Ergotherapie in de geriatrie 1
Hoorcollege 1 Inleiding
Verschillende definities en symptomen
Definitie ouderen = heel moeilijk, grote variabiliteit
▪ eigen levensverhaal
▪ eigen normen
→ leeftijd zegt niets over mogelijkheden en beperkingen
Naamgeving
Vroeger: jong-bejaarde
Nu: ouderen → nadruk op het verouderen
Oudere populatie:
• 3de
▪ Ouderen met mogelijkheden
▪ Geen last van functionele stoornissen
• 4 de
▪ Kwetsbare oudere
▪ Ondervinden beperkingen
▪ Geconfronteerd met verlies
• 5 de
▪ Palliatieve
▪ Bijna dood
Tijdsgebonden visies op het verouderen:
= Een continuum van negatief naar positief
Plato = ouderen hebben ervaring, moeten naar hen luisteren (positieve visie)
Aristoteles = ouderen hebben geen nut, ze moeten wachten tot ze dood zijn (negatieve visie)
→ verschillende theoriën doorheen de jaren
Disengagment theorie
Cumming en Henry (1961)
= natuurlijke en wenselijk proces dat zal leiden tot een hoger welzijn bij ouderen (actief
blijven)
Uitgangspunten:
- Maatschappij ‘promoot’ disengagement
- Gelijktijdig ‘loskoppelen’
= wenselijk & natuurlijk proces dat zal leiden tot een hoger welzijn bij ouderen
= vroeger ouderen onderzoeken was niet interessant, pas na de wetenschap over ouderen
ontstonden theorieën.
1
,Activiteitstheorie
Ruth Cavan et al. (1949)/ Havighurts en Albrecht (1953)
Uitgangspunten:
- de sociale integratie en een hoge betrokkenheid bij sociale netwerken.
- verlies van rollen en activiteiten = alternatief
→ kritiek op de theorie: hangt af van de activiteiten die je doet
Continuïteitstheorie
Atchley (1989)
Voortgevloeid uit vorige 2 theorieën
• Na pensioen de nood om gelijk(aardig)e activiteiten, interesses na te streven
• Uitgaan van de persoonlijkheid van de individu
• = Differentiaal disengagement
De moraal en tevredenheid komt door activiteiten, maar het moeten activiteiten zijn die ze
leuk vinden, aantal niet zo belangrijk.
→ Kritiek: wat als het niet meer gaat?
→ Gevolg: volgende theorie
In deze en voorgaande werd geen rekening gehouden met economische en sociale context:
kunnen mensen activiteiten betalen?
Successful ageing
Rowe & Kahn (1987), Baltes & Baltes (1990)
Als gevolg van de continuïteitstheorie:
• avoidance of disease,
• high cognitive capacity
• active engagement within later life
Active ageing
WHO (2002)
Proberen verouderen, aan de hand van je eigen mogelijkheden.
1ste keer kijken naar factoren die activiteit zou kunnen beinvloeden
(sociaal, praktisch, fysiek, sociaal?) → hoe kan maatschappij daarop
inspelen? (Bv: filmavond in de okra)
Healthy ageing
WHO (2015 -2030)
WHO defines healthy ageing as “the process of developing and maintaining the functional
ability that enables wellbeing in older age.”
2
,Adding life to years: enabling older people to be and to do what they value most
WHO → gezond ouder worden is het belangrijkste
Ze vinden dat de voorgaande theorie nog teveel nadruk legt op het actieve
→ Deze: nadruk op het zo lang mogelijk gezond blijven.
Demografie
Lange tijd was oud worden een uitdaging:
• Begin 20ste eeuw: een honderdjarige was een unicum
• 2022: 2561 Belgen > 100 jaar → steeds meer mensen worden ouder
• 5-jaarlijks maakt de Verenigde Naties het rapport ‘World Population Ageing’ op:
Demografische cijfers van 200 landen wereldwijd
• Heel de wereld wordt ouder, vooral Europa
België
Oorzaken verandering:
1. Levensverwachting stijgt
2. Babyboom
3. Anticonceptie
Oorzaken
1 Levensverwachting stijgt:
• Meer vergrijzing en verzilvering
▪ Vergrijzing = totaal aantal ouderen (65+) tov beroepsbevolking is groter
Examenvraag!
▪ Verzilvering = het aantal 80+ binnen de groep ouderen wordt groter
Examenvraag!
• mensen leven langer met ziektes (medische vooruitgang)
• welvaart is beter (drinkbaar kraantjes water, rioleringen)
▪ daarom in andere landen levensverwachting lager
→ verschil tussen levensverwachting man en vrouw kleiner, maar verschil zal altijd blijven.
