Inhoudsopgave
Hoofdstuk 2: Op weg naar een definitie en beroepsprofielen.......................................................................17
Hoofdstuk 3: Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk maakt.................................................................25
Hoofdstuk 4: Gezondheidspsychologie......................................................................................................... 31
Hoofdstuk 5: Levenslooppsychologie............................................................................................................ 36
Hoofdstuk 6: Cognitieve theorieën............................................................................................................... 47
Hoofdstuk 7: Gedragspsychologie – klassieke conditionering........................................................................52
1
Psychologie voor sociaal werk semester 1
,Hoofdstuk 1: op weg naar een definitie van psychologie
Wat is psychologie
- Wetenschap van de ziel
- Wetenschap van het gedrag
o Gedachten gevoelens en gedragen
Hoe komt het dat gewone mensen bereid zijn andere schade te betrokken?
Sociale psychologie
- = wetenschappelijke studie van invloed van anderen op onze gedragingen
- Individuen verschillen maar overschatten eigen uniekheid en eigen individualiteit
- Onderzoek Haney
Hoe beïnvloedt de situatie ons gedrag
- Eerste grote vraag sociaalpsychologen:
Hoe konden wreedheden in concentratiekampen ontstaan
- Adorno
o The authoritarian personality
o Ontstond door Duiste opvoeding:
Stikte gehoorzaamheid aan de ouders
- Conformisme
o We voegen ons gedrag naar dat van de groep
o Zonder directe oproep om dit te doen
o 75% die altijd meedoet met de groep
Zonder druk!
Experiment van Soloman Asch (1956) (video met lijnen...)
- Gaat over: Conformisme
o Hoe meegaand zijn we
- Hoe een groep wordt geconfronteerd om antwoorden te geven
- Verschillende testen waarbij de groep een juist antwoord moet geven
- Ze horen de antwoorden van de andere GL, en volgen hen daarin mee
o Ook al is het een fout antwoord
Welke omstandigheden omvat conformisme?
- Unanimiteit (eenstemmig) van de meerderheid
o Als iedereen antwoord A kiest, dan is het moeilijker om een ander antwoord te geven ook
al is het antwoord van de groep fout
- Omvang van de groep
o De grootte van de groep speelt ook een rol, een groep van 30 personen hebben meer
impact dan een groepje van 3 personen
- Openbaarheid
o Hoe openbaarder, hoe moeilijker het is om u mening te delen
- Ambiguïteit
o Onzekerheid of onzekerheid-tolerantie. Het is het vermogen dubbelzinnige situaties en
tegenstrijdig gedrag tolereren
- Samenstelling van de meerderheid
o Hoe is de groep samengesteld? Is het een groep met allemaal slimme mensen van
professoren, dan ga je eerder hun mening volgen.
2
Psychologie voor sociaal werk semester 1
, - Gevoel van eigenwaarde
o Heb je een laag zelfbeeld dan is de neiging groot om gewoon mee te gaan met anderen en
hun mening delen
- Macht van een bondgenoot
o Is er iemand anders die mee jouw mening verkondigt? Dan zal je meer de neiging hebben
om daarvoor op te komen
- Onafhankelijkheid
o Als je meer onafhankelijk bent, dan heb je minder de neiging om mensen te volgen
- Culturele verschillen
o Zijn er culturen die meer meegaander zijn dan de rest?
Gehoorzaamheid aan autoriteit:
- Onderzoek Hofling
o Onderzoek: 22 ziekenhuizen
o Dokter belt verpleegster in de nacht om een dodelijke injectie te in injecteren
o Gaat zij dit doen, ja of nee
o 21 van de 22 van de verpleegster gehoorzamen dokter
- Stanley Milgram (1963) beelden experiment:
o Proefpersoon stelt vragen aan een 2de proefpersoon
o Verkeerd antwoord= stroomschok (+5 V)
Oplopende sterkte worden toegediend,
o Proefpersonen maken fouten in leeronderzoeken, bij elk fout komr er meer Volt
(elektrocuteren). 100% gaat door tot 300V en 65% gaat door tot 450V.
o Proefpersoon wist niet dat er geen stroomschokken werden toegediend
o De acteur (zogenaamde tweede proefpersoon) simuleerde pijn.
o Onderzoek ging over invloed van autoriteit, Onderzoek te doen naar leren onder druk.
o Autoriteit van onderzoeker
Iemand ertoe zetten om morele grenzen te overschrijden
o Conclusie= schokkend:
65 % van de proefpersonen ging door tot een dodelijk niveau van stroomsterkte
Waarom gehoorzamen we een autoriteit?
