Verlichting & Elektriciteit | 2022-2023
Planningsproces
= geeft een overzicht van de volgorde voor de individuele taken van het lichtontwerp
o Proces is nauw verbonden met planologische procedure voor architectonisch ontwerp
o Resultaten analyse worden vervolgens opgenomen in conceptontwerp en in ontwerp voor uitvoering
concreet gemaakt
o onderhoudsschema’s vormen daarnaast voorwaarde voor een gelijkblijvende lichtkwaliteit in praktijk
Ontwerpanalyse / projectanalyse
Basis van elk lichtontwerp = analyse van het project
Waaraan zal verlichting moeten voldoen? Wat zijn de voorwaarden en speciale functies?
Kwantitatief ontwerp
Kan zich verregaand oriënteren op de voor de concrete taak geldende norm, waaruit de betreffende
instructies vereisten voor de verlichtingssterkte, de anti-verblinding en de lichtkleur en kleurweergaven
ontstaan.
Kwalitatief ontwerp
Is het nodig om zoveel mogelijk informatie over de te verlichten omgeving, het gebruik, de gebruikers
en de architectuur te verkrijgen
Informatie verzamelen over smaken, cultuur en behoeftes van gebruikers is bepalend voor geslaagd resultaat
Bestemming van ruimte
Vraag naar gebruik van de te verlichten ruimtes; op basis van taken, hun frequentie en betekenis. In
omvattende taakstelling ontstaat reeks afzonderlijke kijktaken, die in hun specifieke eigenschappen moeten
bekeken worden.
o Hoe zullen de ruimtes gebruikt worden?
o Welke activiteiten zullen er plaatsvinden? Hoe vaak? Hoe belangrijk zijn ze?
o Is kleur en oppervlaktestructuur van taak belangrijk? Moet er ruimtelijke ordening of
beweging herkend worden? Kunnen er storingen door verblinding door reflectie worden verwacht?
o Wat is overheersende kijkrichting? Wat is positie van taak binnen ruimte?
1
,Psychologische eisen
= omvatten perceptie van de bredere omgeving om tijdstip van dag en weersomstandingheden te kunnen
waarnemen, en om ruimtelijke oriëntatie te vergemakkelijken.
o Grote gebouwen met veel wisselende gebruikers, is behoefte aan visuele begeleiding een
belangrijk aspect
o Geordende en eenduidige interpretatie van ruimte draag bij tot algemene welzijn
o Met gedifferentieerde verlichting kunnen gedeeltes met verschillende functies ruimtelijk
worden gescheiden
o In grotere ruimten kan creëren van aparte gedeeltes door passende verlichting zinvol zijn
Architectuur en omgeving
Vanuit standpunt en sfeer moet gebouw of ruimte zichtbaar worden gemaakt, in zijn eigenschappen worden
verduidelijkt en in sfeer worden ondersteund.
Vereist gedetailleerde informatie over: architectuur en algemene architecturale concept, binnen- en
buiteneffect, overdag en ’s nachts, gebruik van daglicht, toegestane energieverbruik, informatie over
materialen, kleurenschema, …
Bij architecturale verlichting gaat het over hoe vereiste esthetische effect in een ruimte gecreëerd
kan worden.
Belangrijkste vraag betreft; vorm van gebouw, ruimtelijke vorm, modulen en ritmische patronen, die door
licht en armaturen geïdentificeerd en uitgedrukt kunnen worden, vormen centrale aspect.
Verlichtingsconcept
= geven een overzicht van eigenschappen die verlichting moet bezitten en geen informatie over de keuze van
lampen, armaturen, hun regeling of hun opstelling. Uit projectanalyse wort reeks verlichtingseisen afgeleid
dat keuzes bepalen van type verlichting en systemen.
Uitdaging kwalitatief lichtontwerp is een concept ontwikkelen dat technische en esthetische eisen van
complexe richtlijnen combineert.
