Godsdienst: Thema 2
Hoofdstuk 1: Kwetsbaar
1. Het lijden der mensheid volgens David Le Breton
Pijn en lijden zijn twee verschillende begrippen:
Het fysieke Het mentale
- Het verstoort onze gewoontes bv. Voet - Het is een subjectief gegeven wat wij zelf
breken van de pijn maken
- Zorgt voor een verandering in ons humeur - Altijd met pijn verbonden
tegen/ of relatie met andere mensen
Verloren identiteit Je kan geen lijden hebben zonder pijn
- Het existentiële komt hierbij aan bod. Gaat
ondermeer over angst voor afwijzing,
fysieke pijn, verlies en de dood
2. Kwetsbaarheid
2.1. Zeven vormen van kwetsbaarheid
1. Fysiek (vlees)
Het lijden is lichamelijk en valt meestal op. Psychosomatische klachten is lichamelijk ongemak als
gevolg van stress of oververmoeidheid
Bv. Een ziekte of beperking
2. Psychisch (geest/hoofd)
Mensen kampen met geestelijke moeilijkheden, problemen die aangeboren zijn of het gevolg van
een (sociale) situatie
Bv. Stress, angst, …
3. Emotioneel (hart)
Verdriet door een geliefde te verliezen of bang zijn voor wat de toekomst brengt.
4. Materieel
Het lijden komt vaak doordat ook het waardevolle, dat verbonden is met het voorwerp, verloren
gaat.
Bv. Mensen die al hun bezittingen verliezen.
5. Moreel
Door de confrontatie met de eigen kwetsbaarheid of de kwetsbaarheid van de ander. Veel mensen
zullen zich schuldig of machteloos voelen.
6. Sociaal (relatie met anderen)
Op maatschappelijk vlak. Vaak veroorzaken andere vormen van kwetsbaarheid dit sociaal
isolement.
Bv. Mensen in armoede zijn financieel arm maar ook relationeel arm
7. Spiritueel
Visie op de wereld. Hoe jij in het leven staat afzonderlijk van God.
Bv. Vegetarische mensen
,Vaak brengt de ene vorm de andere mee of lopen ze in elkaar. Het roept fragiliteit en
broosheid op
2.2. Kwetsbaarheid maakt gelukkig
Wat doen we om onze kwetsbaarheid niet te voelen?
- Door perfectie na te streven idealiseren
- Doen alsof ons leven geen effect heeft op anderen
- Alles wat onzeker is maken we zekeren
- We verdoven door bv. Drugs, alcohol, eten, …
Waarom is het wel belangrijk om ons kwetsbaar op te stellen?
Jezelf verdoven is niet alleen negatieve dingen verdrukken, het is ook de positieve dingen
verdrukken. Bv. Idee van ‘Ik moet niet perfect zijn’ ook gaan verdrukken
3. Rouwen
3.1. Volgens Elisabeth Kübler-Ross
Ze maakte de 5 fases die stervende en rouwende mensen moeten doormaken. De Kübler-
Ross theorie was het startpunt voor vele andere denkers om zich in de jaren 70 en 80 te
verdiepen in rouwprocessen.
1. Ontkenning
Het is een tijdelijk verdedigingsmechanisme
2. Woede
Ergernis en woede vooral op de mensen nabij
3. Onderhandelen
Men probeert een handeltje op te stellen met de dood
4. Angst/depressie
Zich moedeloos voelen
5. Acceptatie
Mildheid en dankbaarheid kan men het verlies onder ogen zien
3.2. Volgens Johan Maes
Hij ontwikkelde een integratief rouwmodel (taak)
1. Rouwen is een persoonlijk en uniek proces. Nu hebben mensen die rem niet meer om de dood
en de zin of de zinloosheid ervan in vraag te stellen. We mogen eindelijk heel persoonlijk rouwen,
door te rebelleren, in woede te ontsteken, te janken of dagenlang zwijgen. Persoonlijke muziek
spelen, een PowerPoint met foto’s, de favoriete kleren ergens leggen: het individualiseren is heel
belangrijk. Ook voor jongeren. Facebook heeft daar zijn aandeel in: de bewuste pagina kan
belangrijk zijn voor de verwerking. Een kleine link, een foto, een gedichtje, op geijkte momenten
of zomaar, plots … Het wordt gedeeld en begrepen door anderen. Er wordt op gereageerd. We
moeten de dichtste nabestaanden alle kansen geven om vorm te geven aan hun rouw, welke
vorm die ook aanneemt.