- Onderzoek werd in vele variaties herhaald. Extra neiging tot gehoorzaamheid bij:
o Gelijkwaardige persoon modelleerde
o Slachtoffer niet in de buurt
o Onder toezicht van autoriteitsfiguur
o Autoriteitsfiguur hogere status
Meetbare persoonlijkheidskenmerken spelen geen doorslaggevende rol!!
In de praktijk: waarom worden gewone mensen tot het kwaad verleid
- Mensen doordringen van ideologie die acties of denkwijzen rechtvaardigt
- Eerst triviaal schijnende, maar schadelijke handeling laten verrichten en geleidelijke aanzet
- Leider eerst meelevend en steeds dictatorialer
- Vage en steeds veranderende regels
- Nieuw etiket => ideologie legitimeren
- Sociale voorbeelden van volgzaamheid
- Afwijkende mening mag geuit worden, maar bevelen moeten opgevolgd worden
- De humanistieke slachtoffer stimuleren
- Verantwoordelijkheid spreiden
3
Psychologie voor sociaal werk semester 1
, - Moeilijk om aan de situatie te onttrekken
Helden en moed
- Iemand die een ander in nood helpt
- Die een onrechtvaardig of corrupt systeem bevecht
- Zonder zich te bekommeren
- Hij wordt beloond
- Afwijkende gedrag= negatieve
- Relatief weinig onderzoek
- Joe Darby
Hoe creëren systemen situaties die het gedrag beïnvloeden?
- Het Stanford Prison Experiment
o Studenten werden willekeurig in twee groepen van twaalf opgesplitst
o Gevangenengroep/Bewakersgroep
o Studenten begonnen zich naar hun rol te gedragen
o Gevangenen werden onderdanig, bewakers werden in verleiding gebracht om hun macht
te misbruiken.
o Het experiment werd stopgezet toen Christina Maslach, een studente die interviews
afnam in de 'gevangenis' en een verhouding had met Zimbardo, ernstige kritiek op de
mensonterende omstandigheden uitte.
o 6 dagen van geplande twee weken werden volgbracht
o Zimbardo merkt op dat 50 buitenstaanders die kennis hadden van gevangenisexperiment
Maslach, de enige was die vraagtekens had bij de morele kant.
o Experiment toont
Dramatische gevolgen van normale, gezonde studenten die in een
namaakgevangenis werden gestopt
o Het is een klassiek geworden voorbeeld van de kracht van de sociale situatie.
- Onderzoeken toont gehoorzaamheid/conformisme aan
- Blijkt dat mensen door de macht slechte daden kunnen begaan
o Bv: militairen in de Abu Graib-gevangenis in Irak
- Voor een inzicht in zulk complex gedrag zijn drie analyseniveaus nodig:
o De disposities van het individu
Iets in ons, hang van ons af
o De krachten van de situatie
Hoe sterk is de situatie
o De macht van het systeem
Waardoor bepaalde situaties worden gecreëerd en in stand gehouden
- Veranderen van onacceptabel
o Gedrag zoals: Pesten, discriminatie of terrorisme is
o Niet alleen inzicht nodig in gedragsmodificatie van de afzonderlijke daders
- Inzicht nodig op
o Wijze waarop machtssystemen/situaties zich creëren en in stand houden
o Kunnen worden gemodificeerd.