Ontwerpfase
o Worden beslissingen genomen met betrekking tot: de te gebruiken lampen en armaturen, de
regeling en installatie ervan en de eventueel vereiste voorschakelapparatuur en regelapparatuur
o Mogelijk om betrouwbare berekening van verlichtingssterkte en kosten te maken
o Beslissing lamptype kan aan begin van project worden genomen, maar ook later in ontwerpfase
o Lichtontwerp moet worden beschouwd als cyclisch proces waarin ontwikkelde oplossingen
herhaaldelijk vergeleken worden met gestelde eisen
o Armatuurindeling kan zowel gevolg van keuze voor armatuur/systeem zijn of vereiste zijn om bepaalde
armatuur/systeem te moeten kiezen
Installatie
o Reeks armatuurtypen uitsluitend bedoeld voor “additieve” montage, hetzij voor aanbrengen op
spanningsrails en draagstructuren, voor ophangen of voor vaste installatie op wand of plafond
o Groter gamma aan downlights en modulaire armaturen, ontwerpen verschillen sterk, diverse
manieren van installatie mogelijk
o Bij wand of vloermontage kunnen armaturen op oppervlakken gemonteerd worden of ingebouwd in
structuren
o Plafondmontage biedt inbouwmontage, opbouwmontage en hangende montage
o Installatiewijze armaturen bevinden zich in instructies van fabrikant, meestal bij technische fiches
2
, Onderhoud
Omvat in het algemeen: lampvervanging, reiniging van armaturen en bijstelling of verlegging van
schijnwerpers of beweegbare armaturen.
Hoofddoel onderhoud: geplande verlichtingssterkte en verlichtingseffect behouden, onvermijdelijke
vermindering van lichtstroom van verlichtingsinstallatie beperken.
Redenen vermindering lichtstroom: defecte lampen, vervuiling van reflectoren of hulpstukken
o Om vermindering van lichtstroom te vermijden moeten alle lampen worden vervangen en armaturen
regelmatig worden gereinigd
o Taak van lichtontwerper om onderhoudsplan op te stellen, dat aan eisen van een bepaalde situatie
voldoet en nodige informatieve literatuur omvat
Praktische planning
Volgende fase na projectanalyse en ontwikkeling van lichtconcept = praktische planning
o Beslissingen over de te gebruiken lampen en armaturen, de inrichting en installatie ervan
o Gedetailleerd ontwerp kan worden ontwikkeld op basis van een concept voornamelijk gebaseerd
op verlichtingskwaliteiten
Keuze van lampen
Selecteren juiste lamp voor armatuur is afhankelijk van effectieve verlichtingseisen.
Fysieke aspecten, zoals kleurweergave en de functionele criteria, zijn doorslaggevend.
3
Planningsproces
= geeft een overzicht van de volgorde voor de individuele taken van het lichtontwerp
o Proces is nauw verbonden met planologische procedure voor architectonisch ontwerp
o Resultaten analyse worden vervolgens opgenomen in conceptontwerp en in ontwerp voor uitvoering
concreet gemaakt
o onderhoudsschema’s vormen daarnaast voorwaarde voor een gelijkblijvende lichtkwaliteit in praktijk
Ontwerpanalyse / projectanalyse
Basis van elk lichtontwerp = analyse van het project
Waaraan zal verlichting moeten voldoen? Wat zijn de voorwaarden en speciale functies?
Kwantitatief ontwerp
Kan zich verregaand oriënteren op de voor de concrete taak geldende norm, waaruit de betreffende
instructies vereisten voor de verlichtingssterkte, de anti-verblinding en de lichtkleur en kleurweergaven
ontstaan.
Kwalitatief ontwerp
Is het nodig om zoveel mogelijk informatie over de te verlichten omgeving, het gebruik, de gebruikers
en de architectuur te verkrijgen
Informatie verzamelen over smaken, cultuur en behoeftes van gebruikers is bepalend voor geslaagd resultaat
Bestemming van ruimte
Vraag naar gebruik van de te verlichten ruimtes; op basis van taken, hun frequentie en betekenis. In
omvattende taakstelling ontstaat reeks afzonderlijke kijktaken, die in hun specifieke eigenschappen moeten
bekeken worden.
o Hoe zullen de ruimtes gebruikt worden?
o Welke activiteiten zullen er plaatsvinden? Hoe vaak? Hoe belangrijk zijn ze?
o Is kleur en oppervlaktestructuur van taak belangrijk? Moet er ruimtelijke ordening of
beweging herkend worden? Kunnen er storingen door verblinding door reflectie worden verwacht?
o Wat is overheersende kijkrichting? Wat is positie van taak binnen ruimte?
