Sofie Vandermarliere 2024
MEDIAGESCHIEDENIS
INHOUD
Les 1: Inleiding..................................................................................................................... 2
1. Inhoud & doelstellingen .............................................................................................. 2
2. Achterliggende assumpties ......................................................................................... 4
3. Praktisch ................................................................................................................... 4
les 2: journalistiek ............................................................................................................. 5
1.1 wat is journalistiek? ........................................................................................... 5
Wanneer ontstaat de journalistiek? ............................................................................. 5
wat is journalistiek? .................................................................................................... 5
via etymologie naar de geschiedenis ............................................................................. 5
Journalistiek = verbonden met de samenleving ............................................................ 6
Wat is een krant? ........................................................................................................ 6
1.2 de vroege ontwikkeling van journalistiek ............................................................. 7
1.2.1 de prehistorie van de journalistiek ...................................................................... 7
1.2.2 nieuws en politiek bestuur .............................................................................. 7
1.2.3 Nieuws, handel en de voorlopers van de krant ................................................. 8
1.2.4 technologie: boekdrukkunst & kranten ........................................................... 9
1.3 Evolutie van de krant in de 19e eeuw ................................................................ 10
1.3.1 Krant & politiek in de 19e eeuw ......................................................................... 10
les 3: journalistiek ........................................................................................................... 12
1.3.2 Technologie, snelheid en prijs ........................................................................... 12
1.3.3 de krant als massamedium ............................................................................... 14
bespreking tekst ....................................................................................................... 17
1.4 Journalistiek in de 20e eeuw ................................................................................ 17
les 4: Journalistiek .......................................................................................................... 20
deel 3: journalistiek vandaag ........................................................................................ 20
1.4 Journalistiek in de 20e eeuw ............................................................................... 20
1.5 Geografische diversiteit: verschillende modellen ................................................... 21
journalistiek: de conclusie ......................................................................................... 24
Deel 2: FILM ................................................................................................................ 25
les 5: Film ....................................................................................................................... 25
2.1 De geboorte en vroege ontwikkeling van de film .................................................... 25
2.2 Film tijdens het interbellum................................................................................. 28
1
,Sofie Vandermarliere 2024
LES 1: INLEIDING
1. INHOUD & DOELSTELLINGEN
Dit opleidingsonderdeel focust op de geschiedenis van de massamedia en
massacommunicatie. De cursus behandelt de geschiedenis van een aantal cruciale media- en
communicatiefenomenen en gaat in op de politieke, culturele, sociale, technologische,
juridische, en economische actoren en ontwikkelingen die deze geschiedenis kenmerken en
sturen.
Focus op massamedia, vooral periode vanaf de 19 e eeuw
o Focus op de verschillende ontwikkelingen & actoren die deze geschiedenis
sturen
▪ Politiek
▪ Cultureel
▪ Sociaal
▪ Technologisch
▪ Juridisch
▪ Economisch
Technologie als één van de bepalende factoren in de geschiedenis van de media (de
meest bepalende factor)
• Verschillende benaderingen van mediageschiedenis
2 benaderingen
o Media = communicatietechnologieën
o Media als institutie(s)
• Afhankelijk van definitie en perspectief op ‘media’
➙ Media als communicatietechnologieën
➙ Media als instelling - “de media” (zoals onderwijs, de kerk, politiek)
• Geen chronologisch overzicht nieuwe technologieën
➙ Media-instellingen en communicatiepraktijken in historisch perspectief
➙ 4 modules
2
,Sofie Vandermarliere 2024
4 modules:
1. Journalistiek
2. Film
3. Omroep
4. Propaganda
Chronologische & thematische bespreking per module
Aandacht voor sociale, economische, technologische & politieke dimensie
Dimensies doorheen verschillende modules:
• Wisselwerking technologie-samenleving
o Technologie alleen is niet genoeg!