Deïndividuatie
- = mensen verliezen persoonlijke identiteit omdat ze onderdeel zijn van een massa. Ze
verliezen een deel van hun verantwoordelijkheidsgevoel en hun waarden.
o Mensen gedragen zich anders als anoniem lid van een groep dan wanneer ze alleen zijn
- Groepen
4
Psychologie voor sociaal werk semester 1
Hoofdstuk 2: Op weg naar een definitie en beroepsprofielen.......................................................................17
Hoofdstuk 3: Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk maakt.................................................................25
Hoofdstuk 4: Gezondheidspsychologie......................................................................................................... 31
Hoofdstuk 5: Levenslooppsychologie............................................................................................................ 36
Hoofdstuk 6: Cognitieve theorieën............................................................................................................... 47
Hoofdstuk 7: Gedragspsychologie – klassieke conditionering........................................................................52
1
Psychologie voor sociaal werk semester 1
,Hoofdstuk 1: op weg naar een definitie van psychologie
Wat is psychologie
- Wetenschap van de ziel
- Wetenschap van het gedrag
o Gedachten gevoelens en gedragen
Hoe komt het dat gewone mensen bereid zijn andere schade te betrokken?
Sociale psychologie
- = wetenschappelijke studie van invloed van anderen op onze gedragingen
- Individuen verschillen maar overschatten eigen uniekheid en eigen individualiteit
- Onderzoek Haney
Hoe beïnvloedt de situatie ons gedrag
- Eerste grote vraag sociaalpsychologen:
Hoe konden wreedheden in concentratiekampen ontstaan
- Adorno
o The authoritarian personality
o Ontstond door Duiste opvoeding:
Stikte gehoorzaamheid aan de ouders
- Conformisme
o We voegen ons gedrag naar dat van de groep
o Zonder directe oproep om dit te doen
o 75% die altijd meedoet met de groep
Zonder druk!
Experiment van Soloman Asch (1956) (video met lijnen...)
- Gaat over: Conformisme
o Hoe meegaand zijn we
- Hoe een groep wordt geconfronteerd om antwoorden te geven
- Verschillende testen waarbij de groep een juist antwoord moet geven
- Ze horen de antwoorden van de andere GL, en volgen hen daarin mee
o Ook al is het een fout antwoord
Welke omstandigheden omvat conformisme?
- Unanimiteit (eenstemmig) van de meerderheid
o Als iedereen antwoord A kiest, dan is het moeilijker om een ander antwoord te geven ook
al is het antwoord van de groep fout
- Omvang van de groep
o De grootte van de groep speelt ook een rol, een groep van 30 personen hebben meer
impact dan een groepje van 3 personen
- Openbaarheid
o Hoe openbaarder, hoe moeilijker het is om u mening te delen
- Ambiguïteit
o Onzekerheid of onzekerheid-tolerantie. Het is het vermogen dubbelzinnige situaties en
tegenstrijdig gedrag tolereren
- Samenstelling van de meerderheid
o Hoe is de groep samengesteld? Is het een groep met allemaal slimme mensen van
professoren, dan ga je eerder hun mening volgen.
2
Psychologie voor sociaal werk semester 1
, - Gevoel van eigenwaarde
o Heb je een laag zelfbeeld dan is de neiging groot om gewoon mee te gaan met anderen en
hun mening delen
- Macht van een bondgenoot
o Is er iemand anders die mee jouw mening verkondigt? Dan zal je meer de neiging hebben
om daarvoor op te komen
- Onafhankelijkheid
o Als je meer onafhankelijk bent, dan heb je minder de neiging om mensen te volgen
- Culturele verschillen
o Zijn er culturen die meer meegaander zijn dan de rest?
Gehoorzaamheid aan autoriteit:
- Onderzoek Hofling
o Onderzoek: 22 ziekenhuizen
o Dokter belt verpleegster in de nacht om een dodelijke injectie te in injecteren
o Gaat zij dit doen, ja of nee
o 21 van de 22 van de verpleegster gehoorzamen dokter
- Stanley Milgram (1963) beelden experiment:
o Proefpersoon stelt vragen aan een 2de proefpersoon
o Verkeerd antwoord= stroomschok (+5 V)
Oplopende sterkte worden toegediend,
o Proefpersonen maken fouten in leeronderzoeken, bij elk fout komr er meer Volt
(elektrocuteren). 100% gaat door tot 300V en 65% gaat door tot 450V.
o Proefpersoon wist niet dat er geen stroomschokken werden toegediend
o De acteur (zogenaamde tweede proefpersoon) simuleerde pijn.
o Onderzoek ging over invloed van autoriteit, Onderzoek te doen naar leren onder druk.
o Autoriteit van onderzoeker
Iemand ertoe zetten om morele grenzen te overschrijden
o Conclusie= schokkend:
65 % van de proefpersonen ging door tot een dodelijk niveau van stroomsterkte
Waarom gehoorzamen we een autoriteit?
