ Zoeken naar verantwoording voor een keuze die gemaakt is (bv. vrouwelijke
genitale verminking, geen mannelijk analoog misdrijf)
• Recht op (waardig) leven
2. Toelaatbaarheid straffen
• Onmenselijke en vernederende straffen
• Doodstraf
• Disproportionele straffen
→ Discussies vooral over disproportionaliteit van het SR
• Recht op eigendom
→ Welke impact heeft het misdrijf gehad (kijk je naar schade of gevaarlijkheid), je
moet consistent zijn (strafmaten in ons SW zijn niet altijd heel consequent)
Interpretatie
1. Uitgangspunt: letterlijke/strikte interpretatie → vertaling van het legaliteitsbeginsel
• Nog steeds nood aan interpretatie
Nacht
• Evolutieve begrippen
Inklimming
→ bv. goede zeden (GTA V -> strijdig met goede zeden?)
Wapens
• Soms interpretatie termen in wet zelf (478 e.v. Sw.)
1
, 2. Teleologische interpretatie → bedoeling | evoluties
• Extensief (bv. “geschrift”)
• Evolutief (bv. “zaak” | “gezin”)
• Als het vorige niet zou lukken, iemand geeft een andere betekenis aan een woord dan
iemand anders
• Kijken naar doelstelling van de wetgever, kijken naar voorbereidende werken, wat heeft
wetgever bedoeld?
• Soms heeft wetgever bepaalde doelstelling, maar dan matcht het toch niet met
voorbereidende werken → als letterlijke interpretatie duidelijk is ook al is dit niet
bedoeling van de wetgever, dan is dat jammer, maar letterlijke interpretatie heeft
voorrang
Hof van Cassatie 2 oktober 2002, AR P.02 0635
Volgens het Hof van Cassatie “mag de rechter de strafwet toepassen op feiten die de wetgever bij de
afkondiging van de wettelijke bepaling destijds onmogelijk kon voorzien, op de tweevoudige voorwaarde
dat de wil van de wetgever om feiten van dergelijke aard strafbaar te stellen vaststaat en dat die feiten
kunnen worden begrepen in het kader van de wettelijke definitie van het misdrijf”.
3. Analogische interpretatie → sbst op ≠ situa toepassen
• Verboden: analogia in malam partem
→ Corruptie -> Zaak tss BE&ES | invloed OESO & EU
→ Gruwelvideo’s, GTA V, … (niet: necrofilie)
• Toegelaten: analogia in bonam partem
→ bv. afpersing tussen familieleden -> alleen bij diefstal ingevoerd
→ Kan alleen in bonam partem, in voordeel van de (potentiële) dader! (in malem
partem mag dit bv. niet)
Art. 4 nSw. De interpretatie van de strafwet
De strafwet moet strikt worden geïnterpreteerd. Zij kan niet naar analogie worden toegepast in het nadeel
van de vervolgde persoon.
