Samenvatting 6 celcyclus

CELBIOLOGIE: 6) Celcyclus

6.1 De celcyclus

 Moedercellen gaan zich delen in twee genetisch identieke dochtercellen =
celcyclus
 Essentieel bij celdeling: beide dochtercellen moeten de genetische info uit de
oudercel meekrijgen
 Ganse genoom moet nauwkeurig gerepliceerd worden
 Wordt vereenvoudigt doordat DNA georganiseerd is in een aantal
chromosomen (strengen DNA + bijhorende eiwitten)
 In voorbereiding van celdeling en na duplicatie van genoom gaat chromatine
condenseren
 Elk DNA-streng plooit zich vele malen, waardoor de chromosomen dik worden
en zichtbaar zijn door een lichtmicroscoop
 Elk chromosoom bestaat uit twee dochterchromatiden (zijn identieke kopieën
van elkaar)
 Dochterchromatiden zitten aan elkaar vast, maar gaan tijdens de celdeling uit
elkaar getrokken worden, om uiteindelijk elk in een andere dochtercel te
belanden
 Deling v/d kern (mitose) wordt meestal onmiddellijk gevolgd door deling
cytoplamsa (cytokinese)
 Gameten (eicellen + zaadcellen) komen tot stand via variant van celdeling
(meiose)
 Dit proces speelt zich af in gespecialiseerde organen (gonaden) → halvering
aantal chromosomen
 Celcyclus verloopt in een aantal fasen:
o onderscheid tussen M-fase en interfase (zichtbare celkern + chromatine
o Interfase onderverdeeld in 3 stadia
 3 Stadia v/d interfase:
o G1-fase (gapfase 1)
 Neemt de beslissing om replicatie van de cel te starten
 = pauze die voorafgaat aan de S-fase
 Lengte: zeer variabel
o S-fase
 = synthesefase
 Lengte: vrij constant: ± 10 uur
 Kopie v/e genoom gemaakt
o G2-fase (gapfase 2)
 Tweede rustpauze
 Lengte: ± 5 uur
o Bovendien doorloopt meeste organen en weefsels slechts een fractie
v/d cellen op hetzelfde moment een delingscyclus terwijl meerderheid
zich in russtoestand (G0) bevindt
o Sommigen celtypen (spieren, hersenen) zullen permanent in G 0 blijven,
zodat ze niet kunnen delen
o Omdat ze niet kunnen delen kunnen ze ook niet malgine
getransformeerd worden (vb kankercellen)

, 6.2 Mitose

 Spoellichaamjes spelen een belangrijke rol
 Spoellichaam bestaat ui microtubuli en bijhorende eiwitten
 Ontwikkeling spoellichaampje begint in centromeer
 Aantal centromeren verdubbelen → bewegen uit elkaar → tussen beiden
ontstaat spoellichaam (microtubuli + eiwit)
 Vijf perioden:
o Profase:
 Condensatie chromatine → chromosomen zichtbaar
 Nucleoli verdwijnen
 In cytoplasma begint spoellichaam zich te vormen
o Prometafase:
 Verbrokkeling kernmembraan
 Interactie chromosomen met spoellichaampje:
vasthechting mbv kinetochoor aan centromeer
o Metafase:
 Centrosomen aan polen van de cel
 Chromosomen situeren zich: metafaseplaat
o Anafase:
 Uiteenwijken zusterchomatiden → komen los van
elkaar te liggen → elk naar een van de polen van de
cel
o Telofase:
 Ontstaan kernmembranen rond chromosomen
 Cytokinese:
o Verschijnen van een groef ter hoogte van de metafaseplaat
o Een ring van actine en myosine moleculen zorgt ervoor dat
ouderlijke cel volledig ingesnoerd wordt en uiteindelijk
aanleiding geeft tot twee dochtercellen




6.3 Meïose

6.3.1 Inleiding

 Eencellige kunnen zich ongeslachtelijk voortplanten door mitose
 Geslachtelijke voortplanting:
o Chromosomen aantal wordt gehalveerd