- Onderzoek werd in vele variaties herhaald. Extra neiging tot gehoorzaamheid bij:
o Gelijkwaardige persoon modelleerde
o Slachtoffer niet in de buurt
o Onder toezicht van autoriteitsfiguur
o Autoriteitsfiguur hogere status
Meetbare persoonlijkheidskenmerken spelen geen doorslaggevende rol!!
In de praktijk: waarom worden gewone mensen tot het kwaad verleid
- Mensen doordringen van ideologie die acties of denkwijzen rechtvaardigt
- Eerst triviaal schijnende, maar schadelijke handeling laten verrichten en geleidelijke aanzet
- Leider eerst meelevend en steeds dictatorialer
- Vage en steeds veranderende regels
- Nieuw etiket => ideologie legitimeren
- Sociale voorbeelden van volgzaamheid
- Afwijkende mening mag geuit worden, maar bevelen moeten opgevolgd worden
- De humanistieke slachtoffer stimuleren
- Verantwoordelijkheid spreiden
3
Psychologie voor sociaal werk semester 1
, - Moeilijk om aan de situatie te onttrekken
Helden en moed
- Iemand die een ander in nood helpt
- Die een onrechtvaardig of corrupt systeem bevecht
- Zonder zich te bekommeren
- Hij wordt beloond
- Afwijkende gedrag= negatieve
- Relatief weinig onderzoek
- Joe Darby
Hoe creëren systemen situaties die het gedrag beïnvloeden?
- Het Stanford Prison Experiment
o Studenten werden willekeurig in twee groepen van twaalf opgesplitst
o Gevangenengroep/Bewakersgroep
o Studenten begonnen zich naar hun rol te gedragen
o Gevangenen werden onderdanig, bewakers werden in verleiding gebracht om hun macht
te misbruiken.
o Het experiment werd stopgezet toen Christina Maslach, een studente die interviews
afnam in de 'gevangenis' en een verhouding had met Zimbardo, ernstige kritiek op de
mensonterende omstandigheden uitte.
o 6 dagen van geplande twee weken werden volgbracht
o Zimbardo merkt op dat 50 buitenstaanders die kennis hadden van gevangenisexperiment
Maslach, de enige was die vraagtekens had bij de morele kant.
o Experiment toont
Dramatische gevolgen van normale, gezonde studenten die in een
namaakgevangenis werden gestopt
o Het is een klassiek geworden voorbeeld van de kracht van de sociale situatie.
- Onderzoeken toont gehoorzaamheid/conformisme aan
- Blijkt dat mensen door de macht slechte daden kunnen begaan
o Bv: militairen in de Abu Graib-gevangenis in Irak
- Voor een inzicht in zulk complex gedrag zijn drie analyseniveaus nodig:
o De disposities van het individu
Iets in ons, hang van ons af
o De krachten van de situatie
Hoe sterk is de situatie
o De macht van het systeem
Waardoor bepaalde situaties worden gecreëerd en in stand gehouden
- Veranderen van onacceptabel
o Gedrag zoals: Pesten, discriminatie of terrorisme is
o Niet alleen inzicht nodig in gedragsmodificatie van de afzonderlijke daders
- Inzicht nodig op
o Wijze waarop machtssystemen/situaties zich creëren en in stand houden
o Kunnen worden gemodificeerd.
Deïndividuatie
- = mensen verliezen persoonlijke identiteit omdat ze onderdeel zijn van een massa. Ze
verliezen een deel van hun verantwoordelijkheidsgevoel en hun waarden.
o Mensen gedragen zich anders als anoniem lid van een groep dan wanneer ze alleen zijn
- Groepen
4
Psychologie voor sociaal werk semester 1