2. Rouwen is worden wie we zijn en zijn wie we worden. Rouwen is eerst en vooral de pijn om
het verlies, maar dat verlies haalt tegelijk je eigen identiteit overhoop. En dat veroorzaakt
, veel angst. Angst is een tweede evenzeer bepalende factor: Hoe moet het nu verder? Zal ik
dit alleen aankunnen? Wie gaat er nu voor mij zorgen als ik ziek ben? Waar haal ik de
middelen om verder te bestaan? Zullen de kinderen me nog bezoeken? Die angst kan iemand
onderuithalen en is moeilijker te kanaliseren dan verdriet. Rouw blijft overigens niet beperkt
tot een overlijden, maar treft mensen ook bij een scheiding, bij het niet halen van een doel,
bij het verliezen van een job. Telkens als je identiteit geschokt en geschaad wordt, ervaar je
rouw. Rouw heeft veel facetten. Dat heeft het Engelse goed begrepen met zijn drie
woordelijke varianten: grief, mourning en beravement. Wij moeten het stellen met één
woord: rouw. Er wordt nog vaak gezegd dat rouwen loslaten is, volgens de traditie waar
Freud mee startte en die later in stadia gegoten werd. Het bekendste is de opdeling van
Elisabeth Kübler-Ross, met als stadia de ontkenning, het marchanderen, de woede, het
verdriet en het aanvaarden. Deze ZwitsersAmerikaanse psychiater heeft dat niet zo lineair
bedoeld, maar helaas werd de fasering vaak gezien als ‘verplicht te doorlopen’ en in de zorg
ook zo toegepast. Maar zo werkt het niet. Al die fasen lopen door elkaar, wisselen af, keren
terug … Op rouw staat ook geen termijn. Het is dynamisch, iets waar we mee moeten leren
leven, als een onderdeel van het leven zelf.
3. Rouwen toont ons hoe liefde en verlies de twee kanten van dezelfde medaille vormen.
Rouwen is de keerzijde van liefde. Die twee zijn onlosmakelijk verbonden. Rouwen betekent
dus: je geliefde weer eren, anders dan toen hij of zij nog in leven was, maar even verrijkend,
in beide betekenissen van het woord. Je liefde voor wie je moest verlaten gaat met je mee.
Daar uiting aan te geven, is hem of haar eren. Daar zit de sleutel van de meest heilzame
rouw. Rouw hoeft dus niet negatief te zijn. Het bepaalt ons evenzeer als de liefde zelf. We
zouden nooit zijn geworden wie we zijn zonder onze geliefde te hebben gekend, en dat geldt
zowel voor als na het overlijden.
4. Rouwen doet een beroep op veerkracht. Mensen hebben van nature een fysieke
weerbaarheid tegen ontelbare lichamelijke bacteriële en virale ziektes. Maar ik geloof ook
sterk in de mentale menselijke veerkracht. Dat herstel zit dan in de focus op wat het normale
van het leven uitmaakt.
5. Rouwen doet ons zoeken naar betekenis en zingeving. Rouwen doe je levenslang. Het kan
ook het mooie in je aanspreken en het verder kansen geven. Je kan er ook door groeien. Het
kan je helpen om je leven een diepere zin te geven en je relatie of jezelf te herbronnen.
Rouw heeft een transformatiekracht.
6. Rouwen is zoeken naar een blijvende symbolische verbinding. De dood door een dronken
chauffeur is totaal zinloos, daar kan je op geen enkele manier een zin aan geven. Maar
betekenis dan weer wel. In het woord betekenis schuilt ‘teken’: we proberen inderdaad
tekens te zien in alledaagse verschijnselen. Drie voorbeelden. Een roodborstje komt op het
graf zitten, en dat was net het favorieten vogeltje van de overledene. Op de dag van de
uitvaart speelt tijden de rit naar het kerkhof toevallig zijn of haar favoriete liedje op de radio.
Je komt op je werk en op de tafel zie je het laatste gelezen boek liggen. Die tekens helpen en
dragen je weer wat verder.