2 Babyboom:
• na de oorlog, veel baby’s geboren want mannen terug vant front (1945-54)
• Maken van baby’s hangt ook samen met de economische toestand
3 Anticonceptie:
Alle kinderen die bij babyboom geboren werden zijn nu 25 → hippie tijd
Anticonceptie werd uitgevonden: mogelijkheid om te kiezen wnr kinderen krijgen
→geboortecijfers dalen
3
, Babyboom generatie heeft minder kinderen gemaakt
Uitdagingen
1. chronisch gebrek aan gekwalificeerde medewerkers
→ Generatiepact = mensen moeten langer werken
2. Verschuiving intra naar extramurale zorg (= alleen degene die echt niet thuis kunnen
blijven krijgen intramurale zorg, de rest extramurale)
→Belang van Mantelzorgers (leeftijdsgenoten? Mensen zonder kinderen?)
→Meer plaatsen in WZC? Onhoudbaar
3. Pensioenmiddelen
→ Generatiepact
In 2060: 1 verzorger voor 51 mensen → iets moet veranderen
Beeldvorming
Het deficitmodel
Het competentiemodel
Ouder worden in onze maatschappij
• 102 van 4000 moppen spelen hoofdrol → ouderen niet belangrijk genoeg om
moppen over te maken (als iets belangrijk is dan mop over gemaakt)
• In disneyfilm ook niet echt ouderen een hoofdrol, stereotype meteen doorgegeven
aan kinderen
• Vlamingen willen besparen op ouderenzorg, want vaak woonzorgcentra negatief in
beeld gebracht, bijna nooit positief.
• Ook in reclame stereotype beeld (crémes tegen de rimpels)
Beeld toch anders dan de realiteit
• steeds meer ouderen gebruiken het internet
• ouderen die nog veel sporten zoals deze vrouw
leeftijdsdiscriminatie = Ouderen als geheel zijn vaak het slachtoffer van stereotypen en
discriminatie
Pos ageisme = ‘kijk hoe schattig die is’
Neg ageisme = sluwe vrouw met hangborsten
Mogelijke negatieve stereotypen
• Ouderen verliezen hun intellectuele vaardigheden
• Ouderen hebben een negatieve persoonlijkheid (ouder worden heeft niks met
persoonlijkheid te maken)
• Ouderen zijn eenzaam
4
Hoorcollege 1 Inleiding
Verschillende definities en symptomen
Definitie ouderen = heel moeilijk, grote variabiliteit
▪ eigen levensverhaal
▪ eigen normen
→ leeftijd zegt niets over mogelijkheden en beperkingen
Naamgeving
Vroeger: jong-bejaarde
Nu: ouderen → nadruk op het verouderen
Oudere populatie:
• 3de
▪ Ouderen met mogelijkheden
▪ Geen last van functionele stoornissen
• 4 de
▪ Kwetsbare oudere
▪ Ondervinden beperkingen
▪ Geconfronteerd met verlies
• 5 de
▪ Palliatieve
▪ Bijna dood
Tijdsgebonden visies op het verouderen:
= Een continuum van negatief naar positief
Plato = ouderen hebben ervaring, moeten naar hen luisteren (positieve visie)
Aristoteles = ouderen hebben geen nut, ze moeten wachten tot ze dood zijn (negatieve visie)
→ verschillende theoriën doorheen de jaren
Disengagment theorie
Cumming en Henry (1961)
= natuurlijke en wenselijk proces dat zal leiden tot een hoger welzijn bij ouderen (actief
blijven)
Uitgangspunten:
- Maatschappij ‘promoot’ disengagement
- Gelijktijdig ‘loskoppelen’
= wenselijk & natuurlijk proces dat zal leiden tot een hoger welzijn bij ouderen
= vroeger ouderen onderzoeken was niet interessant, pas na de wetenschap over ouderen
ontstonden theorieën.
1
,Activiteitstheorie
Ruth Cavan et al. (1949)/ Havighurts en Albrecht (1953)
Uitgangspunten:
- de sociale integratie en een hoge betrokkenheid bij sociale netwerken.
- verlies van rollen en activiteiten = alternatief
→ kritiek op de theorie: hangt af van de activiteiten die je doet
Continuïteitstheorie
Atchley (1989)
Voortgevloeid uit vorige 2 theorieën
• Na pensioen de nood om gelijk(aardig)e activiteiten, interesses na te streven
• Uitgaan van de persoonlijkheid van de individu
• = Differentiaal disengagement
De moraal en tevredenheid komt door activiteiten, maar het moeten activiteiten zijn die ze
leuk vinden, aantal niet zo belangrijk.