• Terugkeren van dezelfde debatten en politieke twistpunten
• De rol en macht van de staat, politieke actoren en commerciële actoren en de relatie
tussen hen
• De rol van ideologie in relatie met macht
• Economische concentratietendensen
• Parallellen tussen én specificiteiten van landen en regio’s (o.a. VS-Europa; België-
Nederland)
• Media en nationale identiteit en belangen
• De geschiedenis van een aantal belangrijke media– en communicatiefenomenen en –
instituties ontdekken
➙ Verbanden leggen
➙ De belangrijkste actoren identificeren en hun rol in die geschiedenis duiden
➙ Geografische gelijkenissen en verschillen in België, Europa en daarbuiten
identificeren en duiden
• Het heden beter begrijpen door inzicht in geschiedenis
3
, Sofie Vandermarliere 2024
2. ACHTERLIGGENDE ASSUMPTIES
A) Media zijn een integraal onderdeel van de samenleving
➙ Media begrijpen: situeren in de samenleving
➙ Samenleving begrijpen: rol media in rekening brengen
B) Media en hoe we ze organiseren en ermee omgaan hebben een geschiedenis
➙ Om de situatie en fenomenen van vandaag te begrijpen, moeten we hun
geschiedenis begrijpen
➙ De huidige situatie is contingent
o De afwezigheid van noodzakelijkheid, het feit dat iets is zoals het is zonder
dat dit noodzakelijk zo moest zijn
o Het feit dat iets is zoals het is zonder dat dit noodzakelijk zo moest zijn
➙ De geschiedenis heeft een belangrijke impact op de toekomst
o De toekomst van de media ligt niet vast & is afhankelijk van beslissingen die
we maken
o Geschiedenis heeft een impact, we vertrekken niet van een leeg blad!
C) Complexe interactie tussen economische, politieke, sociale, culturele en technologische
factoren
➙ Niet één bepalende factor (bv technologisch determinisme of economisch
determinisme)
➙ Geen lineaire historische ontwikkeling: continuïteit én verandering (niet een
constante vooruitgang naar meer vrijheid, of een proces van amerikanisering)
”Very often, change ends up being analysed more thoroughly because it is
attentiongrabbing and more dramatic. In contrast, the existence of continuity
may be assumed but can be left unmentioned." (Chapman 2005: 5)
➙ Er bestaan altijd spanningen en contradicties
➙ Europese, nationale, lokale specificiteit én internationale ontwikkelingen
3. PRAKTISCH
4
MEDIAGESCHIEDENIS
INHOUD
Les 1: Inleiding..................................................................................................................... 2
1. Inhoud & doelstellingen .............................................................................................. 2
2. Achterliggende assumpties ......................................................................................... 4
3. Praktisch ................................................................................................................... 4
les 2: journalistiek ............................................................................................................. 5
1.1 wat is journalistiek? ........................................................................................... 5
Wanneer ontstaat de journalistiek? ............................................................................. 5
wat is journalistiek? .................................................................................................... 5
via etymologie naar de geschiedenis ............................................................................. 5
Journalistiek = verbonden met de samenleving ............................................................ 6
Wat is een krant? ........................................................................................................ 6
1.2 de vroege ontwikkeling van journalistiek ............................................................. 7
1.2.1 de prehistorie van de journalistiek ...................................................................... 7
1.2.2 nieuws en politiek bestuur .............................................................................. 7
1.2.3 Nieuws, handel en de voorlopers van de krant ................................................. 8
1.2.4 technologie: boekdrukkunst & kranten ........................................................... 9
1.3 Evolutie van de krant in de 19e eeuw ................................................................ 10
1.3.1 Krant & politiek in de 19e eeuw ......................................................................... 10
les 3: journalistiek ........................................................................................................... 12
1.3.2 Technologie, snelheid en prijs ........................................................................... 12
1.3.3 de krant als massamedium ............................................................................... 14
bespreking tekst ....................................................................................................... 17
1.4 Journalistiek in de 20e eeuw ................................................................................ 17
les 4: Journalistiek .......................................................................................................... 20
deel 3: journalistiek vandaag ........................................................................................ 20
1.4 Journalistiek in de 20e eeuw ............................................................................... 20
1.5 Geografische diversiteit: verschillende modellen ................................................... 21
journalistiek: de conclusie ......................................................................................... 24
Deel 2: FILM ................................................................................................................ 25
les 5: Film ....................................................................................................................... 25
2.1 De geboorte en vroege ontwikkeling van de film .................................................... 25
2.2 Film tijdens het interbellum................................................................................. 28
1
,Sofie Vandermarliere 2024
LES 1: INLEIDING
1. INHOUD & DOELSTELLINGEN
Dit opleidingsonderdeel focust op de geschiedenis van de massamedia en
massacommunicatie. De cursus behandelt de geschiedenis van een aantal cruciale media- en
communicatiefenomenen en gaat in op de politieke, culturele, sociale, technologische,
juridische, en economische actoren en ontwikkelingen die deze geschiedenis kenmerken en
sturen.