MISDRIJF
Indeling
o Driedeling adhv de straf
Veel variatie in onze
• Misdaad – wanbedrijf – overtreding
omliggende landen
• In abstracto vs in concreto
o Belang van het onderscheid
• Opzet, poging, deelneming, herhaling, samenloop, verzachtende omstandigheden,
toepassing van de strafwet in de ruimte…
o Indeling op basis van het moreel element
• Opzet | onachtzaamheid : Md, Wb uit Boek II
• Reglementair mf: Ov uit Boek II & Mf uit bijz. wetten
o Belang van het onderscheid
• Misdrijf of niet (moreel element)
• Onopzettelijk gepleegd vs onopzettelijk misdrijf
• Deelneming & poging
2
, o Andere indelingen
• Handeling- vs verzuimsmisdrijf
→ Commissie door omissie -> achterhaalde oplossing
→ Schuldig hulpverzuim (Art. 422bis Sw) -> eigen veiligheid
• Gelegenheidsmisdrijf vs gewoontemisdrijf
→ Ne bis in idem, strafwet in de tijd, straftoemeting
• Openbaar vs privaat misdrijf
→ Cfr. Strafrechtstheoriën
→ Klachtmisdrijven (vb. Art 442bis Sw)
• Basis vs gekwalificeerd misdrijf
→ Verzwarende omstandigheden
Rechtvaardigingsgronden
o Rechtvaardigingsgronden zijn omstandigheden die ervoor zorgen dat het misdrijf niet tot
stand komt
• Noodweer (wettige verdediging)
• Noodtoestand
• Wettelijk voorschrift
• Hoger bevel
Verschoningsgronden
o Verschoningsgronden werken in op de verwijtbaarheid van de feiten aan de dader en kunnen
hetzij strafverminderend hetzij volledig strafuitsluitend zijn
• Uitlokking
• Aangifte aan de overheid
• Bloed- en aanverwantschap
• Herstel
Verzachtende omstandigheden
o Wet 1867
• Onderzoeksgerechten & OM
• Art 1: ook verschoningsgronden
• Art. 2 & 3: Correctionalisering
• Art. 4 & 5: Contraventionalisering
o Niet heel belangrijk voor deze lessenreeks
Verzwarende omstandigheden
o Basisprincipes
• Begrip: gekwalificeerd misdrijf
• Gevolg: (min) straf
• Ratio: individualisering van de straf
• Diefstal vs. loondiefstal (= verzwarende omstandigheid)
o “Relatieve” onzelfstandigheid van de deelneming
• Subjectieve VerzwaO (oudermoord)
• Objectieve VerzwaO (dodelijke bankoverval)
• Tussenkomst EHRM: Goktepe
• Onzelfstandigheid is strijdig met recht op verdediging
• Bewijslast OM -> tav alle deelnemers bewijzen
3
, POGING
Begrip
o Iter criminis
• De weg die wordt afgelegd tussen conceptie en uiteindelijke voltooiing van misdrijf
• Van zodra geen uiterlijk waarneembaar iets = geen probleem
Constitutionele elementen
o Art. 51 Sw.
o Veruiterlijking van voornemen
• Begin van uitvoering -> basis = objectivistisch
• Zou tot voltooiing kunnen leiden
o Misdaad of Wanbedrijf
• Afwijken in bijzondere wetgeving?
o Uitwerking gemist door extern element
o Bijzondere gevallen → nuance = subjectivistisch
• Verijdelde misdrijven (gemengde theorie)
• Error personae (persoonswissel) -> art. 392 Sw.
• Aberratio ictus (misslag)
Bestraffing
o Subjectivistische leer
• Schuldstrafrecht
• Bestraffen gevaarlijkheid
• Zelfde straf
• ∞ Sociaal verweer
• Feit dat je het misdrijf wou plegen zegt
iets over je criminele aard, altijd zelfde
strafmaat, maakt niet uit of het voltooid is of niet -> ook moeilijk om een strafpunt te
bepalen (voorbereiden ook al strafbaar? Of enkel bij begin van uitvoering?)
