LES 7, 8, 9
TOPIC 4 - ordening & proportie
LES 7
● Ordeningsinstrumentarium: van de klassieke Westerse architectuur
● Transformaties: doorheen de hedendaagse architectuur
● Ordeningsinstrumentarium: doorheen de niet-Westerse architectuur
○ vb: Japanse woningbouw
Juliaan Lampens: Belgische betonarchitect in brutalistische stijl
“Proporties prikkelen het oog, kietelen het gevoel, tergen het verstand, bevredigen de geest.”
Ordeningssystemen en proportie
= verschillende onderdelen van een geheel staan in evenwichtige relatie tot elkaar
- verhoudingen
- maatstelsels, afgeleid van het menselijk lichaam (el, voet, tatami, …)
- wetten en theorieën uit de natuur (vb. gulden snede (Plato), Fibonacci)
→ Proportiesystemen zijn stelsels gebaseerd op verhoudingen van maten.
Proportie: de gulden snede
- natuur
- schilderijen
- gebouwen
- …
→ interpretatie van Le Corbusier
- Proportieleer op basis van Gulden snede
- 1945:‘Le Modulor’
- Gemiddelde lengte Europeaan: 1.75 m
- 1947: aanpassing op Engelse voetmaat
Proportie: rij van Fibonacci
- Rij van Fibonacci Leunt sterk aan bij verhouding Gulden Snede
- 0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,...
Egypte: maatsysteem
→ Oud Egyptisch maatsysteem:
+ vergelijk met Tempels in Karnak
BASIS:
- vingerbreedte = 1 zebo
- handbreedte -> 10 zebos
- spanwijdte -> 100 zebos = 1 nent
- lengte onderarm = 1 mahi
→ Standaardmaat in bouwwerken: Mahi
FILMPJES
Piramides door de lens van een architecture:
The internal ramp
https://www.youtube.com/watch?v=_JlnMs616Z0
casing blocks: https://www.youtube.com/watch?v=q4vV1aAgVGw
bouwstenen: https://www.youtube.com/watch?v=pOznETH5nGY
1
,Ordeningsinstrumentarium: van de klassieke westerse architectuur
Grieken bouwordes - grid/ raster
● De proportie
○ Vormt basis van het proportiesysteem
○ Tempelbouw
○ Optica
→ ordes: dorisch, ionisch, korintisch
GRIEKSE BOUWORDES:
- optica: optische correcties
- DOEL: creëren van perfectie en een harmonieus geheel
- Acropolis: Dorische bouwkunst
- COMPOSITIE: gelijke elementen, harmonie
verhoudingsstelsel: muziek
- Materiaalsysteem
= hoe het materiaal ingebracht wordt in de architectuur en zo meewerkt in de proportie
- ASSEN: symmetrieas + materiaalas (kolommen)
→ symmetrie: geen spiegeling, maar harmonie
- DOEL: creëren van de perfectie, harmonieus geheel
→ Parthenon 449 vr. Chr. Grieken
materiaalsysteem = een stelsel van denkbeeldige lijnen of assen die
de plaatsing van deze materiële elementen regelt.
● Het raster → Grieks raster
○ planmatige ontwikkeling steden
○ origineel uit Mesopotamië en Chinese cultuur
○ indelingen op een loodrecht raster
○ democratisch
Hippodamisch systeem
- Griekse stad Milete: opbouw volgens loodrecht raster, niet hiërarchische opdeling
→ afgeleide: schaakbordpatroon
Vanaf min. 3.50
https://www.youtube.com/watch?v=so-avGv5eho
2
, Verschil gridstructuur vs. slakstructuur?
→ De steden die Hippodamus ontwikkelde (vanaf 479 BC) staan in contrast met de tot dan toe
gebruikelijke complexiteit en wanorde van steden als Athene die meestal geleidelijk rondom een
Akropolis waren ontstaan.
- Gridstructuur (orthogonaal): Milete
- Slachstructuur: Acropolis
vb. Plan Cerda, Barcelona = GRIDSTAD → Cerda-grid
Cerda grid naar een nieuwe toekomst:
https://www.youtube.com/watch?v=3OF0ax7vDhM
LES 8
Romeinen proporties
● proporties met Vitruvius
→ Vitruvius (Romeinse architect) was de auteur van het oudste architectuur handboek: De
Architectura
= tiendelig werk over de bouwkunst en bouwmeesterschap dat er geweten was
- Bouwwerken moeten voldoen aan:
1. Firmitas (=stevigheid) → het constructieve
2. Venustas (= schoonheid) → de esthetiek, de verhoudingen, gevoel van welbevinden
3. Utilitas (=doelmatigheid) → het gebruik/ programma: vb. in een school leren, maar je
kan ook andere aspecten invoegen, welbevinden, …
= de heilige drievuldigheid van de architectuur
INHOUD: ordening, rangschikking, gepastheid, economie
VERHOUDINGEN: gebaseerd op menselijk lichaam → Vitruviaanse mens
● bouwkunst
= resultaat van expansiedrang (uitbreiding van het rijk)
→ militaire architectuur
- verdedigingswerken
- ontginningswerken
- aanleg: wegen, straten, aquaducten, rioleringswerken, …
→ gericht op verdediging en utiliteit
3
TOPIC 4 - ordening & proportie
LES 7
● Ordeningsinstrumentarium: van de klassieke Westerse architectuur
● Transformaties: doorheen de hedendaagse architectuur
● Ordeningsinstrumentarium: doorheen de niet-Westerse architectuur
○ vb: Japanse woningbouw
Juliaan Lampens: Belgische betonarchitect in brutalistische stijl
“Proporties prikkelen het oog, kietelen het gevoel, tergen het verstand, bevredigen de geest.”
