Samenvatting - Pedagogie

1. Begripsomschrijving
1.1. Definitie van ‘opvoeden’
Hellinckx
Opvoeden = een complex fenomeen
Kern van opvoeden = samenleven (interactie, samenspel actie-reactie
tussen kind en volwassene)

Functionele versus intentionele opvoeding
- Functioneel waarin je onbewust aan het sturen/ beïnvloeden bent
- Intentionele opvoeden zijn vooral de waarden en normen
- Bv. belangrijk vinden dat de kinderen sociaal zijn, kinderen leren om
emoties op een goede manier te reguleren. Wanneer je hier heel
bewust mee bezig bent, gebeurt het dat je hier expliciet in gaat
sturen

Impliciete versus expliciete sturing
Opvoeding = complex proces

Hellinckx
Opvoeder
- Gedurende langere tijd
- Dagelijks
- Met kind samenleeft
- Zich verantwoordelijk weet/ voelt voor de toekomst van het kind

Opvoeden is…
- Complementair
Je kan niet over opvoeden spreken zonder zowel naar de
volwassene als het kind te kijken
Actie reactie

- Circulair
Beïnvloeden elkaar

Hoe hebben ouders mij beïnvloed en bepaald?
Kinderen beïnvloeden ook volwassenen
Kinderen hebben invloed, die is er al van kleins af aan
Morfologie en uiterlijk van een baby  worden wij als volwassene
naartoe gezogen
Bij baby gaan we boven wiegje hangen op bepaalde (korte) afstand.
Bij oudere gaan we dat niet doen. We praten met een ‘onnozel’
stemmetje waardoor baby gaat lachen. Hierdoor doen we alleen
maar onnozeler  baby zorgt ervoor dat wij dit blijven doen (bv. ook
wanneer baby weent omdat hij een schone pamper wil)

Invloed van volwassene naar kinderen is groter = interdependente
assymetrie

1

, - Multifactorieel
Verschillende beïnvloedende factoren
 Interventies van de ouders
 Kind is actief
 Het leefklimaat: de opvoedingscontext

1.2. Opvoeding als wetenschap: variabelen
1.2.1. Het kind
Genetische factoren
Neurobiologische invloeden
Pre-, peri- en postnatale invloeden
(Prenataal: gemakkelijk zwanger worden vs heel traject volgen op
een kind te kunnen krijgen)

Temperamentkenmerken
Kinderen bepalen een stukje mee hoe hun opvoeding eruitziet
omwille van hun temperament

Fysieke kenmerken
- Uiterlijk veranderd
- Mama en zoon zijn alleen want hebben gebroken met papa die
mama sloeg. Zoon wordt ouder en begint qua uiterlijk op papa
te lijken wat het voor de mama moeilijker maakt

Geslacht
- Je wil heel graag een meisje, maar krijgt enkel jongens. Hier
hebben sommige het (onderliggend) heel moeilijk mee




2

,1.2.2. De opvoeder of ouder
Persoonlijkheidskenmerken van de ouder
- Temperament (cognitief, affectief, sociaal, …)
- Leeftijd
- Gezondheid (fysiek en mentaal)


De opvoedingsgeschiedenis
- Indirecte invloed
Mama is heel gestructureerd, dit krijg je onbewust mee

- Directe invloed

 Pedagogisch besef (Baartman)
Goed ontwikkeld pedagogisch besef: adequate interpretatie
kunnen geven aan het gedrag van het kind en op basis daarvan
een goed aanbod kunnen geven
Ouders met een minder goed pedagogisch besef kunnen
minder goed zijn eigen belangen aan de kant zetten voor de
belangen van het kind

 Belangenconflicten

Persoonlijkheidskenmerken van ouders en
opvoedingsgeschiedenis hebben een invloed op de manier waarop
de ouder de opvoedingssituatie vormgeeft

1.2.3. De opvoedingscontext
Belangrijk om de context steeds mee te nemen en van hieruit het
gedrag van een kind bekijken

1.2.3.1. Subsysteem en gezinskenmerken
Subsysteem
- Partnetrelatie
Grote invloed op wat er gebeurt tussen volwassen en
kinderen. Spanningen hebben een negatief effect op
ouder-kind relatie
- Siblings: aantal kinderen, plaats in de rij
Broers/ zussen/ geen broers of zussen hebben een
impact. Onderzoek: mensen die enig kind zijn, kunnen
cognitief vaak iets sterker tot hun eigen recht komen,
maar zijn minder sociaalvaardig.
Ook eerstgeborenen vs laatstgeborenen 
eerstgeborenen zijn vaak iets meer plichtsbewust en
verantwoordelijk. Ouders leggen vaak grotere druk op
deze kinderen. Ze durven laatstgeborenen veel meer
loslaten

3

, Ouders met twee kinderen hebben een andere aanpak
dan ouders met 7 kinderen
Ook samenstelling van kinderrij geeft een invloed (1
meisje tussen 3 jongens of 1 meisje tussen 3 andere
meisjes)
 Geen goed of slecht, maar het gaat om afstemming

- Algemene gezinskenmerken
De gezinsorganisatie
 Afgrenzingsprocessen binnen het gezin
Ruimtelijk territorium:
Je eigen plek, respect hiervoor. Niet echt een
eigen kamer, maar bv. 1 specifiek plekje in de
zetel waar de zoon heel graag zit. Ze respecteren
dat. Niet zomaar binnenvallen in puber zijn kamer.
Wanneer er over een grens wordt gegaan, zorgt
dit voor problemen

Psychisch territorium:
Eigen mening mag afwijken van gezin. Bv. milieu:
er wordt te veel vlees gegeten in gezin. Andere
gevoelens hebben

Handelingsterrein:
Eigen beslissingen nemen en zelf dingen doen
ook al wijkt dat was af van gezin. Bv. heel het
gezin zijn voetballiefhebbers, maar jij wil liever
tennissen

 Twee gezinstypes




De ene structuur is niet zo zeer beter dan de
andere. Draait om afstemming. Zijn beide oké
zolang iedereen zich in het gezin zich daar goed
bij voelt
Wat hebben kinderen nodig? Van kluwe  los
zand



4