1
,Psychologische eisen
= omvatten perceptie van de bredere omgeving om tijdstip van dag en weersomstandingheden te kunnen
waarnemen, en om ruimtelijke oriëntatie te vergemakkelijken.
o Grote gebouwen met veel wisselende gebruikers, is behoefte aan visuele begeleiding een
belangrijk aspect
o Geordende en eenduidige interpretatie van ruimte draag bij tot algemene welzijn
o Met gedifferentieerde verlichting kunnen gedeeltes met verschillende functies ruimtelijk
worden gescheiden
o In grotere ruimten kan creëren van aparte gedeeltes door passende verlichting zinvol zijn
Architectuur en omgeving
Vanuit standpunt en sfeer moet gebouw of ruimte zichtbaar worden gemaakt, in zijn eigenschappen worden
verduidelijkt en in sfeer worden ondersteund.
Vereist gedetailleerde informatie over: architectuur en algemene architecturale concept, binnen- en
buiteneffect, overdag en ’s nachts, gebruik van daglicht, toegestane energieverbruik, informatie over
materialen, kleurenschema, …
Bij architecturale verlichting gaat het over hoe vereiste esthetische effect in een ruimte gecreëerd
kan worden.
Belangrijkste vraag betreft; vorm van gebouw, ruimtelijke vorm, modulen en ritmische patronen, die door
licht en armaturen geïdentificeerd en uitgedrukt kunnen worden, vormen centrale aspect.
Verlichtingsconcept
= geven een overzicht van eigenschappen die verlichting moet bezitten en geen informatie over de keuze van
lampen, armaturen, hun regeling of hun opstelling. Uit projectanalyse wort reeks verlichtingseisen afgeleid
dat keuzes bepalen van type verlichting en systemen.
Uitdaging kwalitatief lichtontwerp is een concept ontwikkelen dat technische en esthetische eisen van
complexe richtlijnen combineert.
Ontwerpfase
o Worden beslissingen genomen met betrekking tot: de te gebruiken lampen en armaturen, de
regeling en installatie ervan en de eventueel vereiste voorschakelapparatuur en regelapparatuur
o Mogelijk om betrouwbare berekening van verlichtingssterkte en kosten te maken
o Beslissing lamptype kan aan begin van project worden genomen, maar ook later in ontwerpfase
o Lichtontwerp moet worden beschouwd als cyclisch proces waarin ontwikkelde oplossingen
herhaaldelijk vergeleken worden met gestelde eisen
o Armatuurindeling kan zowel gevolg van keuze voor armatuur/systeem zijn of vereiste zijn om bepaalde
armatuur/systeem te moeten kiezen
Installatie
o Reeks armatuurtypen uitsluitend bedoeld voor “additieve” montage, hetzij voor aanbrengen op
spanningsrails en draagstructuren, voor ophangen of voor vaste installatie op wand of plafond
o Groter gamma aan downlights en modulaire armaturen, ontwerpen verschillen sterk, diverse
manieren van installatie mogelijk
o Bij wand of vloermontage kunnen armaturen op oppervlakken gemonteerd worden of ingebouwd in
structuren
o Plafondmontage biedt inbouwmontage, opbouwmontage en hangende montage
o Installatiewijze armaturen bevinden zich in instructies van fabrikant, meestal bij technische fiches
2
, Onderhoud
Omvat in het algemeen: lampvervanging, reiniging van armaturen en bijstelling of verlegging van
schijnwerpers of beweegbare armaturen.
Hoofddoel onderhoud: geplande verlichtingssterkte en verlichtingseffect behouden, onvermijdelijke
vermindering van lichtstroom van verlichtingsinstallatie beperken.
Redenen vermindering lichtstroom: defecte lampen, vervuiling van reflectoren of hulpstukken
o Om vermindering van lichtstroom te vermijden moeten alle lampen worden vervangen en armaturen
regelmatig worden gereinigd
o Taak van lichtontwerper om onderhoudsplan op te stellen, dat aan eisen van een bepaalde situatie
voldoet en nodige informatieve literatuur omvat
Praktische planning
Volgende fase na projectanalyse en ontwikkeling van lichtconcept = praktische planning
o Beslissingen over de te gebruiken lampen en armaturen, de inrichting en installatie ervan
o Gedetailleerd ontwerp kan worden ontwikkeld op basis van een concept voornamelijk gebaseerd
op verlichtingskwaliteiten
Keuze van lampen
Selecteren juiste lamp voor armatuur is afhankelijk van effectieve verlichtingseisen.
Fysieke aspecten, zoals kleurweergave en de functionele criteria, zijn doorslaggevend.
3