→ Kritiek: wat als het niet meer gaat?
→ Gevolg: volgende theorie
In deze en voorgaande werd geen rekening gehouden met economische en sociale context:
kunnen mensen activiteiten betalen?
Successful ageing
Rowe & Kahn (1987), Baltes & Baltes (1990)
Als gevolg van de continuïteitstheorie:
• avoidance of disease,
• high cognitive capacity
• active engagement within later life
Active ageing
WHO (2002)
Proberen verouderen, aan de hand van je eigen mogelijkheden.
1ste keer kijken naar factoren die activiteit zou kunnen beinvloeden
(sociaal, praktisch, fysiek, sociaal?) → hoe kan maatschappij daarop
inspelen? (Bv: filmavond in de okra)
Healthy ageing
WHO (2015 -2030)
WHO defines healthy ageing as “the process of developing and maintaining the functional
ability that enables wellbeing in older age.”
2
,Adding life to years: enabling older people to be and to do what they value most
WHO → gezond ouder worden is het belangrijkste
Ze vinden dat de voorgaande theorie nog teveel nadruk legt op het actieve
→ Deze: nadruk op het zo lang mogelijk gezond blijven.
Demografie
Lange tijd was oud worden een uitdaging:
• Begin 20ste eeuw: een honderdjarige was een unicum
• 2022: 2561 Belgen > 100 jaar → steeds meer mensen worden ouder
• 5-jaarlijks maakt de Verenigde Naties het rapport ‘World Population Ageing’ op:
Demografische cijfers van 200 landen wereldwijd
• Heel de wereld wordt ouder, vooral Europa
België
Oorzaken verandering:
1. Levensverwachting stijgt
2. Babyboom
3. Anticonceptie
Oorzaken
1 Levensverwachting stijgt:
• Meer vergrijzing en verzilvering
▪ Vergrijzing = totaal aantal ouderen (65+) tov beroepsbevolking is groter
Examenvraag!
▪ Verzilvering = het aantal 80+ binnen de groep ouderen wordt groter
Examenvraag!
• mensen leven langer met ziektes (medische vooruitgang)
• welvaart is beter (drinkbaar kraantjes water, rioleringen)
▪ daarom in andere landen levensverwachting lager
→ verschil tussen levensverwachting man en vrouw kleiner, maar verschil zal altijd blijven.
2 Babyboom:
• na de oorlog, veel baby’s geboren want mannen terug vant front (1945-54)
• Maken van baby’s hangt ook samen met de economische toestand
3 Anticonceptie:
Alle kinderen die bij babyboom geboren werden zijn nu 25 → hippie tijd
Anticonceptie werd uitgevonden: mogelijkheid om te kiezen wnr kinderen krijgen
→geboortecijfers dalen
3
, Babyboom generatie heeft minder kinderen gemaakt
Uitdagingen
1. chronisch gebrek aan gekwalificeerde medewerkers
→ Generatiepact = mensen moeten langer werken
2. Verschuiving intra naar extramurale zorg (= alleen degene die echt niet thuis kunnen
blijven krijgen intramurale zorg, de rest extramurale)
→Belang van Mantelzorgers (leeftijdsgenoten? Mensen zonder kinderen?)
→Meer plaatsen in WZC? Onhoudbaar
3. Pensioenmiddelen
→ Generatiepact
In 2060: 1 verzorger voor 51 mensen → iets moet veranderen
Beeldvorming
Het deficitmodel
Het competentiemodel
Ouder worden in onze maatschappij
• 102 van 4000 moppen spelen hoofdrol → ouderen niet belangrijk genoeg om
moppen over te maken (als iets belangrijk is dan mop over gemaakt)
• In disneyfilm ook niet echt ouderen een hoofdrol, stereotype meteen doorgegeven
aan kinderen
• Vlamingen willen besparen op ouderenzorg, want vaak woonzorgcentra negatief in
beeld gebracht, bijna nooit positief.
• Ook in reclame stereotype beeld (crémes tegen de rimpels)
Beeld toch anders dan de realiteit
• steeds meer ouderen gebruiken het internet
• ouderen die nog veel sporten zoals deze vrouw
leeftijdsdiscriminatie = Ouderen als geheel zijn vaak het slachtoffer van stereotypen en
discriminatie
Pos ageisme = ‘kijk hoe schattig die is’
Neg ageisme = sluwe vrouw met hangborsten
Mogelijke negatieve stereotypen
• Ouderen verliezen hun intellectuele vaardigheden
• Ouderen hebben een negatieve persoonlijkheid (ouder worden heeft niks met
persoonlijkheid te maken)
• Ouderen zijn eenzaam
4
