KUNSTGESCHIEDENIS
TABLE OF CONTENTS
inleiding : van zwart vierkant tot caleidoscoop .................................................................................. 6
caleidoscoop ................................................................................................................................. 7
Deel 1: het product kunst .................................................................................................................. 8
productie..................................................................................................................................... 10
consumptie ................................................................................................................................. 10
handel ......................................................................................................................................... 10
wedijver tussen stadstaten ...........................................................................................................11
Brons en de verlorenwastechniek................................................................................................ 12
De verlorenwastechniek .......................................................................................................... 12
De Massaproductie...................................................................................................................13
marmer ....................................................................................................................................13
Kunst voor kerk en staat.............................................................................................................. 14
prille dynamiek ........................................................................................................................... 18
italië ........................................................................................................................................ 18
HEt Noorden ........................................................................................................................... 18
prenten ................................................................................................................................... 19
Grafische technieken ...................................................................................................................... 20
hoogdruk: houtsnede .............................................................................................................. 20
booming business ........................................................................................................................... 20
De Antwerpse Panden................................................................................................................. 21
Gevolgen van veranderingen in het productieproces in De Nederlanden ................................ 23
succesformules: de 17e eeuw ....................................................................................................... 23
de politiek-religieuze situatie .................................................................................................. 23
veranderingen in Productiezijde .............................................................................................. 23
Rubens’ atelier ................................................................................................................................ 25
Frankrijk .................................................................................................................................. 25
verzamelen ................................................................................................................................. 26
overdaad – rococo ....................................................................................................................... 26
roofkunst voor het volk ............................................................................................................... 27
Verstikkend academisme, bevrijdend modernisme......................................................................... 28
, Romantiek en Realisme............................................................................................................... 28
een nieuwe clientèle – impressionisme ....................................................................................... 29
Het idee kunst ..................................................................................................................................31
Kunsttheorie ........................................................................................................................... 32
Het denken over kunst in de oudheid .......................................................................................... 32
mimesis........................................................................................................................................33
overzicht ..................................................................................................................................33
Plato en Mimesis ..................................................................................................................... 34
emotie en expressie - hellinisme.............................................................................................. 34
Plinius de Oudere .................................................................................................................... 34
“Gij zult u geen gesneden beeld maken” ................................................................................. 35
Florence .................................................................................................................................. 36
De tekenkunst (intermezzo) ......................................................................................................... 37
'Accademia degli Arti del disegno' in Firenze (1563) ................................................................ 38
Het Noorden: kunst als theorie ................................................................................................ 38
beeldenstrijd ........................................................................................................................... 39
Intermezzo: Dé Beeldenstorm – reformatie ................................................................................ 39
Hernieuwde focus op: .............................................................................................................. 40
Giorgio Vasari – 16e eeuw ........................................................................................................ 40
buiten italië ............................................................................................................................. 41
Franrkijk, Spanje en Portugal – 16e eeuw ................................................................................. 41
De ontdekking van de beschouwer – barok en classicisme ...................................................... 42
OVERZICHT ............................................................................................................................ 43
biografen................................................................................................................................. 43
Edle Einfalt, stille Grösse – Neo-Classicisme ............................................................................ 44
sublimering – Romantiek en realisme ...................................................................................... 45
Kunst als theorie – het impressionisme ................................................................................... 46
Kunst(en) en wetenschap ................................................................................................................ 47
Het vierkant van Malevitsj ....................................................................................................... 47
De ideale verhoudingen – Grieks-Romeinse oudheid .............................................................. 49
De analoge verbanden ............................................................................................................ 50
fresco’s........................................................................................................................................ 52
herdenken ............................................................................................................................... 52
2
, tempera of olieverf...................................................................................................................... 53
Van Eyck en de olieverf ........................................................................................................... 53
Paneel of doek? ........................................................................................................................... 54
Verbrede horizon – Reniassance.............................................................................................. 54
Nieuwe kennis, andere uitdagingen – de zestiende eeuw ........................................................ 55
De ontdekking van rede en gevoel – barok en Classicisme ...........................................................57
Pathos in een wereld van redelijkheid – Rococo ...................................................................... 60
Helderheid – neo-classicisme .................................................................................................. 61
Van euforie naar wanhoop – 19e eeuw ..................................................................................... 63
Fotografie: het ultieme huwelijk van kunst en wetenschap – 19e eeuw .................................... 64
Kunst, wetenschap en poëzie herdacht – impressionisme ....................................................... 65
Kunst als katalysator van gevoel en kennis .............................................................................. 66
kunst, macht en geloof ................................................................................................................... 67
van pericles tot alexander de grote – grieks-romeinse oudheid ............................................... 69
Rome Als wereldmacht – Grieks-ROmeinse oudheid............................................................... 70
Zoeken naar nieuwe evenwichten – Middeleeuwen ................................................................. 71
Andere machtsverhoudingen, andere kunsten – renaissance .................................................. 74
experimentele kunst in een eeuw van machtsstrijd – zestiende eeuw ...................................... 77
machtsvertoon – barok en classicisme ........................................................................................ 80
OVerzicht ................................................................................................................................ 80
Machtsvertoon ........................................................................................................................ 81