Hoofdstuk 1: Kwetsbaar
1. Het lijden der mensheid volgens David Le Breton
Pijn en lijden zijn twee verschillende begrippen:
Het fysieke Het mentale
- Het verstoort onze gewoontes bv. Voet - Het is een subjectief gegeven wat wij zelf
breken van de pijn maken
- Zorgt voor een verandering in ons humeur - Altijd met pijn verbonden
tegen/ of relatie met andere mensen
Verloren identiteit Je kan geen lijden hebben zonder pijn
- Het existentiële komt hierbij aan bod. Gaat
ondermeer over angst voor afwijzing,
fysieke pijn, verlies en de dood
2. Kwetsbaarheid
2.1. Zeven vormen van kwetsbaarheid
1. Fysiek (vlees)
Het lijden is lichamelijk en valt meestal op. Psychosomatische klachten is lichamelijk ongemak als
gevolg van stress of oververmoeidheid
Bv. Een ziekte of beperking
2. Psychisch (geest/hoofd)
Mensen kampen met geestelijke moeilijkheden, problemen die aangeboren zijn of het gevolg van
een (sociale) situatie
Bv. Stress, angst, …
3. Emotioneel (hart)
Verdriet door een geliefde te verliezen of bang zijn voor wat de toekomst brengt.
4. Materieel
Het lijden komt vaak doordat ook het waardevolle, dat verbonden is met het voorwerp, verloren
gaat.
Bv. Mensen die al hun bezittingen verliezen.
5. Moreel
Door de confrontatie met de eigen kwetsbaarheid of de kwetsbaarheid van de ander. Veel mensen
zullen zich schuldig of machteloos voelen.
6. Sociaal (relatie met anderen)
Op maatschappelijk vlak. Vaak veroorzaken andere vormen van kwetsbaarheid dit sociaal
isolement.
Bv. Mensen in armoede zijn financieel arm maar ook relationeel arm
7. Spiritueel
Visie op de wereld. Hoe jij in het leven staat afzonderlijk van God.
Bv. Vegetarische mensen
,Vaak brengt de ene vorm de andere mee of lopen ze in elkaar. Het roept fragiliteit en
broosheid op
2.2. Kwetsbaarheid maakt gelukkig
Wat doen we om onze kwetsbaarheid niet te voelen?
- Door perfectie na te streven idealiseren
- Doen alsof ons leven geen effect heeft op anderen
- Alles wat onzeker is maken we zekeren
- We verdoven door bv. Drugs, alcohol, eten, …
Waarom is het wel belangrijk om ons kwetsbaar op te stellen?
Jezelf verdoven is niet alleen negatieve dingen verdrukken, het is ook de positieve dingen
verdrukken. Bv. Idee van ‘Ik moet niet perfect zijn’ ook gaan verdrukken
3. Rouwen
3.1. Volgens Elisabeth Kübler-Ross
Ze maakte de 5 fases die stervende en rouwende mensen moeten doormaken. De Kübler-
Ross theorie was het startpunt voor vele andere denkers om zich in de jaren 70 en 80 te
verdiepen in rouwprocessen.
1. Ontkenning
Het is een tijdelijk verdedigingsmechanisme
2. Woede
Ergernis en woede vooral op de mensen nabij
3. Onderhandelen
Men probeert een handeltje op te stellen met de dood
4. Angst/depressie
Zich moedeloos voelen
5. Acceptatie
Mildheid en dankbaarheid kan men het verlies onder ogen zien
3.2. Volgens Johan Maes
Hij ontwikkelde een integratief rouwmodel (taak)
1. Rouwen is een persoonlijk en uniek proces. Nu hebben mensen die rem niet meer om de dood
en de zin of de zinloosheid ervan in vraag te stellen. We mogen eindelijk heel persoonlijk rouwen,
door te rebelleren, in woede te ontsteken, te janken of dagenlang zwijgen. Persoonlijke muziek
spelen, een PowerPoint met foto’s, de favoriete kleren ergens leggen: het individualiseren is heel
belangrijk. Ook voor jongeren. Facebook heeft daar zijn aandeel in: de bewuste pagina kan
belangrijk zijn voor de verwerking. Een kleine link, een foto, een gedichtje, op geijkte momenten
of zomaar, plots … Het wordt gedeeld en begrepen door anderen. Er wordt op gereageerd. We
moeten de dichtste nabestaanden alle kansen geven om vorm te geven aan hun rouw, welke
vorm die ook aanneemt.