o Objectivistische leer
• Daadstrafrecht
• Bestraffen van de feiten
• Lichtere straf
• ∞ Klassieke leer
• Aangerichte schade belangrijk, wat is er
exact gebeurd, hoe meer impact, hoe hoger
de straf (poging minder zwaar gestraft dan voltooid misdrijf, startpunt wel makkelijker
bepalen (namelijk vanaf wanneer er schade is))
4
ALGEMENE INLEIDING
STRAFWET
Legaliteit
o Beginsel toegepast op strafbaarstelling
• Nullum crimen sine lege
• Nulla poena sine lege
→ “wet” (wet, decreet, ordonnantie)
→ “krachtens een wet” (KB’s, MB’s, reglementen ...) Dus eigenlijk
→ krachtens de algemene door de beschaafde volkeren beter “recht”
erkende rechtsbeginselen
• Misdrijf is pas strafbaar als vooraf zo geregeld was
-> De Bondt is streng op legaliteitsbeginsel, misdrijven zo schrijven dat het heel duidelijk
is wat strafbaar is en wat niet, is heel belangrijk in het SR
Beperking
1. Formulering strafbaarstellingen
• Schuldpresumptie
→ Onweerlegbaar vermoeden dat iemand een dader zou zijn, soms mogelijkheden
dat je moet opletten voor schuldpresumptie
• Eerlijk proces
• Recht op privacy
• Recht op vrije meningsuiting
• Gelijkheidsbeginsel
→ Zoeken naar verantwoording voor een keuze die gemaakt is (bv. vrouwelijke
genitale verminking, geen mannelijk analoog misdrijf)
• Recht op (waardig) leven
2. Toelaatbaarheid straffen
• Onmenselijke en vernederende straffen
• Doodstraf
• Disproportionele straffen
→ Discussies vooral over disproportionaliteit van het SR
• Recht op eigendom
→ Welke impact heeft het misdrijf gehad (kijk je naar schade of gevaarlijkheid), je
moet consistent zijn (strafmaten in ons SW zijn niet altijd heel consequent)
Interpretatie
1. Uitgangspunt: letterlijke/strikte interpretatie → vertaling van het legaliteitsbeginsel
• Nog steeds nood aan interpretatie
Nacht
• Evolutieve begrippen
Inklimming
→ bv. goede zeden (GTA V -> strijdig met goede zeden?)
Wapens
• Soms interpretatie termen in wet zelf (478 e.v. Sw.)
1
, 2. Teleologische interpretatie → bedoeling | evoluties
• Extensief (bv. “geschrift”)
• Evolutief (bv. “zaak” | “gezin”)
• Als het vorige niet zou lukken, iemand geeft een andere betekenis aan een woord dan
iemand anders
• Kijken naar doelstelling van de wetgever, kijken naar voorbereidende werken, wat heeft
wetgever bedoeld?
• Soms heeft wetgever bepaalde doelstelling, maar dan matcht het toch niet met
voorbereidende werken → als letterlijke interpretatie duidelijk is ook al is dit niet
bedoeling van de wetgever, dan is dat jammer, maar letterlijke interpretatie heeft
voorrang
Hof van Cassatie 2 oktober 2002, AR P.02 0635
Volgens het Hof van Cassatie “mag de rechter de strafwet toepassen op feiten die de wetgever bij de
afkondiging van de wettelijke bepaling destijds onmogelijk kon voorzien, op de tweevoudige voorwaarde
dat de wil van de wetgever om feiten van dergelijke aard strafbaar te stellen vaststaat en dat die feiten
kunnen worden begrepen in het kader van de wettelijke definitie van het misdrijf”.
3. Analogische interpretatie → sbst op ≠ situa toepassen
• Verboden: analogia in malam partem
→ Corruptie -> Zaak tss BE&ES | invloed OESO & EU
→ Gruwelvideo’s, GTA V, … (niet: necrofilie)
• Toegelaten: analogia in bonam partem
→ bv. afpersing tussen familieleden -> alleen bij diefstal ingevoerd
→ Kan alleen in bonam partem, in voordeel van de (potentiële) dader! (in malem
partem mag dit bv. niet)
Art. 4 nSw. De interpretatie van de strafwet
De strafwet moet strikt worden geïnterpreteerd. Zij kan niet naar analogie worden toegepast in het nadeel
van de vervolgde persoon.