de lokroep van rome ................................................................................................................... 82
Caravaggio .............................................................................................................................. 82
Carracci ................................................................................................................................... 83
Pieter Paul Rubens .................................................................................................................. 83
De republiek der nederlanden ................................................................................................. 84
Frankrijk .................................................................................................................................. 85
spanje...................................................................................................................................... 86
conclusie ................................................................................................................................. 86
de hemel breekt open – rococo ................................................................................................... 87
Broze idealen – Neo-classicisme ................................................................................................. 88
Neoclassicisme ........................................................................................................................ 90
Francisco de Goya ................................................................................................................... 91
3
, De revolutiedrang ....................................................................................................................... 94
Vrijheid- impressionisme............................................................................................................. 95
manet...................................................................................................................................... 96
Salon de refusés .......................................................................................................................... 96
kunst en ideologie ....................................................................................................................... 97
Hoofdstuk 5: vorm en inhoud .......................................................................................................... 98
stijl en betekenis ......................................................................................................................... 99
het ‘probleem’ stijl ...................................................................................................................... 99
Emil Nolde – 1910 .................................................................................................................. 100
Lucas van Leyden – 1530 ....................................................................................................... 100
Nicolas Poussin- 1633 ............................................................................................................. 101
damien Hirst – 2008 ............................................................................................................... 101
overzicht ....................................................................................................................................103
In de Westerse Kunst: .............................................................................................................103
het probleem van periodisering op basis van stijl....................................................................103
betekenis .................................................................................................................................. 104
wat is iconografie?................................................................................................................. 104
Besluit ................................................................................................................................... 104
de oudheid .................................................................................................................................105
overzicht ....................................................................................................................................105
STIJL ......................................................................................................................................105
iconografie ............................................................................................................................ 106
Rome – de oudheid .................................................................................................................... 107
de vroege middeleeuwen .......................................................................................................... 109
overzicht ............................................................................................................................... 109
de verfijning – Romaanse kunst & gotische kunst....................................................................... 110
de romaanse kunst: 900-1200 ................................................................................................ 110
de gotische kunst: .................................................................................................................. 110
rinascimento en ars nova – renaissance...................................................................................... 112
overzicht ....................................................................................................................................114
Italië .......................................................................................................................................114
de lage landen ........................................................................................................................ 115
De zestiende eeuw: de banden aangehaald ...............................................................................119
4
, hoogtepunt van de reniassance .............................................................................................. 119
De Hoogrenaissance ................................................................................................................. 120
Leonardo da vinci .................................................................................................................. 120
Rivalen en innovators ............................................................................................................. 121
Michelangelo Buonarroti: ....................................................................................................... 121
Rafael (Raffaello Sanzio) ........................................................................................................ 121
De overgang naar het Maniërisme.......................................................................................... 121
Venetië ..................................................................................................................................... 122
Opkomst van Venetië als artistiek centrum ........................................................................... 122
Duitsland en de lage landen ....................................................................................................... 123
grote ambities ........................................................................................................................... 124
barok en classicisme...................................................................................................................125
de republiek ............................................................................................................................... 127
Rococo: overdaad als leidsraad ................................................................................................. 128
inleiding van de rococo .......................................................................................................... 129
Eerste voorbeelden en verspreiding ...................................................................................... 129
Het Hoogtepunt: Versailles ................................................................................................... 129
Verspreiding van de Rococo .................................................................................................. 129
Kenmerken en Thema’s van de Rococo ..................................................................................130
Reactie en satire .....................................................................................................................130
Invloed en populariteit ...........................................................................................................130
Herbronning – Neo-classicisme ..................................................................................................130
oorzaken van de stijlbreuk ...................................................................................................... 131
Jacques-Louis David en Neoclassicisme ................................................................................. 131
de invloed en verspreiding...................................................................................................... 131
Romantiek en Realisme.............................................................................................................. 132
Ontstaan van de Romantiek ................................................................................................... 132
Versplintering en vernieuwing in de 19e eeuw ........................................................................ 132
Realisme en Gustave Courbet................................................................................................. 132
Romantiek en Eugene Delacroix............................................................................................. 133
Impressionisme en de copernicaanse revolutie in de kunst ........................................................ 133
ismen ......................................................................................................................................... 135
5
,INLEIDING : VAN ZWART VIERKANT TOT CALEIDOSCOOP
- VB. Kazimir Malevitsj => het zwarte vierkant (1995)
o Europees meesterwerk
o Een synthese van 5 eeuwen kunstgeschiedenis
o Een overgang van twee tijdperken
o Zonder context -> niks waard
o Suprematisme = voorloper kubisme en futurisme
o Russische avant-garde
o Alle beeldende middelen tot minimum
- Waarde van een werk
o De materialen
o De techniek
o De context
o …
- Vanaf 1400 => zoektocht naar werkelijkheid zo goed mogelijk uit te beelden
---> onder invloed van Grieks-Romeinse oudheid
• Imitatie van de werkelijkheid = centrale rol
• Streven naar werkelijkheid = hoogste goed in kunst
o Sinds fotografie => werkelijke kunst onder druk
---> wrm nog proberen als foto het veel makkelijker kan?
