Architectuur in Context 1 les 6
De verspreiding van de Italiaans Hoog-
Renaissance
1 De Città Ideale
- Architectuur als politiek en sociaal instrument ter organisatie van de samenleving (orde,
ornament, concinnitas), en de creatie van de piazza (pleinen, zichtassen)
- Filarete (Antonio Averlino): Sforzinda:
o Filarete: liefhebber van de deugd
o Francesco Sforza, Milaan
o Architect als raadgever aan het hof: rationaliseert problemen van het leven en
wonen in de stad en formuleert er praktische antwoorden op gestoeld op
filosofische en wetenschappelijke kennis
o Vitruvius en Alberti
o Baldasare Castiliogne: Mafnificenza als evenwichtsoefening, vermijden van
excessen
o Belangrijke conceptuele en theoretische bijdrage over het bedenken van de ideale
stad van de deugd
1.1 Hertogelijke Steden Urbino en Pienza
- Palazzo Ducale, Urbino:
o Iov Federigo di Montefeltro
o Principe Umaniste
o Machtstrijd met oa Medici (Firenze), Gonzaga (Mantua)
o Bouwt 20 jaar aan de stad en paleis
o Laurana en Francesco di Giorgio Martni
§ Architect en stedenbouwkundige
§ Gedreven interesse in oorlogsvoering en de talrijke vernieuwingen die er
zich in voordoen (oa vuurwapens) en de repercuties op architectuur
§ Werkt een stadsplan voor Urbino uit met bijzondere aandacht voor
citadellen
o Tweede helft 15de eeuw, reliëfs van de friezen van het binnenplein (nu in Getty
museum) stellen de laatste ontwikkelingen van de krijgskunst voor
o Vertrekt vanuit twee bestaande gebouwen: een oude hertogelijke residentie en
een kapel
o Integreert zich in de glooiing van het landschap
o Belangrijke wisselwerking tussen landschap en architectuur: zien en gezien worden
o Magnificenza als deugd bereikt hier een uitzonderlijke evenwicht
o Westgevel
§ Privé vertrekken, geeft uit op een grote open vlakte. De loggia met twee
torens is een eye-catcher voor de bezoekers en verleent Montefletro een
prachtig uitzicht
1
, Architectuur in Context 1 les 6
o Oostgevel
§ Zijde van het stadsplein, representatie vertrekken. De gevel is uitermate
sober maar gearticuleerd door vlak afgelijnde rusticae (cfr Pallazo Ruccelei)
en pilasters die dienst doen als raam- deuromlijstingen. Het strakke en
statige karakter van de façade wordt onderlijnd doordat raam-
deuropeningen even groot zijn
o Door het Pallazo mee in de pleinaanleg te betrekken, doorbreekt Giorgio Martini
het traditionele palazzo grondplan dat een gesloten blok vormde rond één of
meerdere binnenpleinen.
o Binnenpleinen van het publiekelijke deel: aracadebouw, zuilen en pilasters in de
hoeken, pilasters op de verdieping tegen de gesloten wand (klassieke canon),
inscriptie in romeins kapitaal in het fries dat de krijgsdaden en de humanistische
idealen van Montefeltro benadrukt, perspectief door patroon in pavement.
o De humanistische idealen komen in het interieur volledig tot uiting
§ De majestueueze ontvangsttrap
§ De studiolo, tempietto delle muse en capella del perdono
• Typisch Renaissance studie-vertrek
• Privé kleinschalig
• Soort van ‘schrijn’ voor alle nieuwste vormen van kennis,
wetenschappelijke snufjes
• De schilderijen verbeelden theologen en filosofen (kennis van de
deugd)
• De kastdeuren zijn versierd met inlegwerk in perspectief dat de
humanistische idealen in kunst, architectuur, literatuur,
wetenschap voorrstelt
o Tempietto delle Muse
§ Rond temepeltje gesitueerd in privé tuin van Montefeltro
§ Opgedragen aan de Muses
§ Schilderijen stellen elk één van de muses voor
§ Verheerlijking van de inspiratiebronnen van kennis en kunst
o Capella de Perdono
§ Privé kapel
§ Zeer kleine ruimte die door een zeer kleine doch statige uitgewerkte deur
(pilasters, entablement) betreden wordt
§ De architectuur is “groots”: marmer, porfier, edelsmeedkunst, grote
verfijning en detaillering van de architecturale elementen
§ Heel sober (geen schilderijen en nauwelijks kleur
§ Verheerlijking van de Christelijke idealen van de deugd
§ Gebouwd als een kostbaar schrijn dat in alle eenvoud en eerbied de
waardevolle relieken huisvest
- Pienza (1459-1462)
o Pius II laat zijn geboortedorp herbouwen tot een Città Ideale aan hem opgedragen
o Architect Rosselino
o Centraal in ontwerp ins het nieuwe stadsplein en de transformatie van zijn
ouderlijke huis tot een Pauselijke residentie