MISDRIJF
Indeling
o Driedeling adhv de straf
Veel variatie in onze
• Misdaad – wanbedrijf – overtreding
omliggende landen
• In abstracto vs in concreto
o Belang van het onderscheid
• Opzet, poging, deelneming, herhaling, samenloop, verzachtende omstandigheden,
toepassing van de strafwet in de ruimte…
o Indeling op basis van het moreel element
• Opzet | onachtzaamheid : Md, Wb uit Boek II
• Reglementair mf: Ov uit Boek II & Mf uit bijz. wetten
o Belang van het onderscheid
• Misdrijf of niet (moreel element)
• Onopzettelijk gepleegd vs onopzettelijk misdrijf
• Deelneming & poging
2
, o Andere indelingen
• Handeling- vs verzuimsmisdrijf
→ Commissie door omissie -> achterhaalde oplossing
→ Schuldig hulpverzuim (Art. 422bis Sw) -> eigen veiligheid
• Gelegenheidsmisdrijf vs gewoontemisdrijf
→ Ne bis in idem, strafwet in de tijd, straftoemeting
• Openbaar vs privaat misdrijf
→ Cfr. Strafrechtstheoriën
→ Klachtmisdrijven (vb. Art 442bis Sw)
• Basis vs gekwalificeerd misdrijf
→ Verzwarende omstandigheden
Rechtvaardigingsgronden
o Rechtvaardigingsgronden zijn omstandigheden die ervoor zorgen dat het misdrijf niet tot
stand komt
• Noodweer (wettige verdediging)
• Noodtoestand
• Wettelijk voorschrift
• Hoger bevel
Verschoningsgronden
o Verschoningsgronden werken in op de verwijtbaarheid van de feiten aan de dader en kunnen
hetzij strafverminderend hetzij volledig strafuitsluitend zijn
• Uitlokking
• Aangifte aan de overheid
• Bloed- en aanverwantschap
• Herstel
Verzachtende omstandigheden
o Wet 1867
• Onderzoeksgerechten & OM
• Art 1: ook verschoningsgronden
• Art. 2 & 3: Correctionalisering
• Art. 4 & 5: Contraventionalisering
o Niet heel belangrijk voor deze lessenreeks
Verzwarende omstandigheden
o Basisprincipes
• Begrip: gekwalificeerd misdrijf
• Gevolg: (min) straf
• Ratio: individualisering van de straf
• Diefstal vs. loondiefstal (= verzwarende omstandigheid)
o “Relatieve” onzelfstandigheid van de deelneming
• Subjectieve VerzwaO (oudermoord)
• Objectieve VerzwaO (dodelijke bankoverval)
• Tussenkomst EHRM: Goktepe
• Onzelfstandigheid is strijdig met recht op verdediging
• Bewijslast OM -> tav alle deelnemers bewijzen
3
, POGING
Begrip
o Iter criminis
• De weg die wordt afgelegd tussen conceptie en uiteindelijke voltooiing van misdrijf
• Van zodra geen uiterlijk waarneembaar iets = geen probleem
Constitutionele elementen
o Art. 51 Sw.
o Veruiterlijking van voornemen
• Begin van uitvoering -> basis = objectivistisch
• Zou tot voltooiing kunnen leiden
o Misdaad of Wanbedrijf
• Afwijken in bijzondere wetgeving?
o Uitwerking gemist door extern element
o Bijzondere gevallen → nuance = subjectivistisch
• Verijdelde misdrijven (gemengde theorie)
• Error personae (persoonswissel) -> art. 392 Sw.
• Aberratio ictus (misslag)
Bestraffing
o Subjectivistische leer
• Schuldstrafrecht
• Bestraffen gevaarlijkheid
• Zelfde straf
• ∞ Sociaal verweer
• Feit dat je het misdrijf wou plegen zegt
iets over je criminele aard, altijd zelfde
strafmaat, maakt niet uit of het voltooid is of niet -> ook moeilijk om een strafpunt te
bepalen (voorbereiden ook al strafbaar? Of enkel bij begin van uitvoering?)
o Objectivistische leer
• Daadstrafrecht
• Bestraffen van de feiten
• Lichtere straf
• ∞ Klassieke leer
• Aangerichte schade belangrijk, wat is er
exact gebeurd, hoe meer impact, hoe hoger
de straf (poging minder zwaar gestraft dan voltooid misdrijf, startpunt wel makkelijker
bepalen (namelijk vanaf wanneer er schade is))
4