Fotografie: grote verandering in de kunst
Manier van kijken naar dingen anders
- VB. Kazimir Malevitsj
o Eerste non-figuratief kunstwerk
o Aantasten van het vroegere denken ---> werkelijkheid nabootsen
Opening gecreëerd naar nieuw denkpatroon
o Het vierkant ---> stelde 25e eeuwen kunst in twijfel
Is het nabootsen en die werkelijkheid echt nodig?
- Michelangelo: disegno => dubbele betekenis: het idee = de kern v. h. kunstwerk – de
uitvoering = kan door andere mensen (medewerkers)
o Vb. Willem de Kooning ---> manier om de vraag naar het wezen van de kunst te
stellen
- De kwaliteiten van een kunstwerk ---> niet altijd gevolg van esthetisch inzicht MAAR -> ook
van technologische ontwikkelingen
o Kleur, lijn, textuur, perspectief, anatomie,… => véél veranderd
6
, - Kunst = meer dan het kunnen van iets -> een kwestie, open vraag -> verschillende
antwoorden bied
o 2 meest gangbare eigenschappen:
▪ Ambachtelijke kwaliteit
▪ Esthetische krachten
▪ Nog zoveel meer -> op zich allemaal onmisbaar!
o De metafoor van Johannes à Porta!
▪ Meisje krijgt een portretje van haar man -> moet naar oorlog + lang weg
Het simpel portretje -> op zich weinig waard krijgt heel
veel waarde
---> de betekenis – liefdesverklaring – versmelt met
het object
+ je kan het namaken MAAR ---> niet hetzelfde!
▪ De mensen krijgen een sterke band met de kunst ---> betekenis van het
object zal versmelten
▪ Het kunstwerk wordt pas echt belangrijk als je er geloof aan begint te
hechten + aan de geschiedenis ervan
Hoe sterker cognitief-emotionele band ---> hoe sterker
effect
- De waarde ---> talloze factoren bepaald!
CALEIDOSCOOP
- Het opengooien van de ‘discipline’ kunstgeschiedenis in de 20e eeuw ---> basis inleiding
- Vaak liggen grote namen aan basis v. vernieuwingen en nieuwe technieken
- Focus kunstgesch. Vaak verschoven v. receptie-esthetica ---> technische kunstgeschiedenis
o Receptie-esthetica = manier waarop kunst door tijd ---> ontvangen wordt door
publiek
o Technische kunstgeschiedenis = onderzoek naar materiaaltechnische
eigenschappen v. d. objecten
- Voor vernieuwde inzichten op kunst ---> beroep gdn op andere wetenschappen
Niet zuiver historisch meer
• Bildwissenschaft
7
,DEEL 1: HET PRODUCT KUNST
- Kunst is onderhevig aan vraag en aanbod! ---> als je een belangrijk werk maakt
Ontstaat spanning tussen productie en consumptie
= een moeilijke evenwichtsoefening
- Vb. Kazimir Malevitsj, het zwarte vierkant
o Je kan andere composities maken
▪ Andere kleuren
▪ Andere vormen
---> herhaling is nodig om een zeker bekendheid te creeëren!
MAAR betekenis verzwakt telkens dat er een nieuwe
versie van gemaakt word.
= een afschaduwing van het oorspronkelijke
- {Productie = nodig om markt in beweging te brengen – overproductie ondermijnt de
‘uniciteit’ van het product}
- De Nederlands kunstenaar-satiricus Jacob Campo Weyerman (vroege 18e eeuw)
o Schrijft een soort van verslag van verschillende kunsten
▪ ‘naamkopers begrijpen niks van kunst’ zegt Weyerman
▪ Ook de handelaars en kunstenaars zelf ---> pakt hij aan
- De handel bestaat uit drie personen: De opdrachtgevers –
tussenpersoon {handelaar} - de kunstenaars
- De plaats, regime en soort handel heeft een grote impact op hoe
de handelaar evolueert
---> bekendheid, inkomsten, …
- Pas recent dat kunst en economie in hetzelfde vlak gezien
worden!
