Samenvatting kwalitatieve methoden in de gezondheidszorg

KWALITATIEF ONDERZOEK

HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE TOT KWALITATIEF ONDERZOEK

Definitie kwalitatief onderzoek = vorm v sociaal onderzoek dat focust op de manier dat mensen waarde geven
aan hun ervaringen & de wereld waarin ze leven

 Begrijpen, beschrijven & interpreteren van gedrag, gevoelens & ervaringen
 Instrument = onderzoeker
 Holistisch beeld creëren, woorden analyseren, gedetailleerd standpunt van de informant
verkrijgen, onderzoeken in natuurlijke setting
 Multimethode = interpretatieve en natuurlijke benadering
 Onderbouwd met woorden en letters, niet met cijfers
 Kwaliteitsbewaking: thrustworthness  validiteit & betrouwbaarheid

Traditioneel onderzoeksproces verloopt soms anders bij kwalitatief onderzoek  geen lineair proces

Mixed method design = combi kwalitatief en kwantitatief

 Inductief kwalitatief = niet vertrekken van hypothese
 Onverwachte wendingen mogelijk
 Onderzoeksproces moet soms worden aangepast
 Deductief kwantitatief = vertrekken van hypothese


8 ABSOLUTE UITGANGSPUNTEN:
1) Data vormen vertrekpunt = “primacy of data” = belang van
gegevens
 Inductief onderzoeksproces = geen hypothese (open perspectief)
 Bestaande theorie is niet bepalend  data leidt tot theorie & bep verloop onderzoek
2) Context is cruciaal (holistic inquiry)
 Mensen = product context, historiek & temporaliteit  bepaalt gedrag
 Persoonlijke, sociale, culturele context  vnl. bij data-collectie & -analyse
3) Onderzoek in “echte & natuurlijke” leefwereld vd participanten (naturalistic inquiry)
 “Immersion” in leefwereld = jezelf onderdompelen, deelgenoot worden
 Als vreemde het vanzelfsprekende blootleggen = “naive observer” = make the familiar strange
 Gericht op inzichten in processen, interacties, betekenis & waarden
4) Focus op “emic” perspectief = kijk, perceptie, betekenis, interpretatie, beleving, ervaring
 Door ogen vd deelnemer kijken = subjectieve, innerlijke wereld  dynamisch
 Empowerend = stem geven aan deelnemers + sturen vd studie (vnl. zwakkere groepen)
  “etic” perspectief kwantitatief oz = outsiders view
5) Thick description = zeer gedetailleerde beschrijvingen
 Volledige, diepgaande beschrijving van onderzoeksproces, cultuur/context, resultaten
 Feitelijk, maar ook theoretisch & analytisch  geeft theoretisch en abstract idee over wat leeft
6) Verhouding onderzoeker-deelnemer
 Wederzijds vertrouwen, niet beoordelend
 “Rapport” = niet perse intieme vriendschap/band, wel onderhandeling en delen van ideeën
 Expertise bij participanten  gidsen onderzoeker door thema
7) Onderzoeker positioneert zich op continuüm van insider-outsider = mate waarin onderzoeker deel
uitmaakt van (sub)cultuur
 Voordelen: makkelijker inzichten verkrijgen



1

,  Nadelen: dingen worden vanzelfsprekend (“gesloten geest”, “blinde vlekken”), afstand,
analytische objectiviteit?, managen verwachtingen van deelnemers
8) Reflexiviteit = belangrijkste sleutel  omwille v beïnvloeding door onderzoeker
 Introspectie = exploratie van eigen ervaring & betekenis van inzichten & interpretaties
 Intersubjectieve reflectie = hoe beïnvloedt relatie met deelnemers het onderzoek?
 Wederkerigheid = samenwerking onderzoeker met deelnemers & partners
 Kritische kijk op machtsrelatie & sociale positie vd onderzoeker
 “Discursieve deconstructie” = taal en betekenissen


BRUIKBAARHEID KWALITATIEF ONDERZOEK IN GEZONDHEID(SZORG):
1) Gezondheid = onlosmakelijk verbonden met:
 Sociale constructie v ziekte, preventie, risico
 Ervaring, beleving, betekenisverlening v ziekte, pijn, afhankelijkheid, behandeling
 Context  beslissingen maken rond geboorte, sterfte, interventies
 Factoren die kwaliteit v zorg bepalen
 Motivatie
2) Gezondheidszorg pas effectief indien rekening houden met & inspelen op zaken die gezondheid
beïnvloeden = subjectief (verbonden met persoon)
3) Inzicht in subjectieve ervaringen, processen, betekenisverlening, beslissingen, …
 = menselijke ervaringen  luisteren, vragen stellen, niet veroordelen, …
 Toewijding, geduld, begrip, vertrouwen, geven & nelen, flexibiliteit, openheid, …
 = gedeelde principes onder gezondheidswerkers & kwalitatieve onderzoekers