Focus op massamedia, vooral periode vanaf de 19 e eeuw
o Focus op de verschillende ontwikkelingen & actoren die deze geschiedenis
sturen
▪ Politiek
▪ Cultureel
▪ Sociaal
▪ Technologisch
▪ Juridisch
▪ Economisch
Technologie als één van de bepalende factoren in de geschiedenis van de media (de
meest bepalende factor)
• Verschillende benaderingen van mediageschiedenis
2 benaderingen
o Media = communicatietechnologieën
o Media als institutie(s)
• Afhankelijk van definitie en perspectief op ‘media’
➙ Media als communicatietechnologieën
➙ Media als instelling - “de media” (zoals onderwijs, de kerk, politiek)
• Geen chronologisch overzicht nieuwe technologieën
➙ Media-instellingen en communicatiepraktijken in historisch perspectief
➙ 4 modules
2
,Sofie Vandermarliere 2024
4 modules:
1. Journalistiek
2. Film
3. Omroep
4. Propaganda
Chronologische & thematische bespreking per module
Aandacht voor sociale, economische, technologische & politieke dimensie
Dimensies doorheen verschillende modules:
• Wisselwerking technologie-samenleving
o Technologie alleen is niet genoeg!
• Terugkeren van dezelfde debatten en politieke twistpunten
• De rol en macht van de staat, politieke actoren en commerciële actoren en de relatie
tussen hen
• De rol van ideologie in relatie met macht
• Economische concentratietendensen
• Parallellen tussen én specificiteiten van landen en regio’s (o.a. VS-Europa; België-
Nederland)
• Media en nationale identiteit en belangen
• De geschiedenis van een aantal belangrijke media– en communicatiefenomenen en –
instituties ontdekken
➙ Verbanden leggen
➙ De belangrijkste actoren identificeren en hun rol in die geschiedenis duiden
➙ Geografische gelijkenissen en verschillen in België, Europa en daarbuiten
identificeren en duiden
• Het heden beter begrijpen door inzicht in geschiedenis
3
, Sofie Vandermarliere 2024
2. ACHTERLIGGENDE ASSUMPTIES
A) Media zijn een integraal onderdeel van de samenleving
➙ Media begrijpen: situeren in de samenleving
➙ Samenleving begrijpen: rol media in rekening brengen
B) Media en hoe we ze organiseren en ermee omgaan hebben een geschiedenis
➙ Om de situatie en fenomenen van vandaag te begrijpen, moeten we hun
geschiedenis begrijpen
➙ De huidige situatie is contingent
o De afwezigheid van noodzakelijkheid, het feit dat iets is zoals het is zonder
dat dit noodzakelijk zo moest zijn
o Het feit dat iets is zoals het is zonder dat dit noodzakelijk zo moest zijn
➙ De geschiedenis heeft een belangrijke impact op de toekomst
o De toekomst van de media ligt niet vast & is afhankelijk van beslissingen die
we maken
o Geschiedenis heeft een impact, we vertrekken niet van een leeg blad!
C) Complexe interactie tussen economische, politieke, sociale, culturele en technologische
factoren
➙ Niet één bepalende factor (bv technologisch determinisme of economisch
determinisme)
➙ Geen lineaire historische ontwikkeling: continuïteit én verandering (niet een
constante vooruitgang naar meer vrijheid, of een proces van amerikanisering)
”Very often, change ends up being analysed more thoroughly because it is
attentiongrabbing and more dramatic. In contrast, the existence of continuity
may be assumed but can be left unmentioned." (Chapman 2005: 5)
➙ Er bestaan altijd spanningen en contradicties
➙ Europese, nationale, lokale specificiteit én internationale ontwikkelingen
3. PRAKTISCH
4