{zie voorbeeld Christus als Salvator Mundi – Leonardo da Vinci}
- Patrons and Painters (1963) – Francis Haskell
= een vn eerste ---> economisch verband met kunst!
o Wel enkel maar 1 aspect van kunsthandel
▪ Over de opdrachtgevers
- Artist and Artisans in Delft: A socio-Economic Study of the
Seventeenth Century (1982) – John Michael Montias
= eerste deftige analyse
o Nadien nog andere werken die op
het onderwerp verder ingaan
- Vb. Jan van Goyen => in 2de fase van leven ->
snelle manier om landschapjes te tekenen
=> Grote omzet, goedkoper produceren, hoge prijs
8
, - Analyse van Montias –> ondermijnt en niet goed ontvangen!
o Ondermijnde belang van artistieke intuïtie, het conceptuele genie en ambachtelijke
kwaliteit als graadmeters v. d. kunst
---> stijlkeuze had niet enkel te maken met technische en intellectuele
vaardigheden! ---> kunst kon ook economische ‘drijfveer’ hebben!
o Kunstenaars doorgaans goede bedrijfsleiders!
- Vb. Rafael => had atelier met werknemers (kunstenaars) ---> zorgden voor elk één
onderdeel van het schilderij + met zijn bekende naam => leverde veel geld op!
o Grote impacts op de arbeidsmarkten ->
meer vraag + meer aandacht
<>
- Vb. Johannes Vermeer => het tegenvoorbeeld
o Niet wereldlijk bekend – werkte in Delft
o Maakte voor mensen in zijn omgeving
schilderijen
o Pas later bekend geworden na zijn dood
---> toen zijn werken gekocht door één
persoon -> weinig geld waard: hij was
onbekend en onbemind
o In 19e eeuw na Baudelaire ( heropflakkering ‘la vie moderne’) + de schilder Manet +
de impressionisten
o Théophile Thoré-Bürger => presenteerde zijn werk als toonbeeld v. h. dagelijkse
leven
- Vanaf 15e – 16e eeuw {kunstenaars worden zich bewust van hun unieke positie in samenl.}
---> ontstaan van valore di fatica en valore di stima = verschil tussen prijs van ambachtelijke
werk (fatica) en prijs die men uiteindelijk wil betalen (stima)
o Ontstaan van besef dat er een ondefinieerbaar verschil was ---> productiekosten &
feitelijke waarde
o Vb. Adriaen Van der Werff – maakt aantekeningen voor tijd dat hij nodig had per
werk + toen iemand kwam kopen ---> bepaalde hij adhv. uiterlijk hvl hij ging vragen
- Nagaan hoe economische omstandigheden kunst hebben bepaald
o Productie
o Consumptie
o Handel
---> kunstenaars maken vooral iets dat makkelijk verkoopt
9
, PRODUCTIE
- Alle objecten die als kunst zijn vervaardigd/ verhandeld
o Niet alles ---> kunst verkocht = als kunst bedacht!
o Vb. Art By Telephone
o Hier geen spraken meer van
ambachtelijke rol v. kunstenaar!
- Een atelier ---> minder produceren dan
bedrijf + productieproces kan invloed
hebben
- Verschillende drijfveren van kunstenaars:
o Productie in opdracht van …
o on spec. (= op speculatie --->
initiatief ligt bij de kunstenaar zelf)
▪ meer vrijheid maar hopen
dat iemand het goed vind
CONSUMPTIE
= De vraag (of soms de afname van een product)
- Kopers kunnen privépersonen zijn of overheidsinstellingen (gilden, kerkbesturen of musea)
HANDEL
- Een tussenpersoon tussen de kunstenaar (= productie) en koper (=consumptie)
o Kunsthandelaars, veilinghuizen of agenten
- Hun inkomen => bij verkoop van een kunstwerk krijgen zij een percentage
- 2 types kunsthandel: 1. De rechtstreekse kunsthandel 2. De tweedehandsmarkt
1. De Rechtstreekse kunsthandel:
a. Handelaar = contactpersoon tussen kunstenaar en afnemers
b. Bekend voorbeeld = galeries
c. Zetten kunstenaars in de markt
d. Regelen verkoop van schilderijen
2. De tweedehandsmarkt
a. Kunst = een duurzaam product (vergaat in princ. niet)
b. Bekend voorbeeld = veilinghuizen
c. Verkopen kunstwerken van (een meestal dode) kunstenaar aan hoogste
bod
e e
- Sinds 15 -16 eeuw: handel een grote impact ---> mensen geven een bepaalde vraag => een
type kunstwerk meer op de markt (omdat mensen het willen)
Bepaald de tendensen van de kunstwerken
Bepaald welk soort werken er gemaakt worden
10
TABLE OF CONTENTS
inleiding : van zwart vierkant tot caleidoscoop .................................................................................. 6
caleidoscoop ................................................................................................................................. 7
Deel 1: het product kunst .................................................................................................................. 8
productie..................................................................................................................................... 10
consumptie ................................................................................................................................. 10
handel ......................................................................................................................................... 10
wedijver tussen stadstaten ...........................................................................................................11
Brons en de verlorenwastechniek................................................................................................ 12
De verlorenwastechniek .......................................................................................................... 12
De Massaproductie...................................................................................................................13
marmer ....................................................................................................................................13
Kunst voor kerk en staat.............................................................................................................. 14
prille dynamiek ........................................................................................................................... 18
italië ........................................................................................................................................ 18
HEt Noorden ........................................................................................................................... 18
prenten ................................................................................................................................... 19
Grafische technieken ...................................................................................................................... 20
hoogdruk: houtsnede .............................................................................................................. 20
booming business ........................................................................................................................... 20
De Antwerpse Panden................................................................................................................. 21
Gevolgen van veranderingen in het productieproces in De Nederlanden ................................ 23
succesformules: de 17e eeuw ....................................................................................................... 23
de politiek-religieuze situatie .................................................................................................. 23
veranderingen in Productiezijde .............................................................................................. 23
Rubens’ atelier ................................................................................................................................ 25
Frankrijk .................................................................................................................................. 25
verzamelen ................................................................................................................................. 26
overdaad – rococo ....................................................................................................................... 26
roofkunst voor het volk ............................................................................................................... 27
Verstikkend academisme, bevrijdend modernisme......................................................................... 28
, Romantiek en Realisme............................................................................................................... 28
een nieuwe clientèle – impressionisme ....................................................................................... 29
Het idee kunst ..................................................................................................................................31
Kunsttheorie ........................................................................................................................... 32
Het denken over kunst in de oudheid .......................................................................................... 32
