1
Medische psychologie
Ontmoeting tussen arts en patiënt
medische psychologie is belangrijk
voor de ontmoeting tussen arts en
patiënt
°arts wil dimensies van
hoofdklachten, algemene
gezondheid en psychosociale
invloeden bevragen om een
diagnose te kunnen stellen
°patiënt komt bij arts met een
hulpvraag die mogelijks niet zal
aansluiten bij wat de arts als
diagnose of behandelvoorstel stelt
bv. een zwaardere patiënt zit slecht in zijn vel en gaat naar een arts, hij wordt
gediagnosticeerd met overgewicht en moet een strikt dieet volgen terwijl hij eigenlijk kwam
zoeken naar mentale steun
⇒ overeenkomst sluiten: op het einde van de consultatie moet er een match zijn tussen de
behandeling en de hulpvraag
hoe je je als persoon hebt ontwikkeld en persoonlijkheid van zowel arts als patiënt spelen
hier erg in mee → als je meer inzicht krijgt in hoe je zelf en in hoe je patiënt in elkaar steekt,
ga je beter kunnen matchen
Psychische klachten en stoornissen
- 1 op 3 mensen in de totale bevolking ervaart psychische klachten
- 1 op 5 minderjarigen en 1 op 7 volwassenen kampt met een psychische stoornis
- meest voorkomende stoornissen zijn angstproblematieken, stemmingstoornissen en
alcoholafhankelijkheid
- 9 op 10 vlamingen komen in contact met psychische problemen via zichzelf, familie
of vrienden
- helft van de gevallen duurt meer dan een jaar
- 2 op 3 zoekt hulp bij huisarts of rechtstreeks bij een psychiater in geval van ADHD en
psychose
- niet elke stoornis is even complex
→ cijfers blijven stabiel dus er moet meer investering komen in de psychische
gezondheidszorg
, 2
behandeling: medicatie (> 50%), alleen therapie (> 30%) of een combinatie van medicatie
met psychotherapie (25%)
taboe: geen hulp zoeken (⅓), problemen verzwijgen tegen baas en collega’s (½), er met
niemand over praten (¼) of zich schuldig voelen (⅕)
°oproep om een jaarlijkse verplichte medische controle voor artsen waarbij ook hun
psychische gezondheid wordt getest + noodnummer openen voor artsen die kampen met
een burn-out, drankmisbruik of andere psychische problemen
°tijdens pandemie zijn psychiatrische klachten bij jongeren toegenomen, zelfdoding is de
tweede meest voorkomende doodsoorzaak bij jongeren tussen 15 en 18 jaar (2021)
+ er zijn meer jongeren met een eetstoornis
→ kans op psychische stoornis verschilt bij mannen en
vrouwen
mannen gaan sneller naar middelen grijpen om zichzelf
beter te voelen
ziekten met de hoogste ziektelast: psychische stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker
*psychische stoornissen hebben een even grote ziektelast als hart- en vaatziekten
Ontwikkelingspsychologie
°je blijft gedurende je
hele leven veranderen
°ontwikkeling zijn
veranderingen die zich
door toenemend
differentiëren
onomkeerbaar
voltrekken, je kan
ontwikkeling dus niet
ongedaan maken
°het is een dynamisch
proces dat beïnvloed wordt door individuele geaardheid en de geaardheid van de omgeving
waarin je je als persoon ontwikkeld
→ som van alle indrukken en ervaringen bepalen hoe je omgaat met ziekte, stress en
tegenslagen
, 3
bij consultaties met kinderen is het belangrijk om te beseffen dat het kind zich in een
bepaald proces van de ontwikkeling bevindt → zo inschatten wat het kindje wel of nog niet
kan verwerken
Nature en nurture
nature staat voor biologische/aangeboren eigenschappen, erfelijke eigenschappen die we
van bij de conceptie van onze ouders hebben meegekregen
nurture staat voor de invloed van de fysieke en sociale wereld op onze biologische make-up
en psychologische ervaringen voor en na de geboorte
→ twee factoren met een grote invloed op de ontwikkeling
veel discussie over mate van invloed stabiliteit vs plasticiteit
● als nature de bovenhand krijgt, betekent dit dat je geen invloed kunt uitoefenen op de
ontwikkeling
○ ontwikkeling is stabiel en wat je hebt meegekregen zal gewoon verder
evolueren
● als nurture de bovenhand krijgt, betekent dit dat de ontwikkeling plastisch is
○ je hebt een pakketje meegekregen, maar dat kan veranderen zodat de
ontwikkeling bewerkt kan worden en de uitkomst kan worden verbeterd
een tijd geleden zijn er naar deze factoren onderzoeken gedaan met tweelingen: zowel
eeneiige als twee-eiige tweelingen lieten ze samen en apart opgroeien om de impact van
nature en nurture te onderzoeken
→ twee-eiige tweelingen die doorgaans dezelfde opvoeding en omgeving hebben gekregen,