Ordeningssystemen en proportie
= verschillende onderdelen van een geheel staan in evenwichtige relatie tot elkaar
- verhoudingen
- maatstelsels, afgeleid van het menselijk lichaam (el, voet, tatami, …)
- wetten en theorieën uit de natuur (vb. gulden snede (Plato), Fibonacci)
→ Proportiesystemen zijn stelsels gebaseerd op verhoudingen van maten.
Proportie: de gulden snede
- natuur
- schilderijen
- gebouwen
- …
→ interpretatie van Le Corbusier
- Proportieleer op basis van Gulden snede
- 1945:‘Le Modulor’
- Gemiddelde lengte Europeaan: 1.75 m
- 1947: aanpassing op Engelse voetmaat
Proportie: rij van Fibonacci
- Rij van Fibonacci Leunt sterk aan bij verhouding Gulden Snede
- 0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,...
Egypte: maatsysteem
→ Oud Egyptisch maatsysteem:
+ vergelijk met Tempels in Karnak
BASIS:
- vingerbreedte = 1 zebo
- handbreedte -> 10 zebos
- spanwijdte -> 100 zebos = 1 nent
- lengte onderarm = 1 mahi
→ Standaardmaat in bouwwerken: Mahi
FILMPJES
Piramides door de lens van een architecture:
The internal ramp
https://www.youtube.com/watch?v=_JlnMs616Z0
casing blocks: https://www.youtube.com/watch?v=q4vV1aAgVGw
bouwstenen: https://www.youtube.com/watch?v=pOznETH5nGY
1
,Ordeningsinstrumentarium: van de klassieke westerse architectuur
Grieken bouwordes - grid/ raster
● De proportie
○ Vormt basis van het proportiesysteem
○ Tempelbouw
○ Optica
→ ordes: dorisch, ionisch, korintisch
GRIEKSE BOUWORDES:
- optica: optische correcties
- DOEL: creëren van perfectie en een harmonieus geheel
- Acropolis: Dorische bouwkunst
- COMPOSITIE: gelijke elementen, harmonie
verhoudingsstelsel: muziek
- Materiaalsysteem
= hoe het materiaal ingebracht wordt in de architectuur en zo meewerkt in de proportie
- ASSEN: symmetrieas + materiaalas (kolommen)
→ symmetrie: geen spiegeling, maar harmonie
- DOEL: creëren van de perfectie, harmonieus geheel
→ Parthenon 449 vr. Chr. Grieken
materiaalsysteem = een stelsel van denkbeeldige lijnen of assen die
de plaatsing van deze materiële elementen regelt.
● Het raster → Grieks raster
○ planmatige ontwikkeling steden
○ origineel uit Mesopotamië en Chinese cultuur
○ indelingen op een loodrecht raster
○ democratisch
Hippodamisch systeem
- Griekse stad Milete: opbouw volgens loodrecht raster, niet hiërarchische opdeling
→ afgeleide: schaakbordpatroon
Vanaf min. 3.50
https://www.youtube.com/watch?v=so-avGv5eho
2
, Verschil gridstructuur vs. slakstructuur?
→ De steden die Hippodamus ontwikkelde (vanaf 479 BC) staan in contrast met de tot dan toe
gebruikelijke complexiteit en wanorde van steden als Athene die meestal geleidelijk rondom een
Akropolis waren ontstaan.
- Gridstructuur (orthogonaal): Milete
- Slachstructuur: Acropolis
vb. Plan Cerda, Barcelona = GRIDSTAD → Cerda-grid
Cerda grid naar een nieuwe toekomst:
https://www.youtube.com/watch?v=3OF0ax7vDhM
LES 8
Romeinen proporties
● proporties met Vitruvius
→ Vitruvius (Romeinse architect) was de auteur van het oudste architectuur handboek: De
Architectura
= tiendelig werk over de bouwkunst en bouwmeesterschap dat er geweten was
- Bouwwerken moeten voldoen aan:
1. Firmitas (=stevigheid) → het constructieve
2. Venustas (= schoonheid) → de esthetiek, de verhoudingen, gevoel van welbevinden
3. Utilitas (=doelmatigheid) → het gebruik/ programma: vb. in een school leren, maar je
kan ook andere aspecten invoegen, welbevinden, …
= de heilige drievuldigheid van de architectuur
INHOUD: ordening, rangschikking, gepastheid, economie
VERHOUDINGEN: gebaseerd op menselijk lichaam → Vitruviaanse mens
● bouwkunst
= resultaat van expansiedrang (uitbreiding van het rijk)
→ militaire architectuur
- verdedigingswerken
- ontginningswerken
- aanleg: wegen, straten, aquaducten, rioleringswerken, …
→ gericht op verdediging en utiliteit
3