mimesis........................................................................................................................................33
overzicht ..................................................................................................................................33
Plato en Mimesis ..................................................................................................................... 34
emotie en expressie - hellinisme.............................................................................................. 34
Plinius de Oudere .................................................................................................................... 34
“Gij zult u geen gesneden beeld maken” ................................................................................. 35
Florence .................................................................................................................................. 36
De tekenkunst (intermezzo) ......................................................................................................... 37
'Accademia degli Arti del disegno' in Firenze (1563) ................................................................ 38
Het Noorden: kunst als theorie ................................................................................................ 38
beeldenstrijd ........................................................................................................................... 39
Intermezzo: Dé Beeldenstorm – reformatie ................................................................................ 39
Hernieuwde focus op: .............................................................................................................. 40
Giorgio Vasari – 16e eeuw ........................................................................................................ 40
buiten italië ............................................................................................................................. 41
Franrkijk, Spanje en Portugal – 16e eeuw ................................................................................. 41
De ontdekking van de beschouwer – barok en classicisme ...................................................... 42
OVERZICHT ............................................................................................................................ 43
biografen................................................................................................................................. 43
Edle Einfalt, stille Grösse – Neo-Classicisme ............................................................................ 44
sublimering – Romantiek en realisme ...................................................................................... 45
Kunst als theorie – het impressionisme ................................................................................... 46
Kunst(en) en wetenschap ................................................................................................................ 47
Het vierkant van Malevitsj ....................................................................................................... 47
De ideale verhoudingen – Grieks-Romeinse oudheid .............................................................. 49
De analoge verbanden ............................................................................................................ 50
fresco’s........................................................................................................................................ 52
herdenken ............................................................................................................................... 52
2
, tempera of olieverf...................................................................................................................... 53
Van Eyck en de olieverf ........................................................................................................... 53
Paneel of doek? ........................................................................................................................... 54
Verbrede horizon – Reniassance.............................................................................................. 54
Nieuwe kennis, andere uitdagingen – de zestiende eeuw ........................................................ 55
De ontdekking van rede en gevoel – barok en Classicisme ...........................................................57
Pathos in een wereld van redelijkheid – Rococo ...................................................................... 60
Helderheid – neo-classicisme .................................................................................................. 61
Van euforie naar wanhoop – 19e eeuw ..................................................................................... 63
Fotografie: het ultieme huwelijk van kunst en wetenschap – 19e eeuw .................................... 64
Kunst, wetenschap en poëzie herdacht – impressionisme ....................................................... 65
Kunst als katalysator van gevoel en kennis .............................................................................. 66
kunst, macht en geloof ................................................................................................................... 67
van pericles tot alexander de grote – grieks-romeinse oudheid ............................................... 69
Rome Als wereldmacht – Grieks-ROmeinse oudheid............................................................... 70
Zoeken naar nieuwe evenwichten – Middeleeuwen ................................................................. 71
Andere machtsverhoudingen, andere kunsten – renaissance .................................................. 74
experimentele kunst in een eeuw van machtsstrijd – zestiende eeuw ...................................... 77
machtsvertoon – barok en classicisme ........................................................................................ 80
OVerzicht ................................................................................................................................ 80
Machtsvertoon ........................................................................................................................ 81
de lokroep van rome ................................................................................................................... 82
Caravaggio .............................................................................................................................. 82
Carracci ................................................................................................................................... 83
Pieter Paul Rubens .................................................................................................................. 83
De republiek der nederlanden ................................................................................................. 84
Frankrijk .................................................................................................................................. 85
spanje...................................................................................................................................... 86
conclusie ................................................................................................................................. 86
de hemel breekt open – rococo ................................................................................................... 87
Broze idealen – Neo-classicisme ................................................................................................. 88
Neoclassicisme ........................................................................................................................ 90
Francisco de Goya ................................................................................................................... 91
3
, De revolutiedrang ....................................................................................................................... 94
Vrijheid- impressionisme............................................................................................................. 95
manet...................................................................................................................................... 96
Salon de refusés .......................................................................................................................... 96
kunst en ideologie ....................................................................................................................... 97
Hoofdstuk 5: vorm en inhoud .......................................................................................................... 98
