Grip op de groep H1-7
1.1 Wat is een groep?
Er is sprake van een groep als er een gezamenlijk belang of een gezamenlijke taak is die om samenwerking
vraagt.
Kenmerken van een groep
Elke groep vertoont een aantal kenmerken. Deze hebben betrekking op:
- Relaties: er ontstaan relaties binnen een groep.
- Rollen: welke rollen er ontstaan, hangt af van het feit of de groep een positieve of negatieve groep is.
- Groepsnormen: regels die een groep zelf opstelt en waarmee de groep gaat functioneren. Dit zijn niet
de normen van de school of leerkracht.
Formele en informele groepen
Formele groep= ingesteld door een organisatie of persoon met bepaalde functie, zoals een leerkracht. Ook wel
de klas, maar ook groepen voor samenwerken binnen de klas.
Informele groep= deze ontstaan spontaan uit allerlei sociale contacten. Het kan voortkomen uit een formele
groep zoals een vriendengroep. Als een informele groep onder dwang ontstaat, kan dat om verschillende
redenen zijn: de angst er niet bij te horen, dreiging van anderen, enz.
Subgroepen= groepen die ontstaan binnen een formele- of informele groep. Zoals een vriendengroep binnen
een formele groep. Ook subgroepen hebben hun eigen rollen, relaties en groepsnormen.
1.2 In welke behoeften voorziet een groep?
Ieder mens heeft bepaalde behoeften waarin hij of zij wil voorzien. Maslow onderscheidt 5 behoeften.
Eerst moet de mens voorzien zijn in de lichamelijke behoeften/ fysiologische basisbehoeften. Dit is eten,
drinken, onderdak enz. Daarna heeft de mens veiligheid, geborgenheid en zekerheid nodig. Dan komt de
behoefte tot sociale acceptatie. Dan komt de behoefte aan waardering, achting en respect. Pas als al deze
behoeften aanwezig zijn, komt de zelfrealisatie. Hierbij kom je tot het ontwikkelen van eigen talenten.
Groepen vervullen een belangrijke rol bij het voorzien in de behoeften uit de piramide. Ze hebben meestal
functie tot het vervullen van laag 2-4. Het gezin zit vooral in de eerste laag. Laag 2 is voor groepen met
leeftijdsgenoten.
Onder de vijfde laag vallen je eigen talenten ontwikkelen en verbreden. Dit doe je door verantwoordelijkheden
te nemen, creatieve prestaties neer te zetten enzovoort. Het leren gaat het beste als een leerling zich vooral in
de bovenste laag van de piramide bevindt.
1.3 Adaptief onderwijs
Wie adaptief onderwijs wilt vormen, moet rekening houden met de groep en de processen binnen de groep.
Om te komen tot leren moet er in 3 basisbehoeften voorzien worden:
- Relatie: gevoel dat anderen je waarderen en accepteren.
- Competentie: uitdagingen.
- Autonomie: gevoel dat je het kan zonder hulp.
Als aan deze voorwaarden voldaan is, ontstaat er een positief zelfbeeld bij het kind.
De groep heeft ook op alle 3 de basisbehoeften invloed. De 3 basisbehoeften worden het best gerealiseerd in
een positieve groep.
, 1.4 Opbrengstgericht werken en de groep
Als de 3 basisbehoeften en de positieve groep er is, is de basis gelegd voor effectief opbrengstgericht werken.
Een positieve groep functioneert sociaal beter, zelfbeelden ontwikkelen zich positief.
Hoofdstuk 2. De positieve groep
2.1 Kenmerken van een positieve groep
Het ontstaan van groepsnormen is typerend voor een groep. Het zijn ongeschreven groepsegels waarin is
vastgelegd hoe te reageren in bepaalde situaties, welke positie iemand inneemt in de groep, hoe je met elkaar
omgaat enzovoort. Observeren tijdens het buitenspelen geeft een goed inzicht in de regels.
Er is sprake van een positieve groep als er groepsnormen zijn die onze maatschappij als positief ervaart. Zoals
respect, samenwerken, omgaan met verschillen enzovoort.
4 kenmerken van de groepsnormen van een positieve groep:
1. de leden zijn eensgezind en gemotiveerd om groepsdoelen te halen
Kinderen hebben plezier om samen dingen te doen en om een doel te behalen. Dit kan de leerkracht
bevorderen door regelmatig met groepsopdrachten te werken.
2.groepsleden voelen zich medeverantwoordelijk voor de eigen groep en uiten dit ook
Het is de tegenpool van egoïsme.