dus dezelfde nurture
→ eeneiige tweelingen die exact hetzelfde DNA hebben en dus dezelfde nature
achterhaald want zelfs wanneer je in hetzelfde gezin bent opgegroeid kan je toch een
andere nurture hebben gehad
Kijken naar gedrag en ontwikkeling
bij evalueren van de ontwikkeling is objectief observeren heel belangrijk
→ wat je ziet moet je leren scheiden in wat objectief is en wat je eigen interpretatie daarvan
is
er is ongestructureerde en gestructureerde observatie zoals gestandaardiseerde
observatietechnieken die gedrag in kaart kunnen brengen → bv. kijken of kinderen
emotioneel jonger of ouder reageren voor hun leeftijd
basisprincipes van observatie
- vertrouwelijkheid en discretie (informed consent)
- objectiviteit
, 4
- gelijke kansen dus cultureel sensitief zijn
→ met een cultureel neutrale blik leren kijken naar patiënten
- positief zijn en focussen op sterktes*
- holistische benadering: je moet kijken naar de ‘hele’ patiënt en niet alleen naar de
klachten
- rekening houden met de gevoelens van het kind
- afleidingen minimaliseren zodat de kinderen op jou blijven gefocust
*om een behandeling succesvol te laten verlopen is het zeer voordelig om de sterktes van
een patiënt erin te verwerken, maar als je je alleen maar focust op de klachten kan je deze
uit het oog verliezen
uiterlijk
bewustzijnsniveau en reactievermogen
grove en fijne motorische activiteit
taal en spraak
zintuigen en reacties op prikkels ⇒ kijken naar ontwikkeling
denken en kennis
aandacht, activiteit, impulsiviteit en frustratietolerantie
contact
risicofactoren
°risicofactor is een
gebeurtenis, omstandigheid of
eigenschap waarvan bekend is
dat er een statistisch grotere
kans op een (soms veel later
optredend) probleem in de
ontwikkeling van het kind mee
geassocieerd is
°protectieve factor is een
factor die samengaat met een
verminderde kans op het
vertonen van een stoornis,
gegeven de aanwezigheid van
een onderkend risico
→ balansmodel van Bakker
draagkracht en draaglast in
een gezin moeten in evenwicht
zijn: hoe groter draagkracht,
hoe groter
ontwikkelingskansen van kind
kijken hoe draagkracht
versterkt kan worden in een gezin als onderdeel van therapie
Medische psychologie
Ontmoeting tussen arts en patiënt
medische psychologie is belangrijk
voor de ontmoeting tussen arts en
patiënt
°arts wil dimensies van
hoofdklachten, algemene
gezondheid en psychosociale
invloeden bevragen om een
diagnose te kunnen stellen
°patiënt komt bij arts met een
hulpvraag die mogelijks niet zal
aansluiten bij wat de arts als
diagnose of behandelvoorstel stelt
bv. een zwaardere patiënt zit slecht in zijn vel en gaat naar een arts, hij wordt
gediagnosticeerd met overgewicht en moet een strikt dieet volgen terwijl hij eigenlijk kwam
zoeken naar mentale steun
⇒ overeenkomst sluiten: op het einde van de consultatie moet er een match zijn tussen de
behandeling en de hulpvraag
hoe je je als persoon hebt ontwikkeld en persoonlijkheid van zowel arts als patiënt spelen
hier erg in mee → als je meer inzicht krijgt in hoe je zelf en in hoe je patiënt in elkaar steekt,
ga je beter kunnen matchen
Psychische klachten en stoornissen
- 1 op 3 mensen in de totale bevolking ervaart psychische klachten
- 1 op 5 minderjarigen en 1 op 7 volwassenen kampt met een psychische stoornis
- meest voorkomende stoornissen zijn angstproblematieken, stemmingstoornissen en
alcoholafhankelijkheid
- 9 op 10 vlamingen komen in contact met psychische problemen via zichzelf, familie
of vrienden
- helft van de gevallen duurt meer dan een jaar
- 2 op 3 zoekt hulp bij huisarts of rechtstreeks bij een psychiater in geval van ADHD en
psychose
- niet elke stoornis is even complex
→ cijfers blijven stabiel dus er moet meer investering komen in de psychische
gezondheidszorg
, 2
behandeling: medicatie (> 50%), alleen therapie (> 30%) of een combinatie van medicatie
met psychotherapie (25%)
taboe: geen hulp zoeken (⅓), problemen verzwijgen tegen baas en collega’s (½), er met
niemand over praten (¼) of zich schuldig voelen (⅕)
°oproep om een jaarlijkse verplichte medische controle voor artsen waarbij ook hun
psychische gezondheid wordt getest + noodnummer openen voor artsen die kampen met
een burn-out, drankmisbruik of andere psychische problemen
°tijdens pandemie zijn psychiatrische klachten bij jongeren toegenomen, zelfdoding is de