stijl en betekenis ......................................................................................................................... 99
het ‘probleem’ stijl ...................................................................................................................... 99
Emil Nolde – 1910 .................................................................................................................. 100
Lucas van Leyden – 1530 ....................................................................................................... 100
Nicolas Poussin- 1633 ............................................................................................................. 101
damien Hirst – 2008 ............................................................................................................... 101
overzicht ....................................................................................................................................103
In de Westerse Kunst: .............................................................................................................103
het probleem van periodisering op basis van stijl....................................................................103
betekenis .................................................................................................................................. 104
wat is iconografie?................................................................................................................. 104
Besluit ................................................................................................................................... 104
de oudheid .................................................................................................................................105
overzicht ....................................................................................................................................105
STIJL ......................................................................................................................................105
iconografie ............................................................................................................................ 106
Rome – de oudheid .................................................................................................................... 107
de vroege middeleeuwen .......................................................................................................... 109
overzicht ............................................................................................................................... 109
de verfijning – Romaanse kunst & gotische kunst....................................................................... 110
de romaanse kunst: 900-1200 ................................................................................................ 110
de gotische kunst: .................................................................................................................. 110
rinascimento en ars nova – renaissance...................................................................................... 112
overzicht ....................................................................................................................................114
Italië .......................................................................................................................................114
de lage landen ........................................................................................................................ 115
De zestiende eeuw: de banden aangehaald ...............................................................................119
4
, hoogtepunt van de reniassance .............................................................................................. 119
De Hoogrenaissance ................................................................................................................. 120
Leonardo da vinci .................................................................................................................. 120
Rivalen en innovators ............................................................................................................. 121
Michelangelo Buonarroti: ....................................................................................................... 121
Rafael (Raffaello Sanzio) ........................................................................................................ 121
De overgang naar het Maniërisme.......................................................................................... 121
Venetië ..................................................................................................................................... 122
Opkomst van Venetië als artistiek centrum ........................................................................... 122
Duitsland en de lage landen ....................................................................................................... 123
grote ambities ........................................................................................................................... 124
barok en classicisme...................................................................................................................125
de republiek ............................................................................................................................... 127
Rococo: overdaad als leidsraad ................................................................................................. 128
inleiding van de rococo .......................................................................................................... 129
Eerste voorbeelden en verspreiding ...................................................................................... 129
Het Hoogtepunt: Versailles ................................................................................................... 129
Verspreiding van de Rococo .................................................................................................. 129
Kenmerken en Thema’s van de Rococo ..................................................................................130
Reactie en satire .....................................................................................................................130
Invloed en populariteit ...........................................................................................................130
Herbronning – Neo-classicisme ..................................................................................................130
oorzaken van de stijlbreuk ...................................................................................................... 131
Jacques-Louis David en Neoclassicisme ................................................................................. 131
de invloed en verspreiding...................................................................................................... 131
Romantiek en Realisme.............................................................................................................. 132
Ontstaan van de Romantiek ................................................................................................... 132
Versplintering en vernieuwing in de 19e eeuw ........................................................................ 132
Realisme en Gustave Courbet................................................................................................. 132
Romantiek en Eugene Delacroix............................................................................................. 133
Impressionisme en de copernicaanse revolutie in de kunst ........................................................ 133
ismen ......................................................................................................................................... 135
5
,INLEIDING : VAN ZWART VIERKANT TOT CALEIDOSCOOP
- VB. Kazimir Malevitsj => het zwarte vierkant (1995)
o Europees meesterwerk
o Een synthese van 5 eeuwen kunstgeschiedenis
o Een overgang van twee tijdperken
o Zonder context -> niks waard
o Suprematisme = voorloper kubisme en futurisme
o Russische avant-garde
o Alle beeldende middelen tot minimum
- Waarde van een werk
o De materialen
o De techniek
o De context
o …
- Vanaf 1400 => zoektocht naar werkelijkheid zo goed mogelijk uit te beelden
---> onder invloed van Grieks-Romeinse oudheid
• Imitatie van de werkelijkheid = centrale rol
• Streven naar werkelijkheid = hoogste goed in kunst
o Sinds fotografie => werkelijke kunst onder druk
---> wrm nog proberen als foto het veel makkelijker kan?