3. de leden tonen respect voor de mening en het karakter van een ander groepslid
Bij groepsdiscussies waarbij leerlingen verschillende meningen hebben, worden deze gerespecteerd. Een
minderheid wordt bij keuzes maken ook in de groep gehoord.
4. groepsleden zijn bereid tot samenwerking
Samenwerken moet ook in een positieve groep geleerd worden. De leerkracht speelt hierbij een belangrijke rol.
De voorwaarden zijn in een positieve groep in ieder geval aanwezig.
2.2 Rollen in een positieve groep
Ieder kind vervult 1 of meer rollen in een groep. In een groep met positieve groepsnormen krijgen de kinderen
de ruimte om die rol te vervullen.
Leidinggevenden en overige groepsleden
De leidinggevenden nemen vaak het initiatief, organiseren en bewaken de goede gang van zaken. Bij de overige
groepsleden zien we andere rollen.
De positieve groep kent 7 rollen:
- Leidinggevenden:
1. Gezagsdrager: vaak niet de meest opvallende persoon in een klas. Wat deze leerling zegt,
wordt direct opgepakt door de rest van de groep. Bewaakt het groepsdoel. Hij kan dingen
bepalen zolang hij zich houdt aan de gevestigde opvattingen binnen de groep.
2. Sociaal werker: heeft vooral interesse in mensen en relaties. Bewaakt de sfeer en het welzijn
van de groepsleden. Kenmerkend is het aanbieden van compromissen op het moment dat er
een discussie ontstaat binnen de groep.
3. Organisator: hij weet alles te regelen. Geeft in de groep direct leiding aan andere
groepsleden. Vaak diegene die het hards roept.
- Overige groepsleden:
1. Verkenner: zijn niet leidinggevend, maar nemen wel initiatieven op het moment dat duidelijk
is wat de bedoeling is. Dit zijn directe concurrenten van de organisator. Zodra deze een fout
maakt, neemt de verkenner het over. Ze zijn nieuwsgierig en zoeken namens de groep de
grenzen op. Ze testen de leerkracht of verkennen de omgeving.
2. Volger: ze zijn binnen de groep trouw aan wat er aan hen gevraagd wordt. In een positieve
groep zal een organisator hen altijd koesteren en welwillend tegenover hen staan.
3. Appellant: deze heeft de laagste orde in de hiërarchie van de groep. Het is wel essentieel voor
de groep. Hij appelleert aan gevoelens van zorgzaamheid en mededogen, van
1.1 Wat is een groep?
Er is sprake van een groep als er een gezamenlijk belang of een gezamenlijke taak is die om samenwerking
vraagt.
Kenmerken van een groep
Elke groep vertoont een aantal kenmerken. Deze hebben betrekking op:
- Relaties: er ontstaan relaties binnen een groep.
- Rollen: welke rollen er ontstaan, hangt af van het feit of de groep een positieve of negatieve groep is.
- Groepsnormen: regels die een groep zelf opstelt en waarmee de groep gaat functioneren. Dit zijn niet
de normen van de school of leerkracht.
Formele en informele groepen
Formele groep= ingesteld door een organisatie of persoon met bepaalde functie, zoals een leerkracht. Ook wel
de klas, maar ook groepen voor samenwerken binnen de klas.
Informele groep= deze ontstaan spontaan uit allerlei sociale contacten. Het kan voortkomen uit een formele
groep zoals een vriendengroep. Als een informele groep onder dwang ontstaat, kan dat om verschillende
redenen zijn: de angst er niet bij te horen, dreiging van anderen, enz.
Subgroepen= groepen die ontstaan binnen een formele- of informele groep. Zoals een vriendengroep binnen
een formele groep. Ook subgroepen hebben hun eigen rollen, relaties en groepsnormen.
1.2 In welke behoeften voorziet een groep?
Ieder mens heeft bepaalde behoeften waarin hij of zij wil voorzien. Maslow onderscheidt 5 behoeften.
Eerst moet de mens voorzien zijn in de lichamelijke behoeften/ fysiologische basisbehoeften. Dit is eten,
drinken, onderdak enz. Daarna heeft de mens veiligheid, geborgenheid en zekerheid nodig. Dan komt de
behoefte tot sociale acceptatie. Dan komt de behoefte aan waardering, achting en respect. Pas als al deze
behoeften aanwezig zijn, komt de zelfrealisatie. Hierbij kom je tot het ontwikkelen van eigen talenten.
Groepen vervullen een belangrijke rol bij het voorzien in de behoeften uit de piramide. Ze hebben meestal
functie tot het vervullen van laag 2-4. Het gezin zit vooral in de eerste laag. Laag 2 is voor groepen met
leeftijdsgenoten.
