GENTECHNOLOGIE
1. BIOTECHNOLOGIE EN GENTECHNOLOGIE
biotechnologie = bestudeert het gebruik van het leven
klassieke biotechnologie: (DNA vh organisme wordt niet of slechts indirect aangepast)
- veredeling van planten / dieren door selectief te kruisen (gewenste eig. te verkrijgen: fokken)
- gebruik van micro-organismen om voedsel te bereiden (gisten, kaas)
kruisen of veredelen van planten heeft beperkingen:
- soortbarrière: doordat elke soort een soorteigen aantal chromosomen heeft, kunnen 2
verschillende soorten niet gekruisd worden
- duurt generaties lang voor de gewenste eigenschap verkregen kan worden
moderne biotechnologie of gentechnologie = rechtstreeks ingrijpen op het DNA door een gen van
om het even welk organisme in te brengen in het DNA vh organisme dat men wil verbeteren
⇒ door gentechnologie wordt de soortbarrière doorbroken en krijg je sneller de gewenste
eigenschap
organisme met aangepast DNA wordt een genetisch gemodificeerd organisme (ggo) genoemd
2. NATUURLIJKE GENOVERDRACHT
= bacteriën en virussen brengen op een specifieke manier hun DNA binnen in gastheercel
2.1 Natuurlijke genoverdracht door bacteriën
2.1.1 Het genetisch materiaal van bacteriën
- bevat één groot, ringvormig gesloten
DNA-molecule = chromosoom, codeert
voor vitale proteïnen
- één of meer kleine, ringvormige
DNA-moleculen = plasmiden met genen
die niet essentieel zijn
kopieën van plasmiden kunnen overgedragen worden door het vormen van een cytoplasmabrug of
pilus, we spreken dan over natuurlijke genoverdracht door conjugatie
plasmiden treft men ook aan bij sommige eukaryoten
2.1.2 Genoverdracht van een bacterie naar een plant
vb: agrobacterie (Agrobacterium tumefaciens) kan planten infecteren en een tumor veroorzaken door
zijn T-DNA over te dragen van haar Ti-plasmide (tumorinducerend) aan een plantencel
1
, 2.2 Natuurlijke genoverdracht door virussen
- bacteriofagen dragen hun genen over aan bacteriën tijdens de lysogene fase
- bacteriofagen dragen genen van de ene bacterie over aan de andere door transductie
- DNA- & RNA- virussen geven op dezelfde manier als bacteriofagen genen aan menscellen
2.2.1 Genetische afhankelijkheid bij virussen
virus bestaat uit een hoeveelheid DNA (of RNA) omgeven door
een proteïnemantel of capside
- geen eigen metabolisme
- zijn afhankelijk van gastheer voor vermenigvuldiging ⇒
obligate parasiet
2.2.2 Genoverdracht van virus naar bacterie
bacteriofagen / faag = virus dat bacterie als gastheercel gebruikt
levenscyclus v/e bacteriofaag: lytische en lysogene fase
2
1. BIOTECHNOLOGIE EN GENTECHNOLOGIE
biotechnologie = bestudeert het gebruik van het leven
klassieke biotechnologie: (DNA vh organisme wordt niet of slechts indirect aangepast)
- veredeling van planten / dieren door selectief te kruisen (gewenste eig. te verkrijgen: fokken)
- gebruik van micro-organismen om voedsel te bereiden (gisten, kaas)
kruisen of veredelen van planten heeft beperkingen:
- soortbarrière: doordat elke soort een soorteigen aantal chromosomen heeft, kunnen 2
verschillende soorten niet gekruisd worden
- duurt generaties lang voor de gewenste eigenschap verkregen kan worden
moderne biotechnologie of gentechnologie = rechtstreeks ingrijpen op het DNA door een gen van
om het even welk organisme in te brengen in het DNA vh organisme dat men wil verbeteren
⇒ door gentechnologie wordt de soortbarrière doorbroken en krijg je sneller de gewenste
eigenschap
organisme met aangepast DNA wordt een genetisch gemodificeerd organisme (ggo) genoemd
2. NATUURLIJKE GENOVERDRACHT
= bacteriën en virussen brengen op een specifieke manier hun DNA binnen in gastheercel
2.1 Natuurlijke genoverdracht door bacteriën
2.1.1 Het genetisch materiaal van bacteriën
- bevat één groot, ringvormig gesloten
DNA-molecule = chromosoom, codeert
voor vitale proteïnen
- één of meer kleine, ringvormige
DNA-moleculen = plasmiden met genen
die niet essentieel zijn
kopieën van plasmiden kunnen overgedragen worden door het vormen van een cytoplasmabrug of
pilus, we spreken dan over natuurlijke genoverdracht door conjugatie
plasmiden treft men ook aan bij sommige eukaryoten
2.1.2 Genoverdracht van een bacterie naar een plant
vb: agrobacterie (Agrobacterium tumefaciens) kan planten infecteren en een tumor veroorzaken door
zijn T-DNA over te dragen van haar Ti-plasmide (tumorinducerend) aan een plantencel
1
, 2.2 Natuurlijke genoverdracht door virussen
- bacteriofagen dragen hun genen over aan bacteriën tijdens de lysogene fase
- bacteriofagen dragen genen van de ene bacterie over aan de andere door transductie
- DNA- & RNA- virussen geven op dezelfde manier als bacteriofagen genen aan menscellen
2.2.1 Genetische afhankelijkheid bij virussen
virus bestaat uit een hoeveelheid DNA (of RNA) omgeven door
een proteïnemantel of capside
- geen eigen metabolisme
- zijn afhankelijk van gastheer voor vermenigvuldiging ⇒
obligate parasiet
2.2.2 Genoverdracht van virus naar bacterie
bacteriofagen / faag = virus dat bacterie als gastheercel gebruikt
levenscyclus v/e bacteriofaag: lytische en lysogene fase
2