Fotografie: grote verandering in de kunst
Manier van kijken naar dingen anders
- VB. Kazimir Malevitsj
o Eerste non-figuratief kunstwerk
o Aantasten van het vroegere denken ---> werkelijkheid nabootsen
Opening gecreëerd naar nieuw denkpatroon
o Het vierkant ---> stelde 25e eeuwen kunst in twijfel
Is het nabootsen en die werkelijkheid echt nodig?
- Michelangelo: disegno => dubbele betekenis: het idee = de kern v. h. kunstwerk – de
uitvoering = kan door andere mensen (medewerkers)
o Vb. Willem de Kooning ---> manier om de vraag naar het wezen van de kunst te
stellen
- De kwaliteiten van een kunstwerk ---> niet altijd gevolg van esthetisch inzicht MAAR -> ook
van technologische ontwikkelingen
o Kleur, lijn, textuur, perspectief, anatomie,… => véél veranderd
6
, - Kunst = meer dan het kunnen van iets -> een kwestie, open vraag -> verschillende
antwoorden bied
o 2 meest gangbare eigenschappen:
▪ Ambachtelijke kwaliteit
▪ Esthetische krachten
▪ Nog zoveel meer -> op zich allemaal onmisbaar!
o De metafoor van Johannes à Porta!
▪ Meisje krijgt een portretje van haar man -> moet naar oorlog + lang weg
Het simpel portretje -> op zich weinig waard krijgt heel
veel waarde
---> de betekenis – liefdesverklaring – versmelt met
het object
+ je kan het namaken MAAR ---> niet hetzelfde!
▪ De mensen krijgen een sterke band met de kunst ---> betekenis van het
object zal versmelten
▪ Het kunstwerk wordt pas echt belangrijk als je er geloof aan begint te
hechten + aan de geschiedenis ervan
Hoe sterker cognitief-emotionele band ---> hoe sterker
effect
- De waarde ---> talloze factoren bepaald!
CALEIDOSCOOP
- Het opengooien van de ‘discipline’ kunstgeschiedenis in de 20e eeuw ---> basis inleiding
- Vaak liggen grote namen aan basis v. vernieuwingen en nieuwe technieken
- Focus kunstgesch. Vaak verschoven v. receptie-esthetica ---> technische kunstgeschiedenis
o Receptie-esthetica = manier waarop kunst door tijd ---> ontvangen wordt door
publiek
o Technische kunstgeschiedenis = onderzoek naar materiaaltechnische
eigenschappen v. d. objecten
- Voor vernieuwde inzichten op kunst ---> beroep gdn op andere wetenschappen
Niet zuiver historisch meer
• Bildwissenschaft
7
,DEEL 1: HET PRODUCT KUNST
- Kunst is onderhevig aan vraag en aanbod! ---> als je een belangrijk werk maakt
Ontstaat spanning tussen productie en consumptie
= een moeilijke evenwichtsoefening
- Vb. Kazimir Malevitsj, het zwarte vierkant
o Je kan andere composities maken
▪ Andere kleuren
▪ Andere vormen
---> herhaling is nodig om een zeker bekendheid te creeëren!
MAAR betekenis verzwakt telkens dat er een nieuwe
versie van gemaakt word.
= een afschaduwing van het oorspronkelijke
- {Productie = nodig om markt in beweging te brengen – overproductie ondermijnt de
‘uniciteit’ van het product}
- De Nederlands kunstenaar-satiricus Jacob Campo Weyerman (vroege 18e eeuw)
o Schrijft een soort van verslag van verschillende kunsten
▪ ‘naamkopers begrijpen niks van kunst’ zegt Weyerman
▪ Ook de handelaars en kunstenaars zelf ---> pakt hij aan
- De handel bestaat uit drie personen: De opdrachtgevers –
tussenpersoon {handelaar} - de kunstenaars
- De plaats, regime en soort handel heeft een grote impact op hoe
de handelaar evolueert
---> bekendheid, inkomsten, …
- Pas recent dat kunst en economie in hetzelfde vlak gezien
worden!