Onder de vijfde laag vallen je eigen talenten ontwikkelen en verbreden. Dit doe je door verantwoordelijkheden
te nemen, creatieve prestaties neer te zetten enzovoort. Het leren gaat het beste als een leerling zich vooral in
de bovenste laag van de piramide bevindt.
1.3 Adaptief onderwijs
Wie adaptief onderwijs wilt vormen, moet rekening houden met de groep en de processen binnen de groep.
Om te komen tot leren moet er in 3 basisbehoeften voorzien worden:
- Relatie: gevoel dat anderen je waarderen en accepteren.
- Competentie: uitdagingen.
- Autonomie: gevoel dat je het kan zonder hulp.
Als aan deze voorwaarden voldaan is, ontstaat er een positief zelfbeeld bij het kind.
De groep heeft ook op alle 3 de basisbehoeften invloed. De 3 basisbehoeften worden het best gerealiseerd in
een positieve groep.
, 1.4 Opbrengstgericht werken en de groep
Als de 3 basisbehoeften en de positieve groep er is, is de basis gelegd voor effectief opbrengstgericht werken.
Een positieve groep functioneert sociaal beter, zelfbeelden ontwikkelen zich positief.
Hoofdstuk 2. De positieve groep
2.1 Kenmerken van een positieve groep
Het ontstaan van groepsnormen is typerend voor een groep. Het zijn ongeschreven groepsegels waarin is
vastgelegd hoe te reageren in bepaalde situaties, welke positie iemand inneemt in de groep, hoe je met elkaar
omgaat enzovoort. Observeren tijdens het buitenspelen geeft een goed inzicht in de regels.
Er is sprake van een positieve groep als er groepsnormen zijn die onze maatschappij als positief ervaart. Zoals
respect, samenwerken, omgaan met verschillen enzovoort.
4 kenmerken van de groepsnormen van een positieve groep:
1. de leden zijn eensgezind en gemotiveerd om groepsdoelen te halen
Kinderen hebben plezier om samen dingen te doen en om een doel te behalen. Dit kan de leerkracht
bevorderen door regelmatig met groepsopdrachten te werken.
2.groepsleden voelen zich medeverantwoordelijk voor de eigen groep en uiten dit ook
Het is de tegenpool van egoïsme.
3. de leden tonen respect voor de mening en het karakter van een ander groepslid
Bij groepsdiscussies waarbij leerlingen verschillende meningen hebben, worden deze gerespecteerd. Een
minderheid wordt bij keuzes maken ook in de groep gehoord.
4. groepsleden zijn bereid tot samenwerking
Samenwerken moet ook in een positieve groep geleerd worden. De leerkracht speelt hierbij een belangrijke rol.
De voorwaarden zijn in een positieve groep in ieder geval aanwezig.
2.2 Rollen in een positieve groep
Ieder kind vervult 1 of meer rollen in een groep. In een groep met positieve groepsnormen krijgen de kinderen
de ruimte om die rol te vervullen.
Leidinggevenden en overige groepsleden
De leidinggevenden nemen vaak het initiatief, organiseren en bewaken de goede gang van zaken. Bij de overige
groepsleden zien we andere rollen.
De positieve groep kent 7 rollen:
- Leidinggevenden:
1. Gezagsdrager: vaak niet de meest opvallende persoon in een klas. Wat deze leerling zegt,
wordt direct opgepakt door de rest van de groep. Bewaakt het groepsdoel. Hij kan dingen
bepalen zolang hij zich houdt aan de gevestigde opvattingen binnen de groep.
2. Sociaal werker: heeft vooral interesse in mensen en relaties. Bewaakt de sfeer en het welzijn
van de groepsleden. Kenmerkend is het aanbieden van compromissen op het moment dat er
een discussie ontstaat binnen de groep.
3. Organisator: hij weet alles te regelen. Geeft in de groep direct leiding aan andere
groepsleden. Vaak diegene die het hards roept.
- Overige groepsleden:
1. Verkenner: zijn niet leidinggevend, maar nemen wel initiatieven op het moment dat duidelijk
is wat de bedoeling is. Dit zijn directe concurrenten van de organisator. Zodra deze een fout
maakt, neemt de verkenner het over. Ze zijn nieuwsgierig en zoeken namens de groep de
grenzen op. Ze testen de leerkracht of verkennen de omgeving.
2. Volger: ze zijn binnen de groep trouw aan wat er aan hen gevraagd wordt. In een positieve
groep zal een organisator hen altijd koesteren en welwillend tegenover hen staan.
3. Appellant: deze heeft de laagste orde in de hiërarchie van de groep. Het is wel essentieel voor
de groep. Hij appelleert aan gevoelens van zorgzaamheid en mededogen, van