tweede meest voorkomende doodsoorzaak bij jongeren tussen 15 en 18 jaar (2021)
+ er zijn meer jongeren met een eetstoornis
→ kans op psychische stoornis verschilt bij mannen en
vrouwen
mannen gaan sneller naar middelen grijpen om zichzelf
beter te voelen
ziekten met de hoogste ziektelast: psychische stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker
*psychische stoornissen hebben een even grote ziektelast als hart- en vaatziekten
Ontwikkelingspsychologie
°je blijft gedurende je
hele leven veranderen
°ontwikkeling zijn
veranderingen die zich
door toenemend
differentiëren
onomkeerbaar
voltrekken, je kan
ontwikkeling dus niet
ongedaan maken
°het is een dynamisch
proces dat beïnvloed wordt door individuele geaardheid en de geaardheid van de omgeving
waarin je je als persoon ontwikkeld
→ som van alle indrukken en ervaringen bepalen hoe je omgaat met ziekte, stress en
tegenslagen
, 3
bij consultaties met kinderen is het belangrijk om te beseffen dat het kind zich in een
bepaald proces van de ontwikkeling bevindt → zo inschatten wat het kindje wel of nog niet
kan verwerken
Nature en nurture
nature staat voor biologische/aangeboren eigenschappen, erfelijke eigenschappen die we
van bij de conceptie van onze ouders hebben meegekregen
nurture staat voor de invloed van de fysieke en sociale wereld op onze biologische make-up
en psychologische ervaringen voor en na de geboorte
→ twee factoren met een grote invloed op de ontwikkeling
veel discussie over mate van invloed stabiliteit vs plasticiteit
● als nature de bovenhand krijgt, betekent dit dat je geen invloed kunt uitoefenen op de
ontwikkeling
○ ontwikkeling is stabiel en wat je hebt meegekregen zal gewoon verder
evolueren
● als nurture de bovenhand krijgt, betekent dit dat de ontwikkeling plastisch is
○ je hebt een pakketje meegekregen, maar dat kan veranderen zodat de
ontwikkeling bewerkt kan worden en de uitkomst kan worden verbeterd
een tijd geleden zijn er naar deze factoren onderzoeken gedaan met tweelingen: zowel
eeneiige als twee-eiige tweelingen lieten ze samen en apart opgroeien om de impact van
nature en nurture te onderzoeken
→ twee-eiige tweelingen die doorgaans dezelfde opvoeding en omgeving hebben gekregen,
dus dezelfde nurture
→ eeneiige tweelingen die exact hetzelfde DNA hebben en dus dezelfde nature
achterhaald want zelfs wanneer je in hetzelfde gezin bent opgegroeid kan je toch een
andere nurture hebben gehad
Kijken naar gedrag en ontwikkeling
bij evalueren van de ontwikkeling is objectief observeren heel belangrijk
→ wat je ziet moet je leren scheiden in wat objectief is en wat je eigen interpretatie daarvan
is
er is ongestructureerde en gestructureerde observatie zoals gestandaardiseerde
observatietechnieken die gedrag in kaart kunnen brengen → bv. kijken of kinderen
emotioneel jonger of ouder reageren voor hun leeftijd
basisprincipes van observatie
- vertrouwelijkheid en discretie (informed consent)
- objectiviteit
, 4
- gelijke kansen dus cultureel sensitief zijn
→ met een cultureel neutrale blik leren kijken naar patiënten
- positief zijn en focussen op sterktes*
- holistische benadering: je moet kijken naar de ‘hele’ patiënt en niet alleen naar de
klachten
- rekening houden met de gevoelens van het kind
- afleidingen minimaliseren zodat de kinderen op jou blijven gefocust
*om een behandeling succesvol te laten verlopen is het zeer voordelig om de sterktes van
een patiënt erin te verwerken, maar als je je alleen maar focust op de klachten kan je deze
uit het oog verliezen
uiterlijk
bewustzijnsniveau en reactievermogen
grove en fijne motorische activiteit
taal en spraak
zintuigen en reacties op prikkels ⇒ kijken naar ontwikkeling
denken en kennis
aandacht, activiteit, impulsiviteit en frustratietolerantie
contact
risicofactoren
°risicofactor is een
gebeurtenis, omstandigheid of
eigenschap waarvan bekend is
dat er een statistisch grotere
kans op een (soms veel later
optredend) probleem in de
ontwikkeling van het kind mee
geassocieerd is
°protectieve factor is een
factor die samengaat met een
verminderde kans op het
vertonen van een stoornis,
gegeven de aanwezigheid van
een onderkend risico
→ balansmodel van Bakker
draagkracht en draaglast in
een gezin moeten in evenwicht
zijn: hoe groter draagkracht,
hoe groter
ontwikkelingskansen van kind
kijken hoe draagkracht
versterkt kan worden in een gezin als onderdeel van therapie