{zie voorbeeld Christus als Salvator Mundi – Leonardo da Vinci}
- Patrons and Painters (1963) – Francis Haskell
= een vn eerste ---> economisch verband met kunst!
o Wel enkel maar 1 aspect van kunsthandel
▪ Over de opdrachtgevers
- Artist and Artisans in Delft: A socio-Economic Study of the
Seventeenth Century (1982) – John Michael Montias
= eerste deftige analyse
o Nadien nog andere werken die op
het onderwerp verder ingaan
- Vb. Jan van Goyen => in 2de fase van leven ->
snelle manier om landschapjes te tekenen
=> Grote omzet, goedkoper produceren, hoge prijs
8
, - Analyse van Montias –> ondermijnt en niet goed ontvangen!
o Ondermijnde belang van artistieke intuïtie, het conceptuele genie en ambachtelijke
kwaliteit als graadmeters v. d. kunst
---> stijlkeuze had niet enkel te maken met technische en intellectuele
vaardigheden! ---> kunst kon ook economische ‘drijfveer’ hebben!
o Kunstenaars doorgaans goede bedrijfsleiders!
- Vb. Rafael => had atelier met werknemers (kunstenaars) ---> zorgden voor elk één
onderdeel van het schilderij + met zijn bekende naam => leverde veel geld op!
o Grote impacts op de arbeidsmarkten ->
meer vraag + meer aandacht
<>
- Vb. Johannes Vermeer => het tegenvoorbeeld
o Niet wereldlijk bekend – werkte in Delft
o Maakte voor mensen in zijn omgeving
schilderijen
o Pas later bekend geworden na zijn dood
---> toen zijn werken gekocht door één
persoon -> weinig geld waard: hij was
onbekend en onbemind
o In 19e eeuw na Baudelaire ( heropflakkering ‘la vie moderne’) + de schilder Manet +
de impressionisten
o Théophile Thoré-Bürger => presenteerde zijn werk als toonbeeld v. h. dagelijkse
leven
- Vanaf 15e – 16e eeuw {kunstenaars worden zich bewust van hun unieke positie in samenl.}
---> ontstaan van valore di fatica en valore di stima = verschil tussen prijs van ambachtelijke
werk (fatica) en prijs die men uiteindelijk wil betalen (stima)
o Ontstaan van besef dat er een ondefinieerbaar verschil was ---> productiekosten &
feitelijke waarde
o Vb. Adriaen Van der Werff – maakt aantekeningen voor tijd dat hij nodig had per
werk + toen iemand kwam kopen ---> bepaalde hij adhv. uiterlijk hvl hij ging vragen
- Nagaan hoe economische omstandigheden kunst hebben bepaald
o Productie
o Consumptie
o Handel
---> kunstenaars maken vooral iets dat makkelijk verkoopt
9
, PRODUCTIE
- Alle objecten die als kunst zijn vervaardigd/ verhandeld
o Niet alles ---> kunst verkocht = als kunst bedacht!
o Vb. Art By Telephone
o Hier geen spraken meer van
ambachtelijke rol v. kunstenaar!
- Een atelier ---> minder produceren dan
bedrijf + productieproces kan invloed
hebben
- Verschillende drijfveren van kunstenaars:
o Productie in opdracht van …
o on spec. (= op speculatie --->
initiatief ligt bij de kunstenaar zelf)
▪ meer vrijheid maar hopen
dat iemand het goed vind
CONSUMPTIE
= De vraag (of soms de afname van een product)
- Kopers kunnen privépersonen zijn of overheidsinstellingen (gilden, kerkbesturen of musea)
HANDEL
- Een tussenpersoon tussen de kunstenaar (= productie) en koper (=consumptie)
o Kunsthandelaars, veilinghuizen of agenten
- Hun inkomen => bij verkoop van een kunstwerk krijgen zij een percentage
- 2 types kunsthandel: 1. De rechtstreekse kunsthandel 2. De tweedehandsmarkt
1. De Rechtstreekse kunsthandel:
a. Handelaar = contactpersoon tussen kunstenaar en afnemers
b. Bekend voorbeeld = galeries
c. Zetten kunstenaars in de markt
d. Regelen verkoop van schilderijen
2. De tweedehandsmarkt
a. Kunst = een duurzaam product (vergaat in princ. niet)
b. Bekend voorbeeld = veilinghuizen
c. Verkopen kunstwerken van (een meestal dode) kunstenaar aan hoogste
bod
e e
- Sinds 15 -16 eeuw: handel een grote impact ---> mensen geven een bepaalde vraag => een
type kunstwerk meer op de markt (omdat mensen het willen)
Bepaald de tendensen van de kunstwerken
Bepaald welk soort werken er gemaakt worden
10