2
De verspreiding van de Italiaans Hoog-
Renaissance
1 De Città Ideale
- Architectuur als politiek en sociaal instrument ter organisatie van de samenleving (orde,
ornament, concinnitas), en de creatie van de piazza (pleinen, zichtassen)
- Filarete (Antonio Averlino): Sforzinda:
o Filarete: liefhebber van de deugd
o Francesco Sforza, Milaan
o Architect als raadgever aan het hof: rationaliseert problemen van het leven en
wonen in de stad en formuleert er praktische antwoorden op gestoeld op
filosofische en wetenschappelijke kennis
o Vitruvius en Alberti
o Baldasare Castiliogne: Mafnificenza als evenwichtsoefening, vermijden van
excessen
o Belangrijke conceptuele en theoretische bijdrage over het bedenken van de ideale
stad van de deugd
1.1 Hertogelijke Steden Urbino en Pienza
- Palazzo Ducale, Urbino:
o Iov Federigo di Montefeltro
o Principe Umaniste
o Machtstrijd met oa Medici (Firenze), Gonzaga (Mantua)
o Bouwt 20 jaar aan de stad en paleis
o Laurana en Francesco di Giorgio Martni
§ Architect en stedenbouwkundige
§ Gedreven interesse in oorlogsvoering en de talrijke vernieuwingen die er
zich in voordoen (oa vuurwapens) en de repercuties op architectuur
§ Werkt een stadsplan voor Urbino uit met bijzondere aandacht voor
citadellen
o Tweede helft 15de eeuw, reliëfs van de friezen van het binnenplein (nu in Getty
museum) stellen de laatste ontwikkelingen van de krijgskunst voor
o Vertrekt vanuit twee bestaande gebouwen: een oude hertogelijke residentie en
een kapel
o Integreert zich in de glooiing van het landschap
o Belangrijke wisselwerking tussen landschap en architectuur: zien en gezien worden
o Magnificenza als deugd bereikt hier een uitzonderlijke evenwicht
o Westgevel
§ Privé vertrekken, geeft uit op een grote open vlakte. De loggia met twee
torens is een eye-catcher voor de bezoekers en verleent Montefletro een
prachtig uitzicht
1
, Architectuur in Context 1 les 6
o Oostgevel
§ Zijde van het stadsplein, representatie vertrekken. De gevel is uitermate
sober maar gearticuleerd door vlak afgelijnde rusticae (cfr Pallazo Ruccelei)
en pilasters die dienst doen als raam- deuromlijstingen. Het strakke en
statige karakter van de façade wordt onderlijnd doordat raam-
deuropeningen even groot zijn
o Door het Pallazo mee in de pleinaanleg te betrekken, doorbreekt Giorgio Martini
het traditionele palazzo grondplan dat een gesloten blok vormde rond één of
meerdere binnenpleinen.
o Binnenpleinen van het publiekelijke deel: aracadebouw, zuilen en pilasters in de
hoeken, pilasters op de verdieping tegen de gesloten wand (klassieke canon),
inscriptie in romeins kapitaal in het fries dat de krijgsdaden en de humanistische
idealen van Montefeltro benadrukt, perspectief door patroon in pavement.
o De humanistische idealen komen in het interieur volledig tot uiting
§ De majestueueze ontvangsttrap
§ De studiolo, tempietto delle muse en capella del perdono
• Typisch Renaissance studie-vertrek
• Privé kleinschalig
• Soort van ‘schrijn’ voor alle nieuwste vormen van kennis,
wetenschappelijke snufjes
• De schilderijen verbeelden theologen en filosofen (kennis van de
deugd)
• De kastdeuren zijn versierd met inlegwerk in perspectief dat de
humanistische idealen in kunst, architectuur, literatuur,
wetenschap voorrstelt
o Tempietto delle Muse
§ Rond temepeltje gesitueerd in privé tuin van Montefeltro
§ Opgedragen aan de Muses
§ Schilderijen stellen elk één van de muses voor
§ Verheerlijking van de inspiratiebronnen van kennis en kunst
o Capella de Perdono
§ Privé kapel
§ Zeer kleine ruimte die door een zeer kleine doch statige uitgewerkte deur
(pilasters, entablement) betreden wordt
§ De architectuur is “groots”: marmer, porfier, edelsmeedkunst, grote
verfijning en detaillering van de architecturale elementen
§ Heel sober (geen schilderijen en nauwelijks kleur
§ Verheerlijking van de Christelijke idealen van de deugd
§ Gebouwd als een kostbaar schrijn dat in alle eenvoud en eerbied de
waardevolle relieken huisvest
- Pienza (1459-1462)
o Pius II laat zijn geboortedorp herbouwen tot een Città Ideale aan hem opgedragen
o Architect Rosselino
o Centraal in ontwerp ins het nieuwe stadsplein en de transformatie van zijn
ouderlijke huis tot een Pauselijke residentie
2