2. Rouwen is worden wie we zijn en zijn wie we worden. Rouwen is eerst en vooral de pijn om
het verlies, maar dat verlies haalt tegelijk je eigen identiteit overhoop. En dat veroorzaakt
, veel angst. Angst is een tweede evenzeer bepalende factor: Hoe moet het nu verder? Zal ik
dit alleen aankunnen? Wie gaat er nu voor mij zorgen als ik ziek ben? Waar haal ik de
middelen om verder te bestaan? Zullen de kinderen me nog bezoeken? Die angst kan iemand
onderuithalen en is moeilijker te kanaliseren dan verdriet. Rouw blijft overigens niet beperkt
tot een overlijden, maar treft mensen ook bij een scheiding, bij het niet halen van een doel,
bij het verliezen van een job. Telkens als je identiteit geschokt en geschaad wordt, ervaar je
rouw. Rouw heeft veel facetten. Dat heeft het Engelse goed begrepen met zijn drie
woordelijke varianten: grief, mourning en beravement. Wij moeten het stellen met één
woord: rouw. Er wordt nog vaak gezegd dat rouwen loslaten is, volgens de traditie waar
Freud mee startte en die later in stadia gegoten werd. Het bekendste is de opdeling van
Elisabeth Kübler-Ross, met als stadia de ontkenning, het marchanderen, de woede, het
verdriet en het aanvaarden. Deze ZwitsersAmerikaanse psychiater heeft dat niet zo lineair
bedoeld, maar helaas werd de fasering vaak gezien als ‘verplicht te doorlopen’ en in de zorg
ook zo toegepast. Maar zo werkt het niet. Al die fasen lopen door elkaar, wisselen af, keren
terug … Op rouw staat ook geen termijn. Het is dynamisch, iets waar we mee moeten leren
leven, als een onderdeel van het leven zelf.
3. Rouwen toont ons hoe liefde en verlies de twee kanten van dezelfde medaille vormen.
Rouwen is de keerzijde van liefde. Die twee zijn onlosmakelijk verbonden. Rouwen betekent
dus: je geliefde weer eren, anders dan toen hij of zij nog in leven was, maar even verrijkend,
in beide betekenissen van het woord. Je liefde voor wie je moest verlaten gaat met je mee.
Daar uiting aan te geven, is hem of haar eren. Daar zit de sleutel van de meest heilzame
rouw. Rouw hoeft dus niet negatief te zijn. Het bepaalt ons evenzeer als de liefde zelf. We
zouden nooit zijn geworden wie we zijn zonder onze geliefde te hebben gekend, en dat geldt
zowel voor als na het overlijden.
4. Rouwen doet een beroep op veerkracht. Mensen hebben van nature een fysieke
weerbaarheid tegen ontelbare lichamelijke bacteriële en virale ziektes. Maar ik geloof ook
sterk in de mentale menselijke veerkracht. Dat herstel zit dan in de focus op wat het normale
van het leven uitmaakt.
5. Rouwen doet ons zoeken naar betekenis en zingeving. Rouwen doe je levenslang. Het kan
ook het mooie in je aanspreken en het verder kansen geven. Je kan er ook door groeien. Het
kan je helpen om je leven een diepere zin te geven en je relatie of jezelf te herbronnen.
Rouw heeft een transformatiekracht.
6. Rouwen is zoeken naar een blijvende symbolische verbinding. De dood door een dronken
chauffeur is totaal zinloos, daar kan je op geen enkele manier een zin aan geven. Maar
betekenis dan weer wel. In het woord betekenis schuilt ‘teken’: we proberen inderdaad
tekens te zien in alledaagse verschijnselen. Drie voorbeelden. Een roodborstje komt op het
graf zitten, en dat was net het favorieten vogeltje van de overledene. Op de dag van de
uitvaart speelt tijden de rit naar het kerkhof toevallig zijn of haar favoriete liedje op de radio.
Je komt op je werk en op de tafel zie je het laatste gelezen boek liggen. Die tekens helpen en
dragen je weer wat verder.