PROBLEMATIEK IN KWALITATIEF ONDERZOEK:
1) Gebrek methodologische kennis  geen onderzoek naar juiste methodologie
2) Verdrinken in data en tijdsnood  afwegen volume data & tijdshorizon
3) Romantisering & emotionaliteit
 Te veel opgaan in leefwereld  ware stem
 Activisme
4) Methodolatry  method slurring:
 Obsessief vasthouden aan benadering & methode, terwijl flexibiliteit voordelig is
 Onverwijld methodes & benaderingen door elkaar gebruiken  coherentie weg

HOOFDSTUK 2: WETENSCHAPSFILOSOFIE & PARADIGMADEBAT

In elke cultuur & tijd: ontwikkeling expliciete wereldbeschouwing, “theorie”:

1) Magisch-mythisch denken = “geesten”, verbeelding, bovennatuurlijke krachten ~ geloof
2) Metafysisch denken = speculatieve theorie ~ denken, niet te meten/observeren
3) Wetenschappelijk denken = empirisch & logisch verantwoorde theorie ~ observeren/meten


BELANG WETENSCHAPSFILOSOFIE: WAT IS ECHTE KENNIS?
- Verhelderen onderscheid:
 Wetenschap  onwetenschappelijke vormen kennis/theorie
 Ware, geldige, betrouwbare kennis  onware, ongeldige, onbetrouwbare kennis
 Bv. astronomie  astrologie, geneeskunde  alternatieve geneeswijzen
- Inzicht in wat wetenschap is, werkzaamheid, wetenschappelijke methoden, wetenschappelijke
ontdekking & wetenschappelijke verantwoording
- Kritische rol:

2

,  Denkfouten in onderzoek & literatuur
 Complexiteit, relativiteit, diversiteit  wat is goede evidentie?
 Onwetenschappelijk gebruik, misbruik v wetenschap:
 Big Pharma, racisme, nationalisme, fascisme, …
 Grenzen aan wetenschap, waardendebat: dierenproeven, genetische manipulatie,
euthanasie, …

Basistermen:

- Ontologie = zijnsleer = studie zijn vh geheel der dingen, eigenheid vd werkelijkheid & bestaan
- Epistemologie = kennisleer = wat is echte kennis?
- Methodologie = methodenleer = studie methoden, procedures, werkwijzen vd wetenschap
 Gegrond in theoretische & filosofische ideeën over realiteit & wetenschap
 Kwalitatief onderzoek: uitgaan van bep realiteit en nagaan wat kennis errond is


RELATIE WETENSCHAP MET…
Waarheid, zekerheid, objectiviteit  realiteit

- Waarheid
 Realisme: doel wetenschap = waarheid
 Structuren/relaties onafh vd mens  wetenschap moet die accuraat/volledig beschrijven
 Verificatie + confirmatie
 Bij minste tegenbewijs of gebrek aan bewijs  definitieve verwerping = falsificatie
 Belangrijke vertegenwoordiger = Karl Popper
 Pragmatisme: doel wetenschap = zoeken nr oplossingen ipv waarheid
 Belangrijke vertegenwoordiger = John Dewey
 “Nut” ipv “waarheid”, abstractie & idealisering, instrumenteel
- Zekerheid:
 Problemen:
1. Inductie (& deductie): nooit 100% zeker  theorie slechts benadering vd realiteit
2. Causale relaties: nooit 100% zeker  relatie steekproeven & confidentie-intervallen
3. Voorspellingen: nooit 100% zeker  geen empirisch materiaal over toekomst
 Realisme: wetenschap kan niet definitief geverifieerd worden  enkel hypothese
 Pragmatisme: zekerheid is irrelevant zolang er functionele oplossingen gevonden worden
- Objectiviteit:
 View from nowhere = zeer objectief naar zaken kijken
 Paradigmadenken = perspectief telt wel, niet puur objectief  denkkader
 Culturele & psychologische bril  bepaalt hoe je verschijnselen & kennis ziet
 Soorten paradigmatische invloeden:
 Genderinvloed = fallocentrisme  bv. vnl. mannen in wetenschap, Matilda-effect,
ontwikkeling contraceptiva, …
 Culturele invloed, incl. etnocentrisme  bv. weinig niet-Westerse ideeën in wetenschap,
meridiaan v Greenwich, datumgrens, …
 Socio-historische invloeden  bv. ondergang Paaseiland, nieuwe voedingsdriehoek, …
 Economisch-politieke invloed: wetenschapsbeleid
 Technologische invloed  bv. AI

Intermediaire conclusie:

1) Volmaakte overeenstemming wetenschap & werkelijkheid?
 In principe onmogelijk  veel invloeden die perspectief op werkelijkheid veranderen
 Kennis = menselijke constructie